Tien jaar geleden werd onder impuls van Sarkozy de ‘Unie voor het Middellandse Zeegebied’ opgericht, een samenwerkingsverband tussen de Europese Unie (EU) en 15 landen rond de Middellandse Zee. Deze ‘Mediterrane Unie’ zou door bevordering van het menselijk welzijn en duurzame economische ontwikkeling zorgen voor stabiliteit en regionale integratie. Of de Frans-Britse bombardementen op Libië veel aan de stabiliteit hebben bijgedragen is zeer de vraag, en die regionale integratie lijkt ook nogal eenrichtingsverkeer. Europa heeft weliswaar geen kolonies meer in Noord-Afrika, maar die landen hebben wel een aantal troeven die ons interesseren. Ze kunnen bijvoorbeeld fungeren als onderaannemers van de Europese grensbewaking Frontex, en ervoor zorgen dat Afrikaanse armoezaaiers het Oude Continent niet bereiken. Maar naast armoezaaiers lopen daar aan de andere kant van de Middellandse Zee ook wel mensen rond die er een opleiding genoten, en dat is dan weer interessant. Zo vernamen we vandaag dat de Vlaamse ondernemers Marokkaanse informatici willen invoeren om de al dan niet reële krapte in dit segment van de arbeidsmarkt te bestrijden; handig dat het pas ondertekende VN-migratiepact er zal voor zorgen dat deze arbeidskrachten op een veilige gereguleerde manier onze kusten bereiken.
Afrika biedt nog meer dat ons nuttig lijkt. Visgronden bijvoorbeeld, want de onze beginnen leeg te geraken. De Atlantische kust ten westen van Noord-Afrika heeft nog een en ander te bieden en is gemakkelijk bereikbaar voor Spaanse of Franse vissers. Maar er is een probleem. Bekijk Marokko op Google maps, en je ziet ter hoogte van de Canarische eilanden een stippellijn; ten noorden ervan staat ‘Marokko’, ten zuiden ‘Westelijke Sahara’. Die Westelijke Sahara was tot de dood van dictator Franco een Spaanse kolonie, daarna claimde Marokko het gebied als integrerend deel van het Koninkrijk, terwijl de bewoners (de Sahrawi) een onafhankelijke staat wilden, een eis die verdedigd werd en wordt door het Polisario.
Wanneer de EU nu verdragen of partnerships afsluit met Marokko, wil dit land dat zijn claim op de Westelijke Sahara erkend wordt door de machtige noordelijke buur, alhoewel tot nog toe geen enkel land de aanspraken van Marokko erkende. Ook het Europees Hof van Justitie (EHJ) wees herhaald op de ongegrondheid van de Marokkaanse aanspraken. Maar op 15 december 2018 keurde het comité internationale handel van het Europees Parlement een nieuw associatieverdrag EU-Marokko goed waarin de betwiste claim op de westelijke Sahara erkend wordt; de bezwaren van het EHJ werden dus gewoon genegeerd.
Zoals steeds worden standpunten van een parlementair comité als richtinggevend beschouwd bij een latere stemming in de plenaire zitting van het Parlement. Die plenaire stemming heeft plaats op 16 januari, en als voorbereiding daarop werd een debat gepland op 10 januari. Maar dat was zonder de waard gerekend, in de persoon van Guy Verhofstadt, luidruchtig voorzitter van de liberale fractie (ALDE) in het Europees Parlement. Als fractieleider kon hij misbruik maken van zijn bevoegdheid om de agenda van de parlementszitting mee te bepalen, en op de valreep schrapte hij de discussie over het partnership met Marokko.
Zij manoeuvre is niet het eerste van ALDE in deze aangelegenheid. Patricia Lalonde, de rapporteur (Frankrijk) over de deal met Marokko behoort eveneens tot de liberale fractie en moest zich uit die functie terugtrekken toen ze bleek lid te zijn van de lobbygroep EuroMedA die de Marokkaanse aanspraken ondersteunt; de voorzitter van EuroMedA is overigens een Franse socialist.
Zou het niet verontrustend moeten zijn dat de EU niet alleen niet het baken is van solidariteit, humanisme en mensenrechten dat ze beweert te zijn, maar zelfs de formele regels over rechtsstaat en internationale rechtsorde naast zich neerlegt als er een economisch voordeel mee gemoeid is? (hm)
Toegevoegd op 16 januari 2019:
Een interessante commentaar door het Finse groene europarlementslid Heidi Hautala: On Morocco, will the EU ignore its own court?