door Herman Michiel
13 april 2022

Bij het aantreden van de nieuwe Europese Commissie eind december 2019 bevestigde haar voorzitter Ursula von der Leyen de ambitie om een ‘geopolitieke’ commissie te worden. Het was niet langer verantwoord dat een economische grootmacht geen eersterangsrol zou spelen op het wereldtoneel. De EU zou haar unieke ‘waarden’ laten gelden om van Europa en de wereld een betere en veilige plaats te maken.

Wat die ‘geopolitieke’ rol precies betekende was niet meteen duidelijk, maar tweeënhalf jaar later kan dat niet meer gezegd worden. Frontex wordt een semi-militaire grensbewakingspolitie van 10.000 man; het geweld, de illegale praktijken, de pushbacks werden al door Amnesty International en Human Rights Watch aan de kaak gesteld. Bij de wereldwijde vraag naar de tijdelijke opheffing van het patentrecht op coronavaccins wierp de geopolitieke Commissie zich op als de spreekbuis van de farmaceutische industrie. De EU-Commissie was ook voorstander van een revival van het ‘multilateralisme’, maar ze is en blijft samen met de Verenigde Staten absoluut gekant tegen een bindend VN-verdrag dat multinationals aansprakelijk stelt voor de menselijke en ecologische schade die ze aanrichten en waartegen veel landen van het Zuiden geen verweer hebben. Waar landen uit het Zuiden wel kunnen op rekenen is wat geld uit de EU-kassa in ruil voor het op afstand houden van migranten die het Fort dreigen binnen te dringen. En ze mogen hier ook  pesticiden aankopen die de EU voor Europeanen te giftig vindt.

Maar het belangrijkste ‘geopolitieke’ aspect van de EU-politiek waar de Commissie de uitvoerder van is betreft de militarisering van Europa. Een ‘historische’ stap werd gezet op 22 maart 2021, als de EU-Raad besliste de European Peace Facility op te richten. Met een typisch bedrieglijk taalgebruik betekent dit zogezegd ‘vredesinitiatief’ dat de EU, daarbij haar eigen verdragen schendend, voortaan financiële middelen kan gebruiken voor het ontwikkelen en leveren van wapens. Met het Defensiefonds  had de EU ook al het middel gevonden om op sluikse wijze de militaire industrie te subsidiëren, niet als ‘militair’, maar als ‘industrieel’ project… Met evenveel juridische spitsvondigheid is de Peace Facility geen EU-initiatief, maar een initiatief  van lidstaten van de EU…

Het ‘geopolitieke’ streven van de EU werd door sommigen, ook aan de linkerzijde, gezien als een mogelijke emancipatie ten opzichte van de Amerikaanse geopolitiek, in het bijzonder van de door Washington gecontroleerde NAVO. Dat dit een illusies was blijkt maar al te duidelijk nu er keuzes moeten gemaakt worden met zwaarwichtige gevolgen. De EU kon ofwel Washington en het Pentagon volgen, en de Russische aanval op Oekraïne aangrijpen om, ten koste van duizenden of tienduizenden Oekraïense levens en verwoestingen – die het land in geen decennia zal te boven komen – door anderen een oorlog te laten uitvechten in het kader van het Amerikaans imperialisme. Of de EU kon haar eigen beleid  uitstippelen en zien hoe ze kon bijdragen tot een de-escalatie van het conflict, en niet alleen Oekraïne behoeden voor nog meer onheil, maar ook haar eigen toekomstige relaties met Rusland niet in het gedrang brengen.

Diplomatie dus. Wie denkt dat onderhandelen met oorlogstokers not done is en van cynisme getuigt tegenover de slachtoffers van de oorlog heeft er werkelijk niets van begrepen. Diplomatie is niet nodig waar harmonisch samengeleefd wordt, diplomatie is vooral belangrijk als men met oorlogen, ‘schurken’ en machtspolitiek te maken heeft. Op dat vlak zou een zelfstandige Europese diplomatie een verschil kunnen gemaakt hebben tegenover Washington. Maar de EU heeft zich volledig gediskwalificeerd. Haar topdiplomaat, de Spaanse socialist Josep Borrell, ‘hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid’ voor de Europese Unie, twitterde onlangs: Deze oorlog zal gewonnen worden op het slagveld. We leveren jullie [Oekraïne] nog voor 500 miljoen bijkomende wapens. Dat brengt de Europese ‘hulp’ dan al op 1,5 miljard euro., dit alles via het Europees ‘Vredesinitiatief’. Als Europees topdiplomaat is Borrell zijn geld niet waard, maar misschien verhoogt hij zijn kansen om ooit de NAVO te leiden?

De enige kwaliteit die Borrell met een diplomaat gemeen heeft is het verdoezelen van de eigen contradicties. Het ene sanctiepakket volgt op het andere, maar dat gas daar niet bij is wordt onder de mat geveegd want “dat is niet de sleutelkwestie, en ook als we geen Russisch gas meer kopen zal de oorlog verder gaan.” Wedden dat de import van Russisch titanium ook niet onder de sancties zal vallen nu Airbus gewaarschuwd heeft dat ze daar niet zonder kunnen?