door Frank Slegers
14 mei 2019

Weet u al op welke partij u gaat stemmen voor de Europese verkiezingen? Indien niet hoeft u zich geen zorgen te maken. Achter de schermen nemen de bevoegde personen hun verantwoordelijkheid. Zij kennen hun plicht. De manoeuvres om een nieuwe lichting Europese leiders in het zadel te helpen zijn reeds volop aan de gang. De hoofdprijs is het voorzitterschap van de Europese Commissie, de opvolging van de Luxemburgse christendemocraat Jean-Claude Juncker.

De Financial Times herinnerde onlangs hoe Wilfried Martens in zijn memoires (voorwoord: Angela Merkel) beschreef hoe hij in 2004 de Portugees José Manuel Barroso aan de job hielp. De Belgische ex-premier was toen voorzitter van de Europese Volkspartij. Hij speelde magistraal politiek driebandenbiljart, naar het voorbeeld van mijn jeugdheld Raymond Ceulemans (35 keer wereldkampioen). Zijn meesterzet bestond erin de Brit Chris Patten, waarvan hij wist dat die geen schijn van kans maakte, als kandidaat naar voor te schuiven. Toen diens kandidatuur zoals verwacht en verhoopt afgeschoten was, ontstond er een impasse, die Wilfried Martens de kans gaf zijn joker Barroso uit te spelen.

De kans is groot dat we ditmaal iets gelijkaardigs gaan meemaken. Manfred Weber is Spitzenkandidaat voor de Europese Volkspartij (EVP), en vermits de EVP naar verwachting de grootste wordt in het Europees Parlement wordt hij volgens de procedure van de Spitzenkandidaten de opvolger van Jean-Claude Juncker. Alleen is deze procedure een soort gentleman’s agreement dat nergens wettelijk is vastgelegd, en vinden heel wat Europese regeringsleiders dat het Europees Parlement zo te veel greep krijgt op de samenstelling van de Europese Commissie. Bovendien wordt het met deze procedure bijna altijd een kandidaat van de EVP, want die blijft de grootste, hoezeer het Europees Parlement ook verbrokkelt. Om de grootste te blijven zorgt de EVP er immers voor dat voldoende partijen zich bij haar aansluiten, ook al is het de Hongaarse Fidesz van Victor Orbán, waar anderen hun neus voor ophalen. Nog een erfenis van onze Belgische meester-konkelfoeser Wilfried Martens.

Vergeet Manfred Weber

Manfred Weber dus? Vergeet het maar. Om te beginnen is hij een Duitser, wat niet goed valt nu velen wantrouwig staan tegenover de Duitse hegemon. Weber komt ook nog eens uit de aartsconservatieve Beierse CSU. Hij heeft vooral geen enkele bestuurlijke ervaring. In de EVP zelf stuit hij op veel scepsis. En iemand zoals de Franse president Emmanuel Macron ziet het automatisme niet zitten waarmee de belangrijkste job in de EU naar de EVP gaat.
Frans Timmermans gaat het ook niet worden, ondanks het filmpje van de SP dat de populariteit van Timmermans in eurofiele kringen allicht een boost heeft gegeven. De sociaaldemocratie ligt op apegapen.

Carambole voor Barnier

Dat is de opening waarin Michel Barnier, als alles voor hem naar wens verloopt, zal springen. Hij hoort net als Weber tot de EVP, maar hij is een Fransman, geen Duitser dus, maar wel uit een kernland van de EU. Hij heeft veel bestuurlijke ervaring, was al twee maal Europees commissaris en leidde voor de EU de onderhandelingen over de Brexit. Hij toert momenteel langs de Europese hoofdsteden, zogenaamd in het kader van de Brexit, wat als voordeel heeft dat alle reiskosten voor de Commissie zijn. In feite positioneert hij zichzelf als de man die de impasse rond Weber zal oplossen.

Dat de Europese elites toe zijn aan een sterke leidersfiguur staat buiten kijf. Je hoort wel geruststellende berichten dat de ‘populisten’ niet voldoende stemmen zullen halen om de macht te grijpen in het Europees Parlement, maar dat belet niet dat de kans reëel is dat de EU in de verkiezingen een morele opdoffer krijgt, die de cohesie niet ten goede zal komen. De Europese Unie lijkt wel aan een soort schizofrenie te leiden: enerzijds dendert de bureaucratische machinerie onverstoorbaar door, anderzijds rammelt het aan alle kanten, en is het enkel de vraag uit welke hoek de volgende crisis zal komen.
Ook op het wereldtoneel staat de EU vrij machteloos, tien jaar nadat met veel bombarie een would be Ministerie van Buitenlandse Zaken werd geïnstalleerd, nu onder leiding van Federica Mogherini. Zowel inzake het klimaat als inzake Iran bijvoorbeeld staat Europa er machteloos bij, terwijl de Amerikaanse president Donald Trump het ene initiatief na het andere neemt. Zo slaagt onze “grootste handelsmogendheid ter wereld” er niet in een effectief mechanisme op te zetten om de economische sancties van de VS tegen Iran te omzeilen.

Of het gaat lukken is verre van zeker. Maar vast staat dat de kern van de Europese leiders, eenmaal de Brexit achter de rug is en de instellingen na de Europese verkiezingen vernieuwd zijn, het moment aangebroken zien om de Europese Unie terug op de sporen te zetten. Daarom maakt Manfred Weber geen kans, en is onze pronostiek dat Michel Barnier de uitverkorene wordt om de impasse rond Weber op te lossen. Het komt er enkel nog op aan de carambole te lukken die Raymond Ceulemans zo meesterlijk voordeed op het biljartlaken, en Wilfried Martens in de Europese politiek.