11 maart 2024 -In juni gaan we naar de stembus voor het Europees Parlement, maar de uitslag lijkt al vast te staan: niet de precieze verdeling van de zetels, maar wel de koers die de Europese Unie gaat volgen. Dat is in elk geval de indruk na het lezen van het verkiezingsmanifest van de Europese Christendemocratie, die de huidige Commissievoorzitter Ursula von der Leyen voordraagt voor een nieuw mandaat, zo goed als zeker met succes.

Dat manifest wordt in de nadagen van de huidige Commissie en Parlement al min of meer in de praktijk gebracht, en werd door de media unaniem geacteerd als een forse ruk naar rechts: hard beleid tegenover vluchtelingen en migranten, afzwakking van het klimaat- en milieubeleid, en militarisering waarbij de wapenindustrie de nieuwe lieveling wordt van het industriebeleid.

De nieuwe christendemocratische plannen voor vluchtelingen en (ongewenste) migranten zijn opmerkelijk: asielaanvragen moeten niet alleen buiten de EU worden ingediend, maar eenmaal goedgekeurd zouden vluchtelingen ook daar opgevangen worden. Een bepaald quota aan vluchtelingen zou alsnog in de EU worden opgevangen. Vergelijkingen met de Rwandadeal van de Britse conservatieven waren niet uit de lucht. Overigens verdedigt ook de Nederlandse SP in haar verkiezingsprogramma hetzelfde. Dit plan lijkt niet uitvoerbaar, maar is een perfecte politieke dekmantel voor het verder dichttimmeren van de grenzen en het ontmenselijken van vluchtelingen. Na Tunesië kreeg ook Mauritanië onlangs geld aangeboden om vluchtelingen en migranten op weg naar Europa tegen te houden.

Wapenfabrikanten

Ook de plannen voor defensie vallen op, met de oorlog in Oekraïne als makkelijk voorwendsel. Toch kan je ook hier vragen stellen bij de uitvoerbaarheid.

Hoe gaat de Europese Unie erin slagen de productie van wapens te stroomlijnen? Door samenwerking te bevorderen via genereuze subsidies? Niet alle lidstaten zijn geneigd de financiële slagkracht van het Europees bestuur te versterken. Door meer macht naar het Europese niveau te trekken? Dat wordt vast nog moeilijker.

Heel wat lidstaten houden toch liever het heft van de eigen wapenproductie in handen. Bovendien is het niet zeker dat in de achterkamers lidstaten dezelfde geopolitieke visie delen. Strategische autonomie? Is een harde confrontatie met Rusland en (vooral) China dan wel een goed idee, want dit drijft de EU onvermijdelijk in de armen van de VS? Wees gerust dat bijvoorbeeld de Duitse bondskanselier Olaf Scholz het einde van de oorlog in Oekraïne afwacht om een en ander nog eens te overdenken.

De nieuwe koers ligt wel vast, maar zonder horten en stoten zal het niet gaan.

Nieuwe configuratie

Het politieke debat in de EU krijgt zo wel een nieuwe configuratie. Het is minder dan ooit vanzelfsprekend meer macht voor het Europese niveau te bepleiten in naam van de rechtstaat, het klimaat, en dergelijke.

Integendeel: meer macht naar Europa betekent versterking van Fort Europa en militarisering. Daartegenover staat het verzet van lidstaten, dat ook niet per se wordt ingegeven door nobele motieven, maar eerder neerkomt op eigen belangen eerst. Hoe politiek links in dat debat een voet tussen de deur kan krijgen is een open vraag. (Frank Slegers)