17 maart 2015 – De Griekse minister van financiĆ«n Yanis Varoufakis hield op 14 maart een toespraak in ItaliĆ«, waarin hij zijn voorstellen voor de eurozone toelicht. Dit blijft opmerkelijk: een minister in functie die openlijk het bestaande beleid in Europa betwist, en alternatieven voorstelt. Dat is in elk geval nuttig voor het democratisch debat.
Varoufakis maakt een scherpe analyse van wat er misging met de euro. Een sleutelzin: “Ons groeimodel in de eurozone steunde voor een aanzienlijk deel op de private financiering van de netto export van de landen met een overschot op de betalingsbalans, door de banken in de verkopende landen“, waardoor schulden groeiden in de landen met een tekort en het slechts afwachten was op een schuldencrisis.
Varoufakis is al even scherp voor het beleid van ‘quantative easing’: hij ziet niet in hoe blind bijdrukken van geld vanzelf leidt tot een groei van private investeringen in productieve activiteiten, en zeker niet in Europa, waar politieke en institutionele factoren beletten dat de geldcreatie gericht wordt op de landen die het het meest nodig hebben. ‘Quantative easing’ zal dus enkel als gevolg hebben dat de prijs van obligaties door het dak gaat, waardoor het rendement van deze obligaties daalt, zodat geld zijn toevlucht zoekt in de aandelenmarkten, die dan op hun beurt door het dak gaan. Hieraan beantwoordt echter geen reĆ«le stijging van de investeringen of de productie. We krijgen met andere woorden te maken met financiĆ«le zeepbellen die toestaan de problemen een tijdje voor zich uit te schuiven tot de bom weer barst.
Misschien delen de Europese elites deze analyse van Varoufakis wel, want er is weer veel sprake van ‘meer federalisme’, wat allicht nodig is om bij een volgende crisis de boel onder controle te houden. Maar eerst zal men het Griekse varkentje moeten wassen. Volgens de media gaat Angela Merkel zich hier persoonlijk mee bemoeien.
De alternatieven van Varoufakis
Volgens Varoufakis is een grote stap in de richting van federalisme in Europa vandaag niet haalbaar. Toch is ‘meer Europa’ nodig om de structurele zwakten van de Europese constructie op te vangen.
Varoufakis stelt voor een aantal beleidsterreinen te europeaniseren waar dit makkelijk kan zonder wijziging van de verdragen. Hij denkt aan vier beleidsterreinen: de banken; een deel van de openbare schuld; een bestrijdingsprogramma van de armoede; en een investeringsprogramma.
Dit laatste werkt hij uit: de Europese Centrale Bank zou haar beleid van Ā geldcreatie kunnen richten op het opkopen van obligaties van de Europese Investeringsbank, die deze liquiditeiten kan gebruiken voor een massief Europees investeringsprogramma.
Volgens Varoufakis volstaat deze “gedecentraliseerde europeanisering” zoals hij het noemt om eurolanden met een tekort op de betalingsbalans uit de greep van de financiĆ«le markten te houden. Een beleid in de lidstaten van de eurozone gericht op evenwichtige overheidsfinanciĆ«n staat economische groei dan niet in de weg.
Varoufakis denkt zo de euro te redden. Costas Lapevitsas, die we aan het woord lieten in een eerdere bijdrage, noemt dit een beleid van de “goede euro’, en meent van zijn kant dat de monetaire unie niet te hervormen valt.
Opvallend is zeker dat Varoufakis het debat voorstelt als een confrontatie tussen economische benaderingen. Belangen lijken geen rol te spelen. (fs)