21 november 2011 – Gisteren won de UKIP van Nigel Farage tijdens tussentijdse verkiezingen een tweede zetel in het Britse parlement, zij het met wat minder stemmen dan aangekondigd in de peilingen. Deze overwinning van de UKIP verhoogt de druk op de Conservatieven en Labour met het oog op de parlementsverkiezingen in mei volgend jaar, en bevestigt de centrale rol van het migratievraagstuk, en daarmee van de Europese Unie, in de Britse politiek.
Le Monde Diplomatique publiceerde in oktober over de rol van Europa in de Britse politiek een interessant artikel. Dat leerde ons ondermeer hoe de UKIP een rabiaat antisociaal programma heeft, maar er in geslaagd is dit op de achtergrond te houden door de sociale kwestie om te toveren tot het migrantenvraagstuk, en daar haar anti-EU-programma aan op te hangen. Engelse slecht betaalde werknemers in precaire jobs hebben het gevoel dat het allemaal de schuld is van de migratie uit Oost-Europa. De Conservatieven en Labour wisten geen beter antwoord te bedenken dan een wedstrijd aan te gaan met de UKIP wie het best de instroom van goedkope arbeidskrachten uit de Europese Unie kan indammen. Dat gebeurt dan onder de vlag van de strijd tegen het “sociaal toerisme’: migranten die enkel komen om te profiteren van de genereuse (sic) Britse welvaartsstaat zijn niet langer welkom.
Nu is het niet zo dat in de huidige stand van de Europese regelgeving iedere Europese burger zich vrij kan vestigen in  de Europese Unie. Vraag maar aan de Roma in Franrijk. De Europese Unie beoogt in de eerste plaats het vrij verkeer van arbeidskrachten. Daartoe werden afspraken gemaakt over de toepassing  van sociale zekerheidsregels op werknemers of zelfstandigen die zich verplaatsen binnen de Europese Unie.
Het is echter niet altijd duidelijk wat sociale zekerheid is, en wat sociale rechten zijn verbonden aan het statuut van werrknemer of zelfstandige. Als je sociale bijdragen moet betalen om rechten te openen wel, maar wat met sociale voordelen waar je als werknemer of zelfstandige beroep op kan doen, maar die niet of amper gekoppeld zijn aan het betalen van bijdragen? Gaat het dan om sociale zekerheid, of betreft een een vorm van sociale bijstand waar iedere inwoner recht op heeft?
Het Europees Hof van Justitie deed onlangs een uitspraak over het lot van een migrante uit Oost-Europa in Duitsland, die aanspraak maakte op Duitse tegemoetkomingen voor werklozen. Het Hof besliste dat deze vrouw er geen recht op had, omdat zij niet alleen nooit gewerkt had in Duitsland, maar er ook niet was komen wonen met de bedoeling er te werken. Omdat het recht op deze uitkeringen gekoppeld was aan het statuut van werrknemer had deze vrouw er geen recht op. De vrouw kreeg overigens wel de Duitse kinderbijslag en andere tegemoetkomingen voor haar kinderen. Haar recht zich te vestigen in Duitsland werd niet betwist, want zij had voldoende middelen van bestaan.
Na dit arrest ontspon zich een discussie of het al dan niet in de kaart speelt van de Britse Conservatieve premier David Cameron. Volgens sommigen wel: het arrest stelt immers paal en perk aan het “sociaal toerisme”. Volgens anderen niet: het arrest is immers een eenvoudige toepassing van bestaande Europese regels, die blijkbaar niet volstonden om de immigratie in het Verenigd Koninkrijk af te remmen…
Cameron liet eerst verstaan dat hij kwota wilde instellen op de arbeidsmigratie uit de EU. Maar dat gaat regelrecht in tegen de vrije marktregels die de grondslag vormen van de Europese Unie, dus hij werrd onlangs teruggefloten door zijn vriendin de Duitse bondskanselier Angela Merkel.
Daarom wil Cameron, evenals Labour, nu ingrijpen door te prutsen aan de sociale bescherming van migranten, om zo de migratie af te remmen. Hij hoopt een zekere marge te hebben omdat niet altijd even duidelijk is welke sociale voordelen vallen onder de Europese regels betreffende de sociale zekerheid en het verbod op discriminatie tussen werknemers.
Zo heeft het Verenigd Koninkrijk, zoals vele andere landen, fiscale regels die het voor werkgevers makkelijker maken werknemers weinig te betalen: de lage lonen worden voor de werrknemers gedeeltelijk gecompenseerd door fiscale voordelen. Britse werkgevers hebben deze fiscale regeling gebruikt om werknemers uit Oost-Europa aan te trekken aan lage lonen. Cameron overweegt daarom deze fiscale regeling voor te behouden aan Britse werknemers. Schendt hij daarmee Europese regels of niet?
De komende maanden mogen we ons in Europa aan veel politiek en juridisch getouwtrek verwachten, over wat van Cameron aanvaard wordt of niet om de Britten in de EU te houden. Of dit de Britse bevolking gaat overtuigen dat Cameron het “probleem” van de migratie daadwerkelijk aanpakt valt te betwijfelen. Indien niet zal dit Cameron de verkiezingen volgend jaar in mei kosten of, erger nog voor hem, mocht hij toch de verkiezingen winnen, misschien wel het referendum dat hij beloofd heeft over het Britse lidmaatschap van de Europse Unie. (fs)