door Herman Michiel
4 mei 2021

Terwijl de meerwaarde van de Europese Unie bij de bestrijding van het coronavirus op zijn zachtst gezegd zeer bescheiden blijkt, mogen de wapenfabrikanten en de militaire lobby niet klagen van hun EU. Op nauwelijks vijf weken haalden ze tweemaal hun slag thuis! Op 22 maart werd de European Peace Facility in het leven geroepen en van 5 miljard euro voorzien. En op 29 april gaf het Europees Parlement zijn toestemming om 7,9 miljard euro uit het Europees budget toe te kennen aan het Europees Defensiefonds dat daarmee militaire research zal financieren.

Defensiefonds

Dat er middelen van de Europese begroting naar militaire toepassingen gaan is in strijd met de Europese verdragen. Het artikel 41(2) van het Verdrag betreffende de Europese Unie bepaalt dat “beleidsuitgaven die voortvloeien uit operaties die gevolgen hebben op militair of defensiegebied” niet ten laste van de begroting kunnen komen. Maar zoals steeds vindt het juridisch fabriekske van de EU daar een oplossing voor. Op een vraag van een europarlementslid van de linkse fractie over dit illegaal gebruik antwoordde de Commissie dat artikel 41(2) dit inderdaad verbiedt, maar “dat het Europees Defensiefonds evenwel tot doel heeft het concurrentievermogen en het innoverend vermogen van de technologische en industriële defensiebasis van de Unie te bevorderen door onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten te ondersteunen die op defensie zijn gericht, zonder enige financiering te verstrekken voor operaties die gevolgen hebben op militair of defensiegebied.” Het Defensiefonds sorteert bijgevolg onder het hoofdstuk Industrie en Onderzoek en technologische ontwikkeling en ruimtevaart en er is bijgevolg geen vuiltje aan de lucht…

Naast de 7,9 miljard euro die uit de Europese begroting naar het Defensiefonds vloeien rekent de EU er verder op dat lidstaten vrijwillige bijdragen zullen leveren ten bedrage van 35,6 miljard in de periode tot 2027 ¹.

Normaal gezien zou het Europees Parlement een zekere mate van toezicht hebben op het gebruik van gelden uit de Europese begroting (in tegenstelling met het gedeelte dat rechtstreeks van de lidstaten komt.) Maar het Parlement gaf deze controlemogelijkheid uit handen, door het beheer van het fonds aan de Europese Commissie over te laten via zogenoemde ‘uitvoeringshandelingen’. “Dit betekent dat het Europees Parlement nauwelijks zeggenschap zal hebben over hoe het fonds de komende zeven jaar door de Commissie en de lidstaten wordt uitgevoerd”, waarschuwt Stopwapenhandel. De Europese Commissie zal dan ook weinig problemen hebben om het argument van het veiligheidsbelang op te dissen als er vragen gesteld worden over dit Defensiefonds.

De gang van zaken werd mede vergemakkelijkt doordat het dossier van parlementaire zijde in handen was van Zdzisław Krasnodębski , een Poolse conservatief (ECR, de fractie waar ook de Vlaamse N-VA toe behoort en de Nederlandse SGP). Verzet tegen de militarisering komt er enkel van radicaal links en in zekere mate van Groenen, alhoewel de bezwaren van deze laatsten het vooral hebben over inefficiënties; de sociaaldemocraten zijn van meetaf aan voorstanders, maar komen daar weinig mee naar buiten want er is in hun rangen een zekere verdeeldheid over de kwestie.

Onnodig te zeggen dat de lobby van de Europese wapenindustrie tevreden is. ASD (Aerospace and Defence Industries Association of Europe), ziet in het Defensiefonds een “belangrijke bijdrage om de Europese technologische soevereiniteit in een strategische sector te verhogen” en ASD “staat klaar om de Europese instellingen te ondersteunen in hun inspanningen om de Europese defensie verder te ontwikkelen.”

Europese ‘Vredesfaciliteit’

Het tweede Europese wapenfeit (haha) in dit prille jaar 2021 is de oprichting van de ‘Europese Vredesfaciliteit’, gespijsd voor de periode 2021-2027 met een bedrag van 5 miljard euro. Dit geld komt niet uit de Europese begroting, maar van bijdragen van de lidstaten. Er moeten dus zelfs geen ‘uitvoeringshandelingen’ aan te pas komen om elke democratische inmenging te vermijden, alles kan zich afspelen tussen de kanselarijen van de (grote) lidstaten. Met deze ‘vredesfaciliteit’ zal de EU naar eigen zeggen “missies en operaties kunnen uitvoeren in gastlanden (sic)” en er bijstand leveren. “Te denken valt aan het leveren – op verzoek van derde landen of van regionale of internationale organisaties – van militaire en defensie­gerelateerde uitrusting.” Wapenleveringen dus, maar die zullen “vergezeld gaan van grondige risico­beoordelingen en sterke waarborgen”.

Over die sterke waarborgen kan men zich een idee vormen op basis van recente uitspraken van Europese leiders. Josep Borrell, de Spaanse sociaaldemocraat die doorgaat voor de ‘hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid’ zei bij zijn eerste bezoek aan Afrika dat de EU zich minder ‘engelachtig’ moet gedragen en dat we onze Afrikaanse bondgenoten moeten voorzien van dodelijke wapens als we de terroristen willen verslaan.

Men zou er versteld van staan wie zoal als bondgenoot wordt beschouwd. In een gezamenlijke persconferentie (7 december 2020) met de Egyptische president Sisi – een figuur waar tegenover Poetin een lammetje is – zei de Franse president Macron onomwonden dat hij de verkoop van Franse wapens aan Egypte en economische samenwerking niet zal afhankelijk maken van meningsverschillen over mensenrechten; hij wil immers de slagkracht van Caïro tegen het terrorisme niet verzwakken.

In zijn interessant artikel over deze ‘vredesfaciliteit’ heeft Georges Spriet het over acht voorwaarden die aan wapenleveringen zouden gesteld worden. Heeft Macron al niet duidelijk gemaakt dat alleen het Elysée daarover zal beslissen ?

Het lijkt erop dat de EU voor dit initiatief geen cynischere term had kunnen bedenken dan ‘vredesfaciliteit’…

1. Meer detail over het Defensiefonds op de site van ENAAT, het Europees netwerk tegen wapenhandel. Noteer dat er aanvankelijk niet 7,9 maar 13 miljard uit de begroting naar het fonds zou gaan; de ‘zuinigheidstop’ van juli vorig jaar deed er een paar miljard van af.