Verschenen op 19 december 2013 op www.troikawatch.net
In het Nederlands vertaald door Globalinfo.nl
De Troika is het triumviraat dat de bezuinigingen in de EU oplegt, bestaande uit IMF, Europese Commissie en Europese Centrale Bank (ECB). Deze nieuwsbrief wordt gemaakt door een internationaal netwerk van kritische organisaties, o.a. actief bij het blockupy-project.
In deze nieuwsbrief kun je lezen over:
- De algemene situatie
- Griekenland
- Ierland
- Portugal
- Cyprus
- Spanje
- Italië
- Slovenië
- Wie wij zijn en waarom we deze nieuwsbrief maken
Algemene situatie
De laatste maanden van het jaar zijn traditioneel de tijd waarin nationale parlementen stemmen over de begrotingen voor het komende jaar. Net als in voorgaande jaren, staan voor veel landen vergaande bezuinigingen in sociale voorzieningen gepland, en verdere privatiseringen. Ondanks goedklinkende berichten uit en over de financiële markten, gaan de bezuinigingen voor gewone mensen door. Het zou goed kunnen zijn dat dat allerminst toevallig is.
Als deze nieuwsbrief de deur uitgaat, zal Ierland het eerste land zijn dat een Troika-programma uit gaat. Helaas zal het verschil voor de bewoners niet zo groot zijn, omdat het bezuinigingsprogramma gewoon doorgaat. Datzelfde geldt voor mensen in andere landen als Spanje of Portugal, die Ierland graag op dit pad willen volgen. Elke land dat gelooft dat het uit de crisis kan komen door een bezuinigingsbeleid, zal voor eeuwig aan dat beleid vastzitten.
De huidige situatie wordt gekenmerkt door een Troika die nog steeds vraagt om zelfs zwaardere bezuinigingen en door regeringen die de boel fraaier proberen voor te stellen door te beweren dat ze in de toekomst positieve ontwikkelingen aan zien komen, maar die nooit werkelijkheid zullen worden als ze het huidige beleid voortzetten. Noch bij de Troika, noch bij de nationale regeringen wordt gesproken over wat er wél op de agenda zou moeten staan: een beduidende schuldenverlichting voor vele landen – niet alleen voor de publieke maar ook voor private sector – herstel van de publieke diensten en aanzienlijke investeringen om het hoofd te bieden aan de grote uitdagingen van deze tijd, zoals klimaatverandering en tekorten aan energie.
Griekenland
Toen de Troika zijn controle-missie voor Griekenland in november afsloot, was er een groot geschil over de bedragen in de te verwachten begroting voor volgend jaar. De Troika schat het tekort op de begroting ten minste 1 miljard euro hoger in dan de regering doet. In de tussentijd heeft het Griekse parlement gestemd voor die begroting, zonder instemming van de Troika. De Troika lijkt van zins te zijn om alle belangrijke beslissingen uit te stellen evenals de druk verbonden aan het Griekse Memorandum, om een politieke crisis in Griekenland te voorkomen in de komende zes maanden: De Griekse regering zou zijn minieme meerderheid kunnen kwijtraken en daardoor kunnen vallen, wat nieuwe verkiezingen met zich mee zou brengen. Dit zou daadwerkelijk de agenda van het voorzitterschap van de (Raad van de) EU kunnen verstoren (Griekenland levert in januari de Europese voorzitter voor zes maanden) op een politiek heel gevoelig moment (namelijk van de Europese verkiezingen). Na een hoop kabaal te hebben gemaakt, met de dreiging om onderhandelingen over betalingen van de volgende ’tranche’ van het bailoutprogramma uit te stellen naar begin 2014, kalmeerde de Troika wat en keerde op 10 december terug in Athene.
Verder uitstel en nieuwe tekorten zullen de schuldsituatie verergeren , omdat die gefinancierd moeten worden met bijkomende korte-termijn kredieten uit de financiële markten, waar Griekenland veel hogere rentes voor moet betalen dan voor leningen van de Troika. Noch de extra bezuinigingen die de Troika verlangt, noch de mooiweerspelerij van de Griekse regering kan het land uit de crisis leiden.
Zelfs zonder nieuwe extra bezuinigingen die de Troika verlangt, zal komend jaar een ramp worden voor veel mensen in Griekenland. Aan het eind van het jaar komt er een einde aan het verbod op gedwongen ontruimingen van huizen waarvan de bewoners de hypotheek niet meer kunnen opbrengen. Er is een geschil met de Troika over, dat gaat over of en hoe dat verbod verlengd zou moeten worden.
Terwijl het land nog steeds zucht onder een werkloosheidscijfer van 27 percent, staan er meer ontslagen op de rol. Om aan de eisen van de Troika te voldoen, heeft de Griekse regering ingestemd met het ontslaan van nog eens 14.000 mensen die in de publieke sector werkzaam zijn.
Er wordt gestaakt op de universiteiten, de gezondheidszorg en ministeries waar veel van deze ontslagen zouden kunnen vallen, en geprotesteerd door leraren die getroffen zullen worden door de geplande sluiting van scholen. Daarnaast hebben vakbonden en studenten gedemonstreerd tijdens het bezoek van de Troika in november, en voorafgaand aan de stemming over de begroting in het parlement.
Nu de Griekse winter begint, worden de hoge prijzen voor energie ook weer een probleem voor veel mensen. In het noorden van Griekenland zijn de eerste scholen dichtgegaan omdat er geen geld was voor verwarming. Veel mensen proberen hun huizen te verwarmen door hout te verbranden, omdat ze afgesloten werden van het elektriciteitsnet omdat ze niet in staat waren hun rekeningen te betalen.
In de afgelopen weken zijn tenminste drie mensen om het leven gekomen door koolmonoxide-vergiftiging, of doordat er brand uitbrak. De prijzen voor elektriciteit zijn met 59% gestegen sinds 2007, terwijl het inkomen van de armste tien percent van de Grieken in 2012 minder dan de helft was van dat in 2009. In veel steden vormen mensen solidariteitscomitees die het delen van elektriciteit organiseren, als een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid.
Ierland
In december werd Ierland het eerste land dat besloot om uit een overeenkomst met de Troika te stappen, zonder een extra lening of garantie daartoe als voorzorgsmaatregel – iets dat algemeen wel noodzakelijk geacht werd. De Ierse regering maakt op die manier nadrukkelijk duidelijk dat ze in staat is verder te gaan zonder externe hulp. Maar misschien is dat meer voor de bühne dan werkelijkheid. Ierland zal nog steeds onderworpen zijn aan bewaking en controle van haar ‘vooruitgang’ in het implementeren van hervormingen door alle drie de Troika instellingen, elke zes maanden (onder de overeenkomst met de Troika was het elke drie maanden).
Terwijl de Troika en de regering hun best doen om de terugkeer naar de markten de verkopen als een succesverhaal, ziet de werkelijkheid er voor de Ierse bevolking heel anders uit. In haar afsluitende rapport bekritiseert de Troika het feit dat de regering er niet in geslaagd is om het streefbedrag voor geplande bezuinigingen in de gezondheidszorg te halen – met 200 miljoen euro’s in plaats van de beloofde 600 miljoen. In de begroting voor 2014 beoogt de regering het tekort met nog eens 2,5 miljard euro’s terug te brengen; de gezondheidssector is een van de grootste posten die onder vuur komt te liggen. Zo zal bijvoorbeeld het systeem van de Ierse medische kaart worden herzien (houders van zo’n kaart ontvangen kosteloos medische zorg): de regering mikt op het terugbrengen van het aantal mensen dat een beroep kan doen op deze voorziening. Verder zal de ziekte-uitkering, die nu pas na drie dagen ingaat, uitgesteld worden naar zes dagen.
Sinds het uitbreken van de crisis is het aantal werkelozen bijna verdriedubbeld van 107.000 naar meer dan 296.000 mensen. Publieke schuld is gestegen van 91 procent van het BBP in 2010 naar 121 procent in 2013. Schulden van huishoudens zijn gestegen tot 200 procent van het BBP, terwijl de waarde van de activa waarvoor die schuld in de eerst plaats werd aangegaan, gehalveerd is sinds het begin van de crisis.
Portugal
Vergelijkbaar met Ierland, wil ook Portugal de terugkeer naar de financiële markten maken. Om dat te bereiken is de regering bereid een hoge prijs te betalen. In het begin van december heeft het een verschuiving van de terugbetaling van de schulden besloten, wat een uitstel met drie jaar betekent van terugbetalingen die voor 2014 en 2015 waren voorzien. Dit zal een extra kostenpost van 290 miljoen aan rente in de komende twee jaar betekenen.
In de begroting voor 2014 heeft de regering plannen om ter waarde van 3.9 miljard euro’s te gaan snijden, wat neerkomt op 2.3 procent van het Portugese BBP. Lonen in de publieke sector zullen met 2.5 procent verlaagd worden (dat betreft dan lonen vanaf 675 euro’s per maand) en 10 procent (voor lonen boven de 2.000 euro’s), terwijl de arbeidstijd verhoogd wordt van 35 naar 40 uur per week.
Daar komt bij dat de regering van plan is alle pensioenen van meer dan 600 euro’s per maand met 10 procent te korten, al wordt daarover nog steeds overlegd met het constitutionele gerechtshof over goedkeuring. Datzelfde gerechtshof heeft eerder een vergelijkbare maatregel enige tijd geleden verworpen. In contrast met de bezuinigingen waar gewone mensen mee te maken hebben, worden bedrijven geholpen door het belastingtarief dat voor hen geldt te verlagen.
Begin december verkocht Portugal 70 procent van z’n postbedrijf, een winstgevende publieke dienst, aan de aandelenmarkt. Verdere privatisering staat gepland voor het waterbedrijf en de nationale vliegmaatschappij TAP.
Er zijn discussies tussen de Troika en de regering over het minimumloon en onderhandelingen over loonshoogte. De Troika wil een lager minimumloon en verdere liberalisering van de arbeidsmarkt, hetgeen iets is dat zelfs de Portugese werkgevers hebben verworpen omdat ze daardoor een verdere inzinking in de binnenlandse vraag vrezen. Terwijl de regering beweert dat er licht aan het einde van de tunnel gloort, tonen de laatste statistische gegevens (van september) dat vergeleken met een jaar geleden de de binnenlandse vraag 1.5 procent gedaald is, investeringen 3.3 procent en consumptie 1.2 procent.
Toen het parlement over de begroting stemde, vond er een massaal protest plaats voor het gebouw, waar mensen eisten dat de regering af zou treden. Een week voordien protesteerden politieagenten tegen bezuinigingen en arbeiders bij de post begonnen een staking tegen de privatisering van hun bedrijf.
Cyprus
Om de volgende ’tranche’ te kunnen krijgen van de Troika, moest de Cypriotische regering een plan neerleggen voor de privatisering van staatsbedrijven waarmee 1.4 miljard euro’s opgehaald zou kunnen worden. Volgens dit plan zouden het telecommunicatiebedrijf, het elektriciteitsbedrijf en havens geprivatiseerd moeten zijn voor juni 2016. Vakbonden protesteerden tegen deze plannen. Op 14 december hielden vakbonden een massa-demonstratie.
Spanje
Ondanks een waarschuwing die gepaard gaat met de nieuwe ‘Twopack’-wetgeving [1], waarbij de begrotingen van landen ‘goedgekeurd’ moeten worden door de Europese Commissie, claimt Spanje alle noodzakelijke hervormingen te hebben uitgevoerd verbonden aan leningen uit het Europees steunfonds. Ook beweert de regering dat de bankensector dermate ‘vooruit gaat’ dat die de overgebleven noodfondsen die klaargezet waren niet op zal hoeven nemen. Net als bij Ierland, die andere bejubelde ‘exit’, zal Spanje zich moeten blijven onderwerpen aan zesmaandelijkse controle van de vooruitgang van de vereiste hervormingen, totdat 75 procent van de noodleningen die door de EU verschaft werden (41 miljard euro’s, uit een pakket van 100 miljard) terugbetaald zijn.
Na een wijziging van de grondwet om terugbetaling van schulden voorrang te geven boven de rechten van bewoners (wat voorgestaan werd door de Troika en zonder enig sociaal overleg) begon de regering privatiseringen uit te voeren in de publieke sector en bezuinigingen bij essentiële diensten als onderwijs, gezondheidszorg en sociale diensten. Pensioenleeftijd is verhoogd, levensomstandigheden verslechteren, pensioenen zijn bevroren en arbeidsrechten weggesneden.
Spanje heeft vele grote mobilisaties tegen bezuinigingen gezien in het afgelopen jaar en de civiele maatschappij organiseert en onderneemt acties. Voorbeelden daarvan zijn: platforms van burgers die met succes ontruimingen van woningen tegengaan, of een evaluatie van schulden houden, arbeiders die strijd leveren in de gezondheidszorg of onderwijs sector en collectieven die zich verzetten tegen bezuinigingen en corruptie via rechtszaken. Als antwoord plant de regering nu nieuwe anti-protest wetten om protesten te criminaliseren (met boetes tot zelfs 600.000 euro’s).
Italië
Net als Spanje is Italië onder druk komen te staan van de Europese Commissie om z’n nationale begroting te herzien onder de nieuwe Two Pack-wetgeving, die de Commissie het recht geeft om controle uit te voeren en een analyse te maken van geplande nationale begrotingen. EU-commissaris Rehn benadrukte dat Italië een structurele aanpassing van de schuld nodig heeft ter grootte van een half procent van haar BBP, terwijl het momenteel maar 0.1 procent is. Gevolg van de zienswijze van de Commissie is dat het land niet slaagt voor de “investerings clausule” van de EU. die zou toestaan dat het sommige publieke financiering zou mogen weglaten uit de berekeningen van het begrotingstekort, omdat het bestedingsplan van de regering de nationale schuld niet snel genoeg terugbrengt.
Op maandag 9 december kwamen duizenden boeren, vrachtwagenchauffeurs, gepensioneerden en werklozen de straat op in Italië als onderdeel van een reeks protestacties tegen de regering en de Europese Unie. Demonstranten hielden treinen tegen door op de rails te lopen, terwijl stakende vrachtwagenchauffeurs het verkeer ontregelden door langzaam te rijden en wegen te blokkeren. Verdere protesten zijn in voorbereiding.
Slovenië
Ondanks grote problemen in de bankensector, hoopt Slovenië vooralsnog te ontsnappen aan de Troika. Onlangs werd een stress test in de bankensector gehouden, waarvan de uitslag bekend gemaakt wordt nadat deze nieuwbrief uitkomt. Er wordt verwacht dat het aandeel ‘slechte leningen’ wel eens 7.9 miljard euro’s zou kunnen bedragen (rond de 20 procent van het BBP). Desondanks verklaart de centrale bank, die beweert al op de hoogte te zijn van de resultaten van de stress test, optimistisch te zijn over het vermogen van de regering om het bankensysteem op eigen kracht te herkapitaliseren. Naar verluidt is daar een bedrag ter hoogte van wel 4.7 miljard euro’s voor nodig.
Wie wij zijn en waarom we deze nieuwsbrief maken
Dit is de eerste nieuwsbrief van Troika Watch. Met deze nieuwsbrief willen we berichtgeving over de Troika verzorgen en over de landen die daar door getroffen worden en over oppositie en verzet daar tegen. Wij hopen dat dit behulpzaam kan zijn om strijdinitiatieven te bundelen en verzet te versterken tegen het bezuinigingsbeleid.
Wij zijn een groep mensen die elkaar kennen van bijeenkomsten zoals het Europees Sociaal Forum, Firenze 10+10, de Altersummit, EU in Crisis of Blockupy. Sommigen van ons werken voor progressieve NGO’s als het Bretton Woods Project, CEO, CADTM of TNI, anderen zijn activisten in netwerken als Attac of ICAN.
Ons plan is om deze nieuwsbrief eens of twee keer per maand uit te brengen in het Engels, Frans, Duits, Grieks, Italiaans, Portugees, Sloveens en Spaans. Je kunt je erop abonneren via http://www.troikawatch.net/lists/?p=subscribe&id=1 en contact met ons opnemen door een mail te sturen naar info@troikawatch.net
[1] De twopack-wetgeving is een uitbreiding van het ‘sixpack’, Europese wetgeving (2011) die het stabiliteitspact hervormt. Zie bijvoorbeeld http://nl.wikipedia.org/wiki/Sixpack_%28Europese_Unie%29 [Noot toegevoegd door globalinfo]