3 september 2019 – Tony Blair heeft Jeremy Corbyn opgeroepen het nu niet tot nieuwe verkiezingen te laten komen. Wel, ik heb sinds enkele jaren een eenvoudige stelregel wat de Britse politiek betreft: als Tony Blair zijn mond open doet, dan stinkt het.
Boris Johnson stuurt af op een no deal Brexit per 31 oktober. Om weerbarstige Tories in het gareel te houden dreigt hij, mocht het parlement stokken in de wielen steken, met nieuwe verkiezingen op 14 oktober, enkele dagen voor de Europese Raad van 17 oktober, en een kleine drie weken voor de tot nader order wettelijke datum van de Brexit, 31 oktober dus. Bovendien belooft Johnson dat conservatieve parlementsleden die niet met de regering hebben meegestemd niet aan die verkiezingen kunnen deelnemen. De interne regels van de Conservatieve Partij geven hem die macht. Philip Hammond, onder May nog Minister van Financiën en een tegenstander van Johnson, heeft zijn afdeling al gevraagd zijn kandidatuur in geval van nieuwe verkiezingen te steunen, maar de nationale leiding van de Conservatieven heeft statutair het laatste woord.
Nieuwe verkiezingen lijken geen bluf van Johnson. Hij zou die verkiezingen immers wel eens kunnen winnen, en zo vlak voor 31 oktober een mandaat krijgen voor een no deal Brexit, waarop de EU op 17 oktober dan maar moet antwoorden – nu kunnen ze zich er nog makkelijk vanaf maken door te zeggen dat de bal in het kamp van Johnson ligt -, anders no deal! Heel wat kiezers zijn voorstanders van de Brexit. Dat zijn niet allemaal halve fascisten zoals linkse eurofielen nogal eens suggereren. Bovendien gaat in het Verenigd Koninkrijk elke zetel naar de partij die in dat kiesdistrict de meeste stemmen heeft gehaald (het first-past-the-post systeem). Nigel Farage van de Brexitpartij heeft al aangekondigd hier tactisch op in te zullen spelen: geen kandidaten waar pro-leave conservatieven maar een kleine marge hebben, wel kandidaten waar leave-stemmen van Labour kunnen worden afgesnoept.
Dat alles geeft conservatieve parlementsleden stof tot nadenken. Zij weten ook dat uitstel van de Brexit kan leiden tot afstel, en dat zou voor de Conservatieve Partij neerkomen op een doodvonnis.
Maar het is toch een riskante gok, want er zijn ook veel conservatieve kiezers die een no-deal-scenario niet zien zitten, bijvoorbeeld in Schotland, waar de Conservatieven al verzwakt zijn door het recente aftreden van de populaire Ruth Davidson.
Om verkiezingen te kunnen uitschrijven heeft Johnson een meerderheid van twee derde van het parlement nodig. Dit is het gevolg van een wet uit 2011 die het een premier moeilijker wilde maken willekeurig verkiezingen uit te schrijven. Met andere woorden: zonder de steun van minstens een deel van Labour kan Johnson geen verkiezingen uitschrijven. Is het dan niet slimmer eerst een no deal te blokkeren via het huidige parlement? Verkiezingen kunnen sowieso echter niet lang meer worden uitgesteld, maar die zouden dan komen nadat de datum van de Brexit andermaal is opgeschoven. Je kan er gif op nemen dat links dan de leave stemmen wel kan vergeten, en dat Farage en de zijnen de oogst zullen binnenhalen.
Jeremy Corbyn voert al een hele tijd campagne voor nieuwe verkiezingen. Na alle beschuldigingen van een ‘coup’ aan het adres van Boris Johnson zou het vervolgens wat raar zijn nu plots verkiezingen te weigeren.
Wat bezielt dan Tony Blair? Hij is zeker bang dat Johnson de verkiezingen wint en alsnog een no-deal Brexit doorduwt. Dat dit nu eenmaal de spelregels van de Britse democratie zijn, daar heeft Blair al helemaal geen boodschap aan.
Maar hij, en zijn rechtse eurofiele kompanen in en buiten Labour, hebben een ander probleem. Als er snel verkiezingen komen zou het logisch zijn de rangen achter Jeremy Corbyn te sluiten, en de verkiezingen in te gaan rond een progressief socialistisch programma, dat zowel remain als leave kiezers kan aanspreken. Met die aanpak deed Labour het de laatste keer erg goed. Maar dan dreigt Jeremy Corbyn de nieuwe Britse premier te worden, stel je voor! Blair weet wat hem dan te doen staat: van remain alsnog de centrale kwestie maken in de verkiezingen, ook al speelt dit in de kaart van de Liberale Democraten en andere remainers rechts van Labour, en kan dit Labour in het first-past-the-post stelsel de overwinning kosten en zo paradoxaal de deur wagenwijd openzetten voor een no deal Brexit.
Maar liever Labour kapot maken met remain als wapen, dan Corbyn als premier aanvaarden. Dat is per slot van rekening de keuze die de rechterzijde van Labour al gemaakt heeft sinds het aantreden van Corbyn als partijleider.
Ingewikkeld is het allemaal wel. Als we een schoolvoorbeeld nodig hebben hoe het burgerlijk parlementair stelsel niet geschikt is voor een waarachtig democratisch debat over fundamentele keuzes, dan hebben we er hier een. (fs)
Caricatuur van Wikimedia Commons