6 december 2021 – Het weinige nieuws over Oost-Europa in onze media gaat meestal over het doen en laten van regeringen aldaar. Minder bekend is dat er ook mensen wonen, en dat er zelfs sociale strijd is.

Neem bijvoorbeeld Servië. De gewezen Joegoslavische deelstaat is niet eens lid van de Europese Unie (EU), maar deed in 2012 wel zijn aanvraag om lid te worden van de club. De EU geeft Belgrado dan ook goede raad hoe je je gedraagt als beschaafd Europees land. Je staat bijvoorbeeld positief tegenover buitenlandse investeerders die het land met hun kapitaal willen tot ontwikkeling brengen. En als je ondergrond dan blijkt lithium te bevatten, dat zo gegeerde materiaal voor de ontwikkeling van onze elektrische auto’s, en een van de grootste mijnbouwers ter wereld, het Brits-Australische Rio Tinto, is bereid in je contreien neer te strijken om het goedje uit de grond halen, dan is je pad naar de toekomst toch uitgestippeld?

Maar zo zien veel Serviërs het niet. In het voorbije weekend trokken tienduizenden de straat op, bezetten straten en bruggen in tientallen steden als protest tegen het geplande ‘Jadar project’ van Rio Tinto, en de onteigeningen die Belgrado daarvoor van plan is. Milieuprotesten zijn er in Servië al het hele jaar; minder zichtbaar zijn de besprekingen op het hoogste niveau tussen de top van Rio Tinto, de Britse regering, de Europese Commissie en zelfs al vooruitziende Duitse autobedrijven.

Een en ander komt aan het licht dank zij BIRN, het Balkan Investigative Reporting Network. Milieuprotesten, burgerbewegingen, onderzoeksjournalistiek…, het komt misschien bij velen als een verrassing dat in deze weinig bekende regio’s van Oost en Zuidoost Europa ook kritische burgers actief zijn en sociale strijd voeren. Het is in deze zin dat een ander Oost-Europees burgerinitiatief, Left East, opmerkt dat vaak ten onrechte uit de afwezigheid van partijstrijd in Servië geconcludeerd wordt dat er geen politieke agitatie is en dat de samenleving er apathisch is.

LeftEast brengt niet alleen een reportage  van de Servische protesten van het voorbije weekend, maar belicht ook een ander facet van het groeiend wantrouwen tegen buitenlandse investeerders, namelijk de verontwaardiging over de handelwijze van het Chinese bedrijf LingLong. Het is in Noord Servië een bandenfabriek aan het bouwen, en wel met ingevoerde Vietnamese arbeiders. Begin november brak een golf van verontwaardiging los door de beelden die een klokkenluider-arbeider  verspreid had over de leefomstandigheden van de Vietnamezen. Met 400 à 500 zijn ze ‘gehuisvest’ in barakken, gekleed in een zomerplunje, slechts sporadisch betaald, papieren in beslag genomen door de werkgever zodat ze de werkplaats niet kunnen verlaten, en bovendien bewaakt door Chinese én plaatselijke veiligheidsagenten. Lokale activisten kwamen hun steun betuigen met de klokkenluider, en het nieuws geraakte tot in Vietnam bekend.

LingLong, waarvan de naam bijna uitsluitend bekend was als de sponsor van de Servische voetbal superliga, kwam plots in een heel ander licht te staan. Het illustreert, aldus LeftEast, dat het optreden van het kapitaal hetzelfde is, of het nu komt uit het westen of het oosten. (hm)