28 september 2020
Verschenen op 25 september 2020
op German-Foreign-Policy.com (*)
Nederlandse vertaling Ander Europa
Met dank voor toelating tot publicatie

Het nieuwe EU-migratiepact van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen neemt illegale elementen over van het beruchte Hongaarse anti-vluchtelingendiscours, en het wordt scherp bekritiseerd door vluchtelingen- en mensenrechtenorganisaties. Volgens het pact moeten vluchtelingen uit landen met een lage score van asielerkenning in kampen worden opgesloten. De duur van de detentie kan officieel oplopen tot zes maanden. Hongarije had eerder dergelijke ‘doorgangskampen’ opgericht, maar moest de onmiddellijke sluiting ervan aankondigen nadat het Europees Hof van Justitie de Hongaarse interneringspraktijk onwettig had verklaard. De EU is al begonnen met het opzetten van dergelijke kampen. Eén ervan is in aanbouw op het Griekse eiland Samos, een ander zal worden gebouwd op Lesbos. Vluchtelingen- en mensenrechtenorganisaties hebben scherpe kritiek geuit en noemen het een ‘duivels rechteloosheidspact’. Ondertussen creëren de Westerse mogendheden nieuwe redenen om te vluchten: brutale sancties hongeren de Syrische bevolking uit.

Model Hongarije

 De belangrijkste bepalingen van het “nieuwe pact inzake migratie en asiel” van de EU komen grotendeels overeen met het concept dat Hongarije met zijn ‘doorgangskampen’ heeft ingevoerd. Vluchtelingen die vanuit Servië binnenkwamen om asiel aan te vragen in Hongarije, moesten zich melden bij de grensovergang van Röszke of Tompa, waar ze in kampen werden vastgehouden tot een beslissing over hun aanvraag werd genomen. Dit kon maanden duren. Op de beschuldiging van het vasthouden van onschuldige mensen reageerde de Hongaarse regering dat de vluchtelingen op elk moment vrij waren om terug te gaan naar Servië, een ‘veilig derde land’, waar ze niet bedreigd zouden worden met vervolging. De ‘doorgangskampen’ werden fel bekritiseerd, niet alleen in Duitsland en andere EU-landen. Afgelopen voorjaar heeft het Europese Hof van Justitie de praktijken van Boedapest als duidelijk illegaal bestempeld. Het Hof concludeerde dat de vluchtelingen in de kampen van hun vrijheid waren beroofd en dat dit illegaal was. Een staat kan voorkomen dat vluchtelingen een grensgebied verlaten, maar slechts voor een periode van niet meer dan vier weken.¹.  De Hongaarse premier kondigde vervolgens aan dat zijn regering de ‘doorgangskampen’ zou sluiten.

“Geen behoorlijke rechtsgang”

 Het nieuwe EU-migratiepact, dat Commissievoorzitter von der Leyen op 23 september voorstelde, bepaalt dat vluchtelingen uit landen met een lage score van asielerkenning – minder dan 20 procent – aan een versnelde grensprocedure moeten worden onderworpen. Tijdens die procedure worden vluchtelingen geacht het land niet te zijn binnengekomen, mogen ze niet vrij in het land circuleren en worden ze vastgehouden in een transitzone of een doorgangskamp. Volgens de plannen van de Europese Commissie mag de duur van de procedure niet meer dan twaalf weken bedragen. Dit betekent dat asielzoekers drie keer zo lang kunnen worden vastgehouden als het Europees Hof van Justitie als wettelijke grens beschouwde. Als de asielaanvraag wordt afgewezen, volgt er een procedure voor terugkeer naar de grens – eveneens beperkt tot twaalf weken. Degenen die uit zogenaamde veilige derde landen komen – Turkije wordt als een van die landen beschouwd – hebben geen kans om asiel te krijgen in de EU.² De overeenkomsten met het Hongaarse model liggen voor de hand. Bovendien zullen vluchtelingen in de geplande doorgangskampen weinig of geen toegang hebben tot rechtsbijstand. En zoals de vluchtelingenorganisatie Pro Asyl opmerkt: “In het kader van een grensprocedure is de beroepsprocedure beperkt tot slechts één gerechtelijk niveau” en zou het beroep “geen automatische uitstelwerking hebben” Er is “geen mogelijkheid voor een behoorlijke rechtsgang”, concludeert een werknemer van de organisatie Kindernothilfe. ³

Europese normen

EU-kampen voor de huisvesting van vluchtelingen aan de buitengrenzen van de EU zijn geen toekomstplannen, maar zijn al in aanbouw. Het eerste wordt gebouwd op het Griekse eiland Samos, ten zuidwesten van de Turkse havenstad Izmir. Dit kamp zal in totaal 2.100 vluchtelingen huisvesten – waarvan 900 in een afgesloten zone, zoals vermeld werd in verwijzingen naar documenten afkomstig van het Griekse ministerie van Migratie. De vrijheid van verkeer voor degenen die buiten de afgesloten zone wonen, zal blijkbaar ook beperkt zijn. Zo zullen bijvoorbeeld de poorten, die alleen toegankelijk zijn voor personen met een chip-polsband, ’s nachts gesloten blijven. De inrichting geeft de duidelijke indruk van een ‘gevangenis’, zo werd een medewerker van Artsen zonder Grenzen (AZG) geciteerd. ⁴  Wijzend op het feit dat de inrichting vijf kilometer van de volgende woonkern verwijderd is, sprak de AZG-medewerker van een duidelijke ‘segregatie’. Het is onzeker of niet-gouvernementele organisaties zoals AZG binnen het kamp zullen mogen opereren. De EU heeft ongeveer 130 miljoen euro gereserveerd voor de bouw van dit en andere kampen (“Multi-Purpose Reception and Identification Centers” – RIC). Commissievoorzitter von der Leyen herhaalde dat ook op Lesbos een RIC moet worden gebouwd. Naar verluidt zou deze faciliteit “aan de Europese standaard beantwoorden”. ⁵

“Diabolisch”

 Von der Leyen’s scherp bekritiseerde nieuwe EU-migratiepact omvat ook zogenaamde terugkeersponsoring, waarbij de landen die niet bereid zijn om vluchtelingen op te nemen, in plaats daarvan de terugkeersponsoring voor het vervoer van afgewezen asielzoekers uit de EU op zich zouden moeten nemen. “Extreem-rechts heeft het EU-migratiebeleid gekaapt”, protesteerde het Nederlandse Europees Parlementslid Sophie in ’t Veld (D66). ⁶ Pro Asyl merkte op: “Het jaar 2020 moet worden beschouwd als een nieuw dieptepunt in de Europese geschiedenis, voor wat betreft het respect voor mensenrechten en bescherming van asielzoekers:” “Schoten afgevuurd langs de Grieks-Turkse grens; incidentele opheffing van het recht op asiel in Griekenland; gewelddadige push-backs langs de Balkanroute; vluchtelingenschepen die door de Griekse kustwacht gedwongen worden terug te keren naar de Turkse territoriale wateren” – en, recentelijk, na de brand in het kamp Moria, de weigering van de EU om de 12.000 dakloze vluchtelingen op te nemen. ⁷  Günter Burkhard, administratief secretaris van Pro Asyl, is van mening dat de Europese Commissie onder leiding van haar Duitse voorzitter “de mensenrechten verloochent van degenen die bescherming zoeken” Dit is een duivels rechteloosheidspact. ⁸

Dader op de vlucht

Ondertussen creëren de Westerse mogendheden+, die door hun oorlogen het grootste deel van de vluchtelingen richting Griekse eilanden hebben veroorzaakt ⁹ nieuwe redenen om te vluchten, nl. in Syrië. Het door oorlog verscheurde land is niet alleen de dupe van de Covid-19 pandemie, maar lijdt ook onder nieuwe Amerikaanse sancties, die, zoals het hoofd van Caritas International, Oliver Müller, meldt, verdere voedseltekorten veroorzaken.¹⁰ Nu al – mede door de reeds bestaande Westerse sancties – leeft bijna viervijfde van de resterende bevolking in het land onder de armoedegrens; elf miljoen Syriërs zijn zelfs afhankelijk van humanitaire hulp. De recentelijk opgelegde Amerikaanse sancties maken het nog moeilijker om de bevolking te bevoorraden, onder andere omdat banken weigeren om geld over te maken naar Syrië, uit angst voor Amerikaanse represailles. Dit brengt ook de betaling van salarissen aan inheemse Syrische werknemers van hulporganisaties, zoals Caritas, in gevaar. “Ons lijden heeft veel te maken met de sancties”, bevestigde een Franciscaanse aalmoezenier uit Aleppo. De situatie in de noordelijke Syrische stad is “slechter geworden dan tijdens de belegering”. ¹¹  Als het Westen zijn sanctiebeleid handhaaft, kan een nieuwe massale uittocht uit Syrië niet worden uitgesloten – vanwege de bijtende honger.

(*) German-Foreign-Policy.com wordt gerealiseerd door een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.”

1. Marlene Grunert, Stephan Löwenstein: Neue Hürden für die Asylreform. Frankfurter Allgemeine Zeitung 29.05.2020.
2. Grenzverfahren unter Haftbedingungen – die Zukunft des Europäischen Asylsystems? proasyl.de 23.09.2020.
3. Kindernothilfe: EU-Migrationspakt muss Kindswohl stärker beachten. evangelisch.de 24.09.2020
4. Ann Esswein: Mit der Geduld am Ende – Die Flüchtlingssituation auf Samos. dw.com 23.09.2020
5. Marion MacGregor: EU to help build new Lesbos camp. infomigrants.net 24.09.2020.
6. Jennifer Rankin: EU’s migration proposals draw anger on left and leave questions unanswered. theguardian.com 23.09.2020.
7. Grenzverfahren unter Haftbedingungen – die Zukunft des Europäischen Asylsystems? proasyl.de 23.09.2020.
8. Teuflischer Pakt der Entrechtung – Erste Reaktion von Pro Asyl zum New Pact on Migration and Asylum. proasyl.de 23.09.2020. Zie ook  Die griechische Blaupause  en  Europas Schild
9. Zie Die Fluchtverursacher.
10. Was hilft der syrischen Bevölkerung? Frankfurter Allgemeine Zeitung 23.09.2020..
11. Syrien: Lage in Aleppo ist “schlimmer als während der Belagerung”. vaticannews.va 23.09.2020