door Frank Slegers, 31 januari 2017
Op de Europese top aanstaande vrijdag in Malta willen de Europese leiders praten over hoe het na de Brexit verder moet met de Europese Unie. Willens nillens zullen ze het daar ook hebben over Donald Trump. Ze vrezen dat de Amerikaanse president de Europese Unie uit elkaar wil spelen. Trump noemde de Brexit immers een goede zaak. Hij doet vooralsnog ook niet mee aan het vijanddenken tegenover de Russische president Putin, terwijl de diabolisering van Putin handig is om de Westerse alliantie bij elkaar te houden, en zo de Europese Unie in te bedden in een stabiele door het Westen gedomineerde wereldorde.
In de aanloop naar de top in Malta zullen geluiden over ‘Europese waarden’ en ‘Westerse waarden’ als antwoord op Trump niet uit de lucht zijn, zeker na diens ‘moslimban’. De hypocrisie van deze Europese zedeprekers springt echter in het oog. Kijk maar naar de balans van de EU zelf: duizenden migranten verdrinken elk jaar opnieuw in het massagraf dat de Middellandse Zee geworden is, en duizenden vluchtelingen zitten in onmenselijke omstandigheden vast in de Griekse winter. Landen als Italië zullen in Malta een vluchtelingendeal bepleiten met Libië op het model van de akkoorden met Turkije. De Duitse bondskanselier Angela Merkel gaat in hoogsteigen persoon een dag vóór de top nog even op de thee bij haar Turkse ambtgenoot Erdoğan. Eén van de belangrijkste agendapunten in Malta is immers… het afremmen van de instroom van vluchtelingen in de EU.
De kritiek van de Nederlandse premier Mark Rutte op Trump klinkt dan ook als een verplicht nummer. In een paginagrote advertentie in de Nederlandse dagbladen gaf hij enkele dagen geleden immers precies dezelfde xenofobe boodschap als Trump, weze het iets gladder.
Tous des Européens?
Gisteren was ik op een concert van Arno in Utrecht, waar hij naar aanleiding van Brexit en Trump het publiek luid de oude TC Matic-hit liet meezingen, ‘putain, putain, nous sommes tous des Européens’. Ik was niet alleen verbaasd hoe makkelijk Nederlanders meezongen in het Frans, maar ik vond vooral dat we beter zouden zingen dat we ‘allemaal Amerikanen‘ zijn, in plaats van ‘allemaal Europeanen‘.
Het spontane en massale verzet in Amerika tegen het anti-moslimbesluit van Trump is immers indrukwekkend. Het is bemoedigend hoeveel Amerikanen het hart op de juiste plaats hebben en niet te beroerd zijn daarvoor op straat te komen. Linkse Europese chauvinisten durven de weerbaarheid van de Amerikaanse civil society nogal eens te onderschatten.
Europa versterken?
‘Europese waarden’ als antwoord op Trump is een doodlopend spoor. Toch zullen de Europese elites niet aarzelen deze snaar te bespelen: “We kunnen enkel een tegengewicht bieden tegen Trump wanneer we als Europeanen de rangen sluiten.” We zullen in de komende weken nog vele varianten op deze sirenenzang horen.
Nu is er natuurlijk niets tegen samenwerking in Europa. Maar het wordt een ander verhaal wanneer Europese eenheid op zich als zaligmakend wordt voorgesteld. Want voor je het weet offer je je ‘waarden’ op aan het hogere doel van de Europese eenheid, die ten allen prijze moet gevrijwaard worden. De vluchtelingencrisis is daar een mooi voorbeeld van. Toen de spreiding van de vluchtelingen botste op de rebellie van een aantal lidstaten, en het opleggen van deze spreiding de EU dreigde te ontwrichten, werden de plannen opgeborgen. De Europese eenheid was belangrijker dan de vluchtelingen.