20 januari 2021 – Iemand – ik ben even kwijt wie – vergeleek het met ‘plassen in het zwembad’. Je kan niet tegen kinderen in het zwembad zeggen dat ze in een toegewezen deel van het zwembad mogen plassen, in de hoop zo de rest van het zwemwater schoon te houden. Hetzelfde geldt voor het coronavirus: je bestrijdt het in gans de Europese Unie, of nergens. Als het beleid in één lidstaat faalt, faalt het overal.

Je zou kunnen opmerken dat dit voor gans de wereld geldt: als we het virus elders zijn gang laten gaan, dan ontstaan daar varianten van het virus die per kerende onze richting uitkomen, zoals onlangs de Braziliaanse variant. Een vorm van virusrechtvaardigheid? De geglobaliseerde wereld is één groot zwembad geworden.

Hoe dan ook, de zwembadvergelijking verklaart hoe de Europese Unie zich in het centrum van de strijd tegen het virus heeft weten te plaatsen, en zo aan legitimiteit te winnen.

De Europese Unie is niet bevoegd voor gezondheidszorg. Maar een concurrentieslag om vaccins tussen de lidstaten moest vermeden worden: het zou de Europese samenhang geen goed hebben gedaan hebben. Dus mocht de EU namens de gezamenlijke lidstaten vaccinopties nemen en voorfinancieren bij verschillende kandidaat-ontwikkelaars. Is een vaccin Europees goedgekeurd (momenteel twee) dan kunnen de lidstaten in verhouding tot hun aantal inwoners de vaccins inkopen waarop de EU een optie heeft genomen.

De EU neemt een vierde van het wereldtotaal aan vaccinorders voor haar rekening. Zij laat haar spierballen rollen. Wat er verder met die vaccins gebeurt blijft een bevoegdheid van de lidstaten. Dat loopt niet altijd even vlot. Het steekt dat het Verenigd Koninkrijk met vaccineren voorop loopt. De Europese Commissie gaat daarom lidstaten bijstaan, en regelmatig rapporten publiceren waarin de vooruitgang van de lidstaten vergeleken wordt, om zo de druk op de ketel te houden.

Ons wordt verteld dat het met de vaccins nog een kwestie van tijd is voor het virus wordt overwonnen. De EU kan dan op het schild worden geheven als de witte ridder die corona de genadeslag heeft toegediend. Maar ’tijd’ is hier een rekbaar begrip. In afwachting heeft elke lidstaat haar eigen strategie tegen het virus, en dat komt er toch op neer dat op vele plekken in het zwembad wordt geplast. De idee dat met de vaccins alles is opgelost zal niet helpen. In het ‘voorbeeldige’ Duitsland wordt in Saksen bijvoorbeeld met de vinger gewezen naar de Oost-Europese buren (onderaannemers voor Duitse bedrijven, en leveranciers van zorgpersoneel). Maar de plassers zitten overal. Het wankelmoedig overheidsbeleid onder druk van economische belangen werkt ondermijnend.

De Europese focus op vaccinatie kan nog tot extra problemen leiden.

Europese lidstaten waar het toerisme belangrijk is rekenen nu op vaccinatiebewijzen: wie dergelijk bewijs kan voorleggen zou weer probleemloos het vliegtuig naar de zon kunnen nemen. Maar gevaccineerd is niet hetzelfde als niet besmettelijk: wie zelf beschermd is kan nog steeds het virus overdragen (zie dit artikel op Politico). Als gevaccineerden komende zomer massaal het vliegtuig nemen, en zichzelf veilig weten, kan dit zomaar een nieuwe besmettingsgolf opleveren. De Europese leiders overleggen momenteel over deze heikele kwestie. Het is uitkijken naar de vraag of er opnieuw geplast gaat worden in het Europese zwembad. (fs)