Herman Michiel
17 oktober 2023

De Europese Raad (staat- en regeringsleiders aangevoerd door Charles Michel) overlegt vandaag over de houding van de EU i.v.m. de nieuwe uitbarsting in het conflict tussen de Palestijnen en de staat Israël. Een weinigzeggende verklaring van die Raad verleden zondag kan niet verdoezelen dat de EU als zelfverklaard ‘geostrategisch machtsblok’ eerst moet afrekenen met de conflicten in eigen rangen alvorens zich in dat van het Midden-Oosten te kunnen mengen, en dat het, wat dat laatste betreft, geen rol van belang kan spelen omdat het zich steeds slaafs heeft geconformeerd met de politiek van Washington waar het eigenlijke geostrategisch machtsblok gevestigd is.

Conflicten in eigen rangen

De directe aanleiding voor het bijeenroepen van een extra Europese Raad is het bezoek dat commissievoorzitter von der Leyen en Europees parlementsvoorzitter Metsola verleden vrijdag (13/ 10) brachten aan Israël en er hun volle steun betuigden aan de Israëlische regering van Benjamin Netanyahu. Ze gaven daarmee hun fiat aan de oorlog die Israël ontketent (“uit zelfverdediging”) tegen de Palestijnse bevolking, zonder enige humanitaire bekommernis en in volle tegenspraak met het internationaal recht.

Het eigengereid optreden van von der Leyen en Metsola zette kwaad bloed in de andere poot van de Europese constructie, de Europese Raad die de lidstaten vertegenwoordigt. Dat kwaad bloed was geen teken van verontwaardiging over de steun aan een extreemrechts apartheidsregime dat een illegale oorlog ontketent, maar vooral ontstemming omdat de interne Europese pikorde was overtreden. Het was geen teken van verontwaardiging over de steun aan Netanyahu, gezien raadsvoorzitter Michel samen met von der Leyen, Metsola e.a. zich nog samen op één foto drongen vóór de wapperende Israëlische vlag aan het Berlaymontgebouw, hoofdkwartier van de Commissie in Brussel. Jammer voor Michel, de diensten van de Commissie zorgden ervoor dat zijn gezicht niet op de foto verscheen.

Dat von der Leyen haar boekje te buiten ging is overduidelijk; over haar blitsbezoek aan Tel-Aviv en wat ze daar zou zeggen werd vooraf niet overlegd, en bovendien werd de ‘hoge vertegenwoordiger voor het buitenlandbeleid van de EU’ Josep Borrell gepasseerd. Borrell was voor zijn doen erg genuanceerd geweest door te wijzen op de schendingen door Israël van het internationaal recht bij de aanvallen op de Palestijnse burgerbevolking. Men ontkomt moeilijk aan de indruk dat de campagne voor de Europese verkiezingen van juni 2024 reeds geopend is. Von der Leyen en Metsola zijn beide lid van de Europese fractie van christendemocraten (EVP), het milieu bij uitstek waar Israel nog steeds doorgaat voor een voorpost van de westerse beschaving in moslimterritorium. Borrell  is een Spaanse sociaaldemocraat, waarvan de Europese fractie (S&D) probeert de kool en de geit te sparen. Misschien niet vreemd daaraan is het feit dat in Spanje zelf de nieuwe linkse formatie Sumar erkenning van Palestina als voorwaarde heeft gesteld voor steun aan een toekomstige regering onder leiding van sociaaldemocraat Sánchez.

Ook bij een andere gelegenheid gaf de Europese commissie het beeld van een grabbelton waar elke commissaris probeert zijn puntje te scoren. De Hongaarse commissaris voor ‘nabuurschap en uitbreiding’  Várhelyi – de man van de schoolboekenaffaire, naar Brussel gestuurd door Netanyahu’s goede kompaan Viktor Orban – had onmiddellijk na de Hamas-aanval op eigen houtje verklaard dat alle Europese steun aan de Palestijnen werd stopgezet. Protest uit een aantal hoofdsteden maakte dat die verklaring werd ingetrokken; de Commissie verklaarde zelfs dat haar steun aan de Palestijnen zou verdrievoudigen… Zoveel standvastigheid doet de geloofwaardigheid van de EU als internationale actor enkel nog een paar graden dalen.

De EU hervormen om ‘met één stem’ te kunnen spreken ?

Het geijkte antwoord van de EU-believers op de ‘cacofonie’ die wel vaker in Europa te horen is, luidt dat er een hervorming van de interne regels moet komen, en dat er onder andere over het buitenland- en veiligheidsbeleid meer met gekwalificeerde meerderheid (QMV in het jargon) moet beslist worden. Daarover zijn er sinds jaren allerlei comités en denktanks bezig (zie bv. hier of hier) die o.a. nagaan via welke juridische sluipwegen de gevaarlijke klip van een grondige verdragsverandering kan vermeden worden, en met welke formules de grote lidstaten van ‘kern -Europa’ hun hegemonie kunnen bewaren. De formule van ‘Europa dat met één stem spreekt’ wordt ook wel naïefweg overgenomen door progressieven die hopen aldus een meer humane, Europese stem te zullen horen in de geglobaliseerde wereld.

Maar wat zou die ene stem te zeggen hebben als het ging over de latente oorlog van Israël tegen de Palestijnen? Wat hebben de toonaangevende lidstaten gedaan bij elke stap van Israëlische zijde die een oplossing van het conflict nog verderaf bracht? De EU houdt het nog steeds bij een ‘tweestatenoplossing’, maar heeft niets gedaan bij de onophoudelijke inname van grondgebied voor nieuwe ‘nederzettingen’  die van de Palestijnse ‘staat’ een onleefbare gatenkaas gemaakt heeft. Wat heeft ze gedaan als van Gaza een openluchtgevangenis werd gemaakt en door Europa betaalde infrastructuur werd platgebombardeerd? Het was niet het ontbreken van ‘QMV’ dat de EU en haar lidstaten verhinderde een authentieke rol te spelen bij het oplossen van het conflict, maar omdat, zoals we reeds zegden, het zich slaafs heeft geconformeerd met de Amerikaanse machtspolitiek. Onder die omstandigheden zal een Europa dat met één stem spreekt zich alleen nog méér kunnen ontdoen van elke democratische controle en duurzaam beleid.  Die ene stem zal de onze niet zijn.

Boemerang

De Europese leiders zijn er zich van bewust dat de verrotting van de Israëlische samenleving niet zonder gevolgen zal blijven voor Europa. Het extreemrechts apartheidsregime is uit op een nieuwe Nakba, de verdrijving van nog meer Palestijnen, en de Europese Raad van vandaag zou het niet toevallig ook hebben over “the risk of onward migratory waves to Europe”. Een versterking van Fort Europa is het logisch gevolg, en daar zal geen QMV voor nodig zijn.