27 november 2023
Verschenen  op 20 november 2023 op  German Foreign Policy (*)
Nederlandse vertaling door Ander Europa
Met dank voor de toelating tot publicatie

Oekraïne zet vaart achter de uitbreiding van zijn wapenindustrie en probeert Amerikaanse bedrijven over de streep te trekken sinds het een samenwerkingsovereenkomst heeft gesloten met de Duitse wapenproducent Rheinmetall. Onlangs werd bekend dat Kiev tijdens een conferentie die binnen enkele weken in Washington zal plaatsvinden zal aandringen op de vestiging van Amerikaanse wapenfabrieken in Oekraïne. Rheinmetall is al aanwezig in Oekraïne en begint met het repareren van tanks die beschadigd zijn aan het Russisch-Oekraïense front, terwijl het ook van plan is om op de lange termijn tot 400 Panther gevechtstanks [main battle tanks] te produceren – ook voor de export, gezien de extreem lage lonen in Oekraïne. De Oekraïense regering streeft naar joint ventures tussen westerse wapenbedrijven en de eigen wapenindustrie om het toekomstige gebrek aan westerse wapenleveranties te compenseren en Oekraïne als centraal wapencentrum te vestigen. De wapenproductie moet in de toekomst een van de belangrijkste sectoren van de Oekraïense economie worden. Regeringsleden zien hun land op weg om tegen 2040 “de leidende natie in de wapenindustrie” te worden.

“Toonaangevende natie in de wapenindustrie”

Kiev heeft al op verschillende manieren geprobeerd om met zijn First International Defense Industry Forum op 29 september de wapenproductie in Oekraïne snel op te drijven.  Enerzijds heeft dit te maken met de te verwachten afnemende bereidheid van het Westen om op permanente basis de Oekraïense strijdkrachten prioritair van grote hoeveelheden wapens en munitie te voorzien. Kiev probeert dit te compenseren door de eigen productie uit te breiden. Aan de andere kant wordt de ontwikkeling van een sterke wapenindustrie beschouwd als een belangrijk onderdeel van de veiligheidsgaranties voor Oekraïne, die herhaaldelijk zijn geëist met het oog op eventuele onderhandelingen met Rusland om een einde te maken aan de oorlog. Een dergelijke industrie zou de Oekraïense strijdkrachten in staat stellen zich op grote schaal te bewapenen. Kiev kent de wapensector al een sleutelrol toe bij de wederopbouw van de Oekraïense economie. Oekraïne moet “een groot militair centrum worden,” verklaarde president Volodymyr Zelensky aan het einde van het First International Defense Industry Forum.[1] “We willen tegen 2040 de leidende natie zijn in de wapenindustrie,” bevestigde onlangs Oleksandr Kamyshin, minister voor Strategische Industrieën van Oekraïne.[2]

Stimulansen voor wapenproducenten

Om zijn geteisterde wapenindustrie uit te breiden en vooral te moderniseren, is Oekraïne afhankelijk van steun van westerse wapenfabrikanten. Volgens de Oekraïense regering namen 252 bedrijven uit meer dan 30 landen deel aan het forum op 29 september. Ze werden het hof gemaakt door Kiev met de aankondiging dat het financiële stimuleringsmaatregelen voor de wapenindustrie zou invoeren. Concrete details werden beloofd voor het einde van het jaar.[3] De ontwikkeling van nieuwe wapentechnologieën zal ook gesubsidieerd worden door een nieuw defensiefonds, dat de Oekraïense regering ook wil aanvullen met winsten uit de verkoop van Russisch staatseigendom. Details zijn ook nog niet gegeven. Volgens de Oekraïense regering zijn er tijdens het forum 20 overeenkomsten getekend met buitenlandse bedrijven, bijvoorbeeld over de bouw van drones en wapenonderhoud. Daarnaast werd de Defense Industries Alliance gelanceerd, waarbij zich eind september 38 bedrijven uit 19 landen hebben aangesloten. Op het Forum nam ook Eric Schmidt, de voormalige CEO van Google, het woord. Hij wordt momenteel beschouwd als een van de hoofdrolspelers in het streven van de VS om kunstmatige intelligentie (AI) beschikbaar te maken voor militaire doeleinden.[4]

400 gevechtstanks per jaar

De Duitse Rheinmetall Group is een van de bedrijven die al in een vroeg stadium interesse hebben getoond in de productie van wapens in Oekraïne. Rheinmetall werkt samen met het Oekraïense conglomeraat Ukroboronprom, dat nu Ukrainian Defense Industry (UDI) heet. De twee bedrijven richtten op 24 oktober een joint venture op in aanwezigheid van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Rheinmetall heeft met 51 procent de meerderheid in de joint venture, terwijl UDI genoegen moet nemen met 49 procent. De bi-nationale joint venture heeft haar hoofdkantoor in Kiev.[5] De eerste activiteit zal bestaan uit het repareren van voertuigen die beschadigd zijn aan het Oekraïens-Russische front. Hierop voortbouwend zal de volgende stap bestaan uit het assembleren van tanks uit door Duitsland geleverde onderdelen. Voorlopig gaat het om de assemblage van Lynx infanteriegevechtsvoertuigen en Panther gevechtstanks.[6] Aangenomen wordt dat de huidige tankfabrieken in Oekraïne hiervoor kunnen dienen. Op de lange termijn is Rheinmetall van plan een nieuwe tankfabriek te bouwen die tot 400 Panther gevechtstanks per jaar zou kunnen produceren. Een deel hiervan zal bestemd zijn voor de export. De extreem lage lonen in Oekraïne maken productie in dat land voordelig.

Houwitsers en drones

Ook andere westerse wapenproducenten plannen concrete productieprojecten in Oekraïne. Het Britse BAE Systems is van plan er kanonnen te produceren. Het zou gaan om 105 mm kaliber. L119 houwitsers, zoals de tientallen die vorig jaar aan de Oekraïense strijdkrachten werden geleverd. Slowakije’s Konštrukta consortium heeft toegezegd 155 mm kaliber houwitsers te ontwikkelen in samenwerking met Oekraïense bedrijven.[7] De Verenigde Staten hebben aangekondigd dat er van 6 tot 7 december een conferentie wordt gehouden in Washington, waar Oekraïne de Amerikaanse wapenindustrie het hof kan maken. Volgens Zelensky zal gezamenlijke wapenproductie “ongetwijfeld zowel de Amerikanen als de Oekraïners sterker maken.”[8] De Turkse Baykar groep is al begonnen met de bouw van een fabriek in Oekraïne voor de productie van zijn bekende Bayraktar TB2 aanvalsdrone. Volgens het bedrijf zijn er investeringen van 100 miljoen dollar gepland. Het vertrouwt erop dat de Oekraïense Baykar-fabriek niet zal worden aangevallen door Russische raketten.[9] In augustus echter troffen Russische raketten de installaties van het Oekraïense bedrijf Motor Sich, dat zeer nauwe banden onderhoudt met Turkije. Het bedrijf heeft motoren geleverd voor Turkse gevechtsvliegtuigen en gevechtsdrones, waaronder de Baykar drones.

Wapens testen onder gevechtsomstandigheden

Westerse wapenbedrijven profiteren al aanzienlijk van de oorlog in Oekraïne, en niet alleen vanwege de lucratieve contracten die worden afgesloten om het Oekraïense leger te bewapenen. Wapens worden eerst getest onder de dagelijkse slagveldomstandigheden. James Heappey, de Britse minister van Defensie, bevestigde dat Britse fabrikanten nauwlettend in de gaten houden hoe hun producten zich houden onder gevechtsomstandigheden. “Je leert heel snel wat werkt en wat niet.”[10] Men doet er ook kennis op over de wapens van de Russische vijand. Op basis van de recentste informatie over het Oekraïens-Russische front, verbeteren bedrijven hun producten. Gebeurde dat vroeger in samenwerking met het Britse leger met een tijdshorizon van vijf jaar, nu kan het “binnen vijf weken”. Het tempo van wapenontwikkelingen is wat men “verwacht in oorlogstijd”. Volgens rapporten draagt ook het Oekraïense leger bij. “Met hun improvisaties en creativiteit” vinden ze “herhaaldelijk verbeteringen” aan de beschikbare uitrusting om “de levensduur van hun wapens te verlengen”, zo werd gemeld.[11] Hun verbeteringen kunnen ook nuttig zijn voor Westerse fabrikanten.

(*) German-Foreign-Policy.com wordt gerealiseerd door een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.

[1] Zelensky to foreign companies: Now is the right time to create a military hub in Ukraine. ukrinform.net 30.09.2023.

[2] Georg Ismar, Georg Mascolo: Selbst ist die Ukraine. Süddeutsche Zeitung 25.10.2023.

[3] Arsenal of the Free World: Results of the First International Defense Industries Forum. kmu.gov.ua 30.09.2023.

[4] Will Knight: Eric Schmidt Is Building the Perfect AI War-Fighting Machine. wired.com 13.02.2023.

[5] Georg Ismar, Georg Mascolo: Selbst ist die Ukraine. Süddeutsche Zeitung 25.10.2023.

[6] Zie ook  Eine rüstungsindustrielle Basis für die Ukraine.

[7] Georg Ismar, Georg Mascolo: Selbst ist die Ukraine. Süddeutsche Zeitung 25.10.2023.

[8] Conference On Military-Industrial Cooperation Between U.S., Ukraine To Take Place In December. rferl.org 17.11.2023.

[9] Burak Ege Bekdil: Turkey’s Baykar to spend $100 million on Ukraine drone production. C4isrnet.com 10.10.2023.

[10] Sam Skove: UK sees ‘incredible acceleration’ in military capabilities from Ukraine war. defenseone.com 14.11.2023.

[11] Georg Ismar, Georg Mascolo: Selbst ist die Ukraine. Süddeutsche Zeitung 25.10.2023.