1 augustus 2023
Verschenen  op 31 juli 2023 op German Foreign Policy (*)
Nederlandse vertaling door Ander Europa
Met dank voor de toelating tot publicatie

Duitsland, Frankrijk en de EU voeren hun druk op de putschisten op en roepen op tot het herstel van de regering van president Mohamed Bazoum. Frankrijk dreigt Niamey zelfs met militaire actie. Bazoum heeft bewezen een “betrouwbare partner” voor Europa te zijn, verklaarde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock, en verzekerde hem van haar “volledige steun”. In Niger zijn Bazoum en de regerende PNDS-partij echter “extreem impopulair”, volgens Abdourahmane Idrissa, een politicoloog uit Leiden, en volgens Nigerese NGO’s, omdat de regering sociale protesten brutaal onderdrukte, vertrouwend op haar nauwe betrekkingen met Westerse mogendheden. De strijdkrachten van het land zijn hoe dan ook impopulair, omdat ze al bijna tien jaar zonder succes opereren in de Sahel. De leider van een Nigerese NGO roept de Europese landen op om eindelijk “de meningen en belangen van de mensen in de Sahel serieus te nemen”. Hun weigering om dat te doen, draagt bij aan de groeiende afwijzing van hun militaire aanwezigheid in Niger. De putschisten hebben deze kwestie opgepakt.

De verklaring van de putschisten

 Volgens de algemene lijn van de westerse mediaberichten over de putsch ging het er de leider van de junta, generaal Abdourahamane Omar Tiani, alleen om zijn afzetting door president Mohamed Bazoum te voorkomen, die hem uit zijn functie als commandant van de presidentiële garde wilde zetten. Dat laatste is waar, maar verklaart niet het hele verhaal. Al in hun eerste verklaring zegden de putschisten in Niamey dat ze besloten hadden “de regering die je kent te verwijderen” als reactie op de “verslechterende veiligheidssituatie” en het “slechte economische en sociale bestuur”.[1] In het licht van het falen van de Westerse troepen in de oorlog tegen de jihadistische opstandelingen, maakte Tiani zijn beschuldigingen iets specifieker. “De huidige veiligheidsaanpak heeft het niet mogelijk gemaakt om ons land veilig te stellen, ondanks de zware offers van de Nigerezen en de gewaardeerde steun van onze externe partners.”[2] Deze uitleg over de putsch lijkt in wezen op de verklaringen die de putschisten in Mali en Burkina Faso gaven voor het omverwerpen van hun regeringen.

Uiterst impopulair

De bevolking van Niger koestert inderdaad al geruime tijd grote vijandigheid tegenover de regering, die sinds 2011 wordt geleid door de Parti Nigérien pour la Démocratie et le Socialisme (PNDS), eerst onder president Mahamadou Issoufou, daarna onder president Bazoum. Het is belangrijk om te weten dat, gezien de “herhaalde corruptieschandalen en onzorgzaamheid” van de regering, de bevolking woedend is, legde Abdourahmane Idrissa, een politicoloog aan het Centrum voor Afrikaanse Studies van de Universiteit Leiden dit weekend uit. Bovendien hebben de regeringen de afgelopen jaren niet adequaat gereageerd op de jihad-dreiging.[3] De PNDS is “extreem impopulair” geworden onder de bevolking van Niger. Sinds vorig jaar neemt het sociale protest toe, in combinatie met een groeiende wrok tegen de aanwezigheid van buitenlandse troepen in het land. Moussa Tchangari van de NGO Alternative Espaces Citoyens wees er in augustus 2022 al op dat het Franse leger al ongeveer tien jaar geen bevredigende resultaten had geboekt. Mensen vragen zich af waarom zo verder te gaan, als het toch niets oplevert. [4]

Onderdrukking van sociaal protest

 Waarnemers herinneren er ook aan dat de Nigerese regering de sociale protesten steeds meer de kop heeft ingedrukt – in de zekerheid dat ze gesteund zou worden door de Europese staten, voor wier strijdkrachten Niger het enige overgebleven toevluchtsoord is in het oorlogsgebied van de Sahel. [5] Al in augustus 2022 werd de eerste openbare demonstratie tegen de dieselprijsverhoging, georganiseerd door de nieuw opgerichte oppositiebeweging M62, verboden. Op 23 januari 2023 werd Abdoulaye Seydou, coördinator van M62, gearresteerd op de valse beschuldiging dat hij informatie had gepubliceerd die de “openbare orde zou verstoren”. Hij werd opgesloten in een zwaarbeveiligde gevangenis op 30 km van de hoofdstad. Seydou legde kort voor zijn arrestatie uit dat de regering van Bazoum denkt dat ze zich dit kan veroorloven, omdat de Franse troepen dienen als “bescherming” voor de regering.[6] Daarom pleit M62 voor een snelle terugtrekking van de Franse strijdkrachten uit Niger. Met betrekking tot de geruchten die in het Westen de ronde doen dat M62 systematisch gesteund wordt door Moskou, benadrukt Seydou: “We vechten voor de soevereiniteit van Niger, dus we hebben geen partners in het buitenland.”[7]

Publieke opinie

In augustus 2022 waarschuwde Moussa Tchangari (Alternative Espaces Citoyens), in het licht van de gestaag groeiende onvrede in het land, dat de westerse staten niet op de ingeslagen weg verder kunnen gaan. “We zien,” legde hij uit, “dat oplossingen worden voorgeschreven in naam van de strijd tegen het terrorisme.”[8] Toen de regering van Mali zich bijvoorbeeld uitsprak voor het aangaan van een “dialoog met jihadistische groeperingen” om een einde te maken aan de oorlog, werden ze “geblokkeerd door Frankrijk.” Duitsland sprak zich ook uit tegen de poging om via onderhandelingen tot een oplossing te komen en vertrouwde alleen op puur geweld. Het einde van de gevechten is nog steeds niet in zicht. De Europese landen moeten het feit accepteren “dat de crisis in het veiligheidsbeleid in de Sahel in de eerste plaats een probleem is voor de landen in de Sahel”, zei Tchangari bijna een jaar geleden. “Europa moet de meningen en de belangen van de mensen in de Sahel serieus nemen – die niet altijd worden vertegenwoordigd door onze eigen regeringen.” Simpelweg beweren “dat de bevolking niet goed geïnformeerd of zelfs gemanipuleerd is”, is onvoldoende. “Deze houding heeft er uiteindelijk toe bijgedragen dat Europese militaire hulp wordt afgewezen”, aldus Tchangari. [9]

‘Hoopvol naar de toekomst kijken’

Westerse staten en internationale organisaties hebben scherp gereageerd op de putsch. In het weekend schortte Frankrijk alle steun aan Niger op, met onmiddellijke ingang. Ook de EU heeft alle samenwerking opgeschort. In een merkwaardige tegenspraak met de beoordelingen, niet alleen van de Nigerese oppositie, maar zelfs van Nigerese niet-gouvernementele organisaties zoals Alternative Espaces Citoyens, beweert de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock dat ze, tijdens haar bezoek aan dat land vorig jaar, “een jonge democratie had ervaren, waarvan de burgers hoopvol naar de toekomst keken.”[10] Bazoum, wiens regering bezig was zijn tegenstanders te arresteren en protesten te verbieden, heeft zich volgens Baerbock “altijd ingespannen om de armoede te bestrijden en de levensomstandigheden van de bevolking duurzaam te verbeteren”, en zich dus consequent gepositioneerd “als een betrouwbare partner”. De EU heeft zijn regering daarom “naar beste vermogen” gesteund. Berlijn is niet geïnteresseerd in het feit dat dit precies de reden is waarom de Nigerese bevolking zich tegen de Europese staten heeft gekeerd, en waarom sommigen nu de straat op gaan om de putschisten te steunen; vorige week staken ze het verfoeide voormalige hoofdkwartier van de PNDS-regering in brand.

Escalatie

Verleden zondag (30 juli) escaleerde de situatie verder. De Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS) heeft de putschisten opgeroepen om binnen een week af te treden, anders worden dwangmaatregelen niet uitgesloten. Demonstranten, die de straat op waren gegaan tegen de buitenlandse militaire aanwezigheid in Niger, protesteren tegen de dreigementen van ECOWAS en sommigen hebben, ter ondersteuning van de putschisten, de Franse ambassade in Niamey aangevallen. Frankrijk dreigt ook met militaire vergelding. De situatie in Niger dreigt uit de hand te lopen.

(*) German-Foreign-Policy.com  is het werk van een team onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.

[1] Niger : les militaires putschistes affirment avoir renversé le regime du president Bazoum. lemonde.fr 27.07.2023.

[2] Coup d’état au Niger : la France suspend son aide au développement, sommet de la Cedeao dimanche. lemonde.fr 29.07.2023. [Cedeao is de Franse versie van ECOWAS, Nvdv]

[3] Pierre Lepidi: Niger: « Le projet visant à renverser Mohamed Bazoum existe depuis longtemps au sein de l’armée ». lemonde.fr 28.07.2023.

[4] Lisa Tschörner, Moussa Tchangari: Zivilgesellschaftlicher Protest in Niger: „Europa sollte die Meinungen der Bevölkerung ernst nehmen”. swp-berlin.de 21.09.2022.

[5] Zie ook  In Westafrika gegen Russland  en  Die letzte Bastion im Kriegsgebiet (III).

[6], [7] Sally Hayden: Arrested M62 leader wants French military forces to leave Niger. irishtimes.com 16.02.2023.

[8], [9] Lisa Tschörner, Moussa Tchangari: Zivilgesellschaftlicher Protest in Niger: „Europa sollte die Meinungen der Bevölkerung ernst nehmen”. swp-berlin.de 21.09.2022.

[10] Außenministerin Annalena Baerbock nach einem Telefonat mit dem nigrischen Außenminister. auswaertiges-amt.de 27.07.2023.