door Willem Bos, 6 september 2014

Frans Timmermans wordt Europees commissaris. En niet zo maar commissaris, maar supercommissaris, zo wordt ons uit den Haag gemeld. Wat hij precies gaat doen is nog onduidelijk, maar hij wordt de rechterhand van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker.

Frans Timmermans is een capabele man. Hij spreekt vloeiend zeven talen, is een ervaren diplomaat, een kenner van Europa en een gepassioneerd politicus met een grote mate van geestelijke lenigheid. Vooral die laatste eigenschappen vielen mij indertijd op toen ik als voorzitter van het ‘Comité Grondwet Nee’ in 2005 vele malen met hem de degens mocht kruisen over de Europese Grondwet en later in 2007 over de opvolger daarvan het verdrag van Lissabon.

Timmermans was niet alleen een hartstochtelijke verdediger van de Grondwet, waarvan hij als lid van de conventie een van de auteurs was, hij verdedigde ook met verve de totstandkoming daarvan door ‘een breed samengestelde conventie die in grote transparantie had gewerkt en waarin maatschappelijke organisaties een belangrijke bijdrage hadden kunnen leveren’. En hij was zo mogelijk nog enthousiaster over het referendum waarin de Nederlandse kiezers zich nu over dit prachtige werkstuk uit konden spreken.

Toen op 1 juni 2005 de overgrote meerderheid van de kiezers tegen de Grondwet stemde raakte Timmermans naar eigen zeggen in een diepe crisis. Hij overwon die crisis door wekenlang op de racefiets door zijn geliefde Zuid Limburgse heuvels te rijden. Daar kwam hij tot de conclusie dat hij fout had gezeten met zijn steun voor de Grondwet, dat de kiezers gelijk hadden gehad en dat het allemaal te snel was gegaan met de Europese eenwording. Timmermans was naar eigen zeggen Eurokritischer geworden.

In februari 2007 werd hij benoemd tot staatssecretaris Europese zaken en had ik weer een aantal malen de gelegenheid om met hem te debatteren over de toekomst van Europa na het referendum. Het was dezelfde Timmermans, alleen op de drie bovengenoemde punten nam hij nu een omgekeerd standpunt in. Nee, er moest geen Grondwet voor Europa komen en het nieuwe verdrag dat voor de verworpen Grondwet in de plaats moest komen moest niet door een conventie met inspraak van maatschappelijke groeperingen geschreven worden, maar juist discreet onderhandeld worden door de regeringsleiders. En er moest over dat nieuwe verdrag zeker geen referendum worden gehouden, ook al stond dat in het verkiezingsprogramma van 2006 van de PvdA op basis waarvan hij in de Tweede Kamer was gekozen.

Maar aan zijn wezenlijke visie op Europa was niets veranderd. Het door hem verdedigde verdrag van Lissabon is zoals bekend inhoudelijk vrijwel identiek met de verworpen Grondwet, alleen de vorm ervan is verschillend. Als handig politicus is Timmermans bereid om de vorm volledig aan te passen opdat de inhoud behouden kan blijven.

Afgelopen mei hadden we verkiezingen voor het Europees Parlement. Door politici als Timmermans werd ons voorgehouden dat we ons als kiezers uit konden spreken over de Europese politiek, dat we ook in Europa onze stem konden laten gelden. Zijn partij de PvdA haalde met 9,4% de slechtste score ooit. En ook op Europees vlak verloren de sociaaldemocraten. En toch wordt de PvdA’er Timmermans ‘onze’ Eurocommissaris. Natuurlijk, hij heeft alle kwaliteiten om mee te draaien in het Europese circus, maar in de politiek zou het toch om politieke standpunten moeten gaan. Mensen worden toch geacht op een partij te stemmen omdat ze het met de opvattingen, met het programma van die partij eens zijn en niet omdat een van de leden daarvan (die overigens niet op de Europese lijst stond) een talenwonder is.

De reden dat Timmermans het geworden is, is vanwege het rouleersysteem. CDA en VVD hebben de afgelopen decennia al commissarissen mogen leveren en omdat zoals bekend die drie partijen hier de dienst uitmaken is nu de PvdA aan de beurt. De eerst aangewezene Jeroen Dijsselbloem bleek nog niet voldoende op de hoogte van de Brusselse mores. Die dacht dat hij zijn toekomstige baas Juncker ongestraft voor zuipschuit uit kon maken. Timmermans zal een dergelijke fout nooit maken. Niet alleen lust hij net als Juncker zelf ook graag een glaasje en is hij net als zijn baas  belijdend katholiek, hij heeft alles in huis om in Brussel te functioneren. Met democratie heeft dat allemaal niets te maken, maar juist daarom is Frans Timmermans in Brussel helemaal op zijn plaats.

Dit stuk verschijnt ook op konfrontatie.