13 oktober 2022 – Het Belgisch publiek werd er dezer dagen over ingelicht dat er in NAVO-verband boven ons land zal geoefend worden in het gooien van kernbommen. “Niet met echte”, zegde men er geruststellend bij. En de media kloppen alle op dezelfde nagel: Poetin zal twee keer nadenken nu hij ziet dat wij ook kunnen omgaan met kernwapens.

Bij zoveel eenstemmigheid is een dissonant geluid meer dan welkom. Hierbij de commentaar van vredesactivisten Ludo De Brabander en Soetkin Van Muylem (Vrede vzw)

Vandaag zit NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg een bijeenkomst voor van de ‘Nuclear Planning Group’ om de Russische nucleaire bedreigingen en de nucleaire rol van de NAVO te bespreken. Hij kondigde deze week ook al aan dat er volgende week ‘Steadfast Noon’-manoeuvres zullen plaatsvinden. Wat Stoltenberg niet bekendmaakte is dat deze “routineoefeningen” dit jaar zullen plaatsvinden in het Belgische Kleine-Brogel.

Onder de noemer Steadfast Noon worden in het kader van de nucleaire taakverdeling binnen de NAVO, jaarlijks gezamenlijke multinationale oefeningen uitgevoerd door Belgische, Duitse, Italiaanse en Nederlandse gevechtsvliegtuigen. Die nucleaire taakverdeling vereist dat de luchtmacht van de Europese niet-kernwapenstaten die VS-kernwapens op hun grondgebied huisvesten, deze bommen zelf moeten kunnen afleveren op een vijandelijk doelwit. Tijdens Steadfast Noon wordt op deze inzet van kernbommen getraind.

De nucleaire manoeuvres gaan door op een ogenblik dat de nucleaire spanningen tussen de NAVO en Rusland zich op een historisch hoogtepunt bevinden. President Poetin dreigde al meermaals met de inzet van “alle wapensystemen” in het geval van een bedreiging van de Russische “territoriale integriteit” – sinds de annexatie van Oekraïens gebied, een erg rekbaar begrip.

Het is niet de eerste keer dat de Russische president gebruik maakt van nucleaire chantage. Hij is ook niet de eerste. In 2017 maakte president Trump bijvoorbeeld gebruik van nucleaire chantage tegen Noord-Korea. Poetin zou kunnen bluffen, maar zeker weten we het niet. Gezien zijn recente militaire acties heeft hij alleszins de reputatie opgebouwd onberekenbaar te zijn.

Dat dit nucleair zwaard van Damocles vandaag boven onze hoofden hangt, is een gevolg van de weigering van de kernwapenstaten om werk te maken van volledige nucleaire ontwapening. In het inmiddels meer dan een halve eeuw oude Non-proliferatieverdrag (NPV) hadden ze zich daartoe nochtans geëngageerd. De VS, de leidende NAVO-grootmacht, gaat niet vrijuit. Washington heeft bijgedragen aan het huidige nucleaire gevaar door een hele reeks ontwapeningsverdragen op te zeggen, zoals het ABM-verdrag, het INF-Verdrag, het Open Skiesverdrag en de nucleaire deal met Iran.

De gevaarlijke illusie van de ‘afschrikking’

Volgens de NAVO zorgen de VS-kernwapens in België, Duitsland, Italië en Nederland voor onze veiligheid omdat ze de tegenstander afschrikken. Het concept ‘nucleaire afschrikking’, dat dateert uit de jaren 1960, is evenwel gebaseerd op zeer gevaarlijk hypotheses die geen rekening houden met recentere geopolitieke en technologische ontwikkelingen.

De ontwikkeling van nieuwe wapensystemen, zoals hypersonische wapens of ‘kleine’ tactische kernwapens met een geringere explosiekracht, maken kernwapens volgens militaire planners bijvoorbeeld ‘inzetbaarder’, wat regelrecht ingaat tegen het concept van de nucleaire afschrikking dat net steunt op de idee dat rivalen te bang zijn voor totale wederzijdse vernietiging om hun kernwapens effectief in te zetten.

Het concept gaat bovendien uit van rationele leiders die rationele beslissingen nemen. In hoeverre kunnen we vertrouwen op leiders als Poetin, of voorheen Trump, wetende dat de presidenten van de twee grootste kernwapenmachten ter wereld over een de facto autonome bevoegdheid beschikken om kernwapens in te zetten? De NAVO zelf zegt geregeld dat de Russische leider zich “onverantwoord” gedraagt. Als het Kremlin zich verder in de hoek gedrumd voelt, is het levensgevaarlijk om te speculeren op de efficiëntie van het afschrikkingseffect.

Een nucleaire escalatie is m.a.w. niet uit te sluiten en dan behoren militaire basissen met kernwapens, zoals in Kleine-Brogel, tot de eerste potentiële doelwitten. Ze maken ons dus niet veiliger, integendeel. Laten we ook niet vergeten dat het hoofdkwartier van de NAVO in Brussel ligt en dat het uitvoeren van nucleaire manoeuvres in België, ons land markeert als een nog belangrijker potentieel doelwit.

Daarnaast betreft Steadfast Noon de voorbereiding op een illegale militaire taak met genocidaal karakter. Volgens het Non-proliferatieverdrag -waar alle landen die participeren aan de oefeningen partij bij zijn- is het verboden om kernwapens “rechtstreeks” of “onrechtstreeks” te “transfereren” of onder “controle te stellen van niet-kernwapenstaten”. Dat de gevechtsvliegtuigen van België, Duitsland, Italië en Nederland oefenen om de kernbommen -nadat ze in oorlogstijd door de VS zijn geactiveerd- zelf in te zetten, is duidelijk een schending van het NPV.

Nood aan de-escalatie, nucleaire ontwapening & transparantie

We roepen de regering op om de huidige kernwapendreiging zeer ernstig te nemen. Het laten doorgaan van nucleaire NAVO-oefeningen gooit alleen olie op het vuur. Er is dringend nood aan de-escalatie in Oekraïne en aan algemene nucleaire ontwapening.

België kan een politiek signaal geven door afstand te nemen van de illegale nucleaire taakverdeling, die bovendien geen NAVO-verplichting is. De VS-kernwapens, die begin de jaren 1960 ontplooid werden in België nadat de regering het parlement had voorgelogen en bedrogen, moeten van ons grondgebied verwijderd worden. Vervolgens kan België toetreden tot het nieuwe VN-Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) en het voortouw nemen bij de kernontwapening van Europa. Dit zou betekenen dat onze regering het gezag heeft verworven om te pleiten en initiatieven te nemen voor een kernwapenvrij Europa, van west naar oost, stapsgewijs en wederzijds, met verifieerbare afspraken.

Bovenal is het noodzakelijk dat er eindelijk open kaart wordt gespeeld. Telkens er een vraag wordt gesteld over de kernwapens in Kleine-Brogel antwoordt de Belgische regering op ondemocratische wijze met de tot in den treure herhaalde zinsnede: “We bevestigen noch ontkennen” hun aanwezigheid. Het parlement en de bevolking hebben het recht om geïnformeerd te worden over de aanwezigheid van massavernietigingswapens op hun grondgebied, over de bestaande plannen om ze de komende jaren te vervangen door hoogtechnologische en gemakkelijker inzetbare B61-12 kernbommen, en over het feit dat nucleaire NAVO-oefeningen plaatsvinden in hun land. Transparantie hoort een basiskenmerk van een gezonde democratie te zijn.