door Herman Michiel
27 maart 2023

In 2021 kondigde de NAVO de oprichting aan van een fonds ter stimulering van technologische innovatie in de veiligheids-en defensiesector. Creatiever in het bedenken van leuke namen dan van een vredespolitiek plakte het bondgenootschap er de naam DIANA op (Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic), Diana, inderdaad de godin van de jacht.

De bedoeling is niet om zelf onderzoek en ontwikkeling te doen van nieuwe high tech wapens, maar door financiële ondersteuning van bedrijven, universitaire en private onderzoekscentra nieuwe en ‘disruptieve’ technologieën te ontwikkelen. Expliciet vermeld worden o.a. Artificiële Intelligentie, databeheer, biotechnologie, ruimtevaart, hypersonische aandrijving enz. Natuurlijk laat men niet na te onderstrepen dat niet alleen de militairen, maar ook de burgermaatschappij daar baat bij heeft, ’want technologie is steeds meer dual use’, civiel en militair.

DIANA vereist dus een grote pot geld. De 30 leden van de NAVO werden dus verzocht om de staatskas aan te spreken en zo een fonds van minstens één miljard euro bijeen te brengen. De toezeggingen zijn er blijkbaar; alleen de Verenigde Staten zouden volgens sommige bronnen geen financiële bijdrage leveren. [1] Met dit fonds zal men de komende 15 jaar de militaire research en industrie aansporen om innovatieve oplossingen te bieden voor de nieuwe uitdagingen…

Het is veelbetekenend dat de militaire lobbygroep Finabel spreekt van “ ’s werelds eerste risicokapitaalfonds uitgaande van soevereine staten”. Het is inderdaad zo dat, in tegenstelling tot de Verenigde Staten die met hun haast permanente oorlogen een quasi zekere toekomst bieden aan elke militair-industriële onderneming, in Europa er commerciële risico’s verbonden zijn aan dit  soort activiteit. De Europese militaire industrie kan bijvoorbeeld op dit ogenblik de vraag niet bijhouden, wegens de stroom van wapenleveringen aan Oekraïne. Maar kan een Europees bedrijf actief in de ‘defensie’-sector het risico nemen om uit te breiden, terwijl de kans bestaat dat de oorlog eindigt of nog maar op lage intensiteit draait binnen enkele maanden? Kan het geld steken in de ontwikkeling van ‘disruptieve technologie’ als daar geen gegarandeerde afzet voor bestaat? Het gaat dus letterlijk om risicokapitaal dat investeert in de militaire industrie, waarbij de aandeelhouders angstvallig het risico op vrede in het oog moeten houden. Een beetje aanmoediging met belastingsgeld moet hen over de streep helpen trekken.

Terug naar DIANA. Zodra bekend werd dat er aan beide zijden van de Oceaan een administratie zou opgericht worden, stelden diverse landen zich kandidaat als vestigingsplaats. In Europa werd Londen al meer dan een jaar gedoodverfd als Europees regionaal centrum (met hub in Tallinn, Estland), en Halifax (Canada) als het Noord-Amerikaanse. Maar het werd verbazend genoeg niet Londen, maar Nederland, zoals enkele dagen geleden bekend werd (de website van DIANA vermeldt echter vandaag 27/3 nog steeds Londen.)  Er is nog geen precieze locatie, maar Amsterdam wordt genoemd als mogelijkheid. Wat de switch van Londen naar Nederland bewerkstelligde is niet geweten. Moet men het misschien beschouwen als een troostprijs voor premier Rutte, die het Amerikaans uitvoerverbod van geavanceerde chiptechnologie uit het Nederlandse ASML naar China moest slikken? Of waren de 55 miljoen € in het innovatiefonds een hoger bod dan dat van de Britten?

De Nederlandse regering steekt in ieder geval van een groot succes:  “De verwachting is dat de vestiging van dit fonds in Nederland de mogelijkheid voor innovatieve Nederlandse start-ups vergroot om hun weg naar kapitaal te vinden. Dat stimuleert de ontwikkeling van innovatieve complexe technologieën, die oplossingen bieden voor maatschappelijke én defensievraagstukken.”

Naast het Europees administratief centrum komende er nog tientallen test– en accelerator-centra, terwijl op de bewezen financiële deskundigheid van het Groothertogdom Luxemburg zal gerekend worden voor het herbergen van het DIANA-miljard.  Wie de  raad van bestuur van DIANA zal voorzitten is niet duidelijk. Defensescoop meldde dat Barbara McQuiston, technologiespecialiste op het Amerikaans ministerie van defensie, op 2 december 2022 verkozen werd als voorzitter, terwijl Europese bronnen spreken van de Duitser venture capitalist Klaus Hommels, oprichter van de risicokapitaal firma Lakestar.

Eén ding is zeker:  bij DIANA zal men tevergeefs zoeken naar vredesactivisten.

[1] Een aanwijzing daarvoor vindt men onder andere op de gespecialiseerde site breakingdefense. Men leest er “The U.S. will contribute by facilitating access to U.S. entities, such as test centers and accelerator sites, drawn from across the extensive and diverse U.S. innovation sector.”. Onlogisch is dit niet, want veel nieuws zal er voor het Amerikaans militair-industrieel complex niet te rapen vallen bij de Europese beginnelingen. En als dat dan toch het geval zou zijn zal men het vlug genoeg doorhebben in de US test centers en accelerator sites.