11 juni 2024
door Frank Slegers

Wat gaat er gebeuren na de Europese verkiezingen? Wij weten het niet, maar dat belet ons niet te speculeren, de krant moet gevuld worden. Dat laatste doen we niet met roddels over machtsspelletjes in de Brusselse bubbel. Daarvoor verwijzen we naar Politico.

De Frans-Duitse motor van de EU is behoorlijk beschadigd, dat staat vast. De Franse president Emmanuel Macron heeft even geen tijd voor Brussel, hij heeft andere katten te geselen. Hij gaf dus snel zijn steun aan de kandidatuur van Ursula von der Leyen voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. Zo kan hij zich concentreren op de Franse verkiezingen. Andere spelers duiken in het gat, zoals de Poolse premier Donald Tusk, die samen met zijn Griekse collega door de Europese Volkspartij werd aangeduid als leidend onderhandelaar over de te bezetten topposities.

De hamvraag is de volgende: gaat de Europese Unie de middelen vinden om een ambitieuze agenda waar te maken? De noden zijn groot: klimaat, oorlog, en vooral handelsoorlogen. Waar moet het geld vandaan komen: meer ruimte laten voor nationale begrotingen? Europese leningen? De Europese kapitaalmarkt? Gekoppeld aan handelsbarrières?

Het probleem in deze strategische kwestie is niet uiterst-rechts, maar de uiteenlopende belangen van de lidstaten: de financiële slagkracht van de ene is niet die van de andere; de eigen wapenindustrie, nationale kampioenen en energie-infrastructuur gaan voor; de afhankelijkheid van China verschilt; en vooral kleinere lidstaten blijven overtuigd van de voordelen van vrijhandel voor de eigen export en de import van goedkope onderdelen en consumptiegoederen.

Zal de angst het onderspit te delven tegen China of de VS (kies maar) voldoende zijn om de neuzen in dezelfde richting te krijgen?

Dit zal in elk geval meespelen in mogelijke allianties met extreemrechts. Neem Georgia Meloni: zij heeft fascistische roots, maar is ook de premier van Italië, een land met een grote overheidsschuld, een kwakkelende industriële basis, en een toegangspoort voor migratie. Zij is dus zeker bereid Europees zaken te doen, en in Italië zelf kan zij dan haar fascistische gang gaan. Misschien draait ook Marine Le Pen bij, maar die moet eerst de verkiezingen in Frankrijk winnen. In elk geval wordt de bereidheid mee te stappen in een versterking van de EU de lakmoestest voor uiterst-rechts: blijft het steken in nostalgie naar het (imaginaire) nationaal verleden, of weet het dat te combineren met een nieuw soort Europees chauvinisme? Deze laatsten zijn wat centrumrechts betreft meer dan welkom.

Ook op links lijkt dit debat eraan te komen. De voorzitter van de Linkse Alliantie in Finland, dat verrassend goed scoorde in de Europese verkiezingen, zei dat het maar eens gedaan moest zijn met de aanwezigheid in de groep in het Europees Parlement van leden die zich uitspreken tegen steun aan Oekraïne en die sympathiseren met Rusland. Sahra Wagenknecht, die nog steeds treurt dat de Duitse Mittelstand het moet doen zonder goedkoop Russisch gas, is dan vast niet welkom. Maar steun aan Oekraïne is in Brussel ook een soort vlag geworden voor steun aan het versterken van een (gemilitariseerde) Europese Unie. Kan links ondubbelzinnig de kant kiezen van Oekraïne tegen de verschrikkelijke vernietigingsoorlog begonnen door Poetin, zonder te vervallen in een Euro-chauvinistische opstelling? De druk zal groot zijn. Het zal niet makkelijk zijn voor de Europese linkerzijde in dit debat een eigen hoorbare stem te ontwikkelen, maar het is wel waar het nu echt over gaat.