20 februari 2015 – Voor de derde maal op 10 dagen komt de Eurogroep bijeen om een beslissing te nemen over de toekomst van Griekenland. De Eurogroep, die de 19 landen van de eurozone vertegenwoordigt, wordt voorgezeten door de Nederlandse minister van financiën Dijsselbloem; naast de 19 ministers van financiën zijn o.a. ook de voorzitter van de Europese Centrale Bank ECB) Draghi en de directeur van het Internationaal Muntfonds (IMF) Lagarde aanwezig. Het onmiddellijk financieel probleem voor Griekenland is tweevoudig. Enerzijds zal de overheid zelf op vrij korte termijn – de ramingen daarover lopen uiteen van 4 tot 14 weken – zonder middelen vallen. De uitbetaling van de ambtenarenwedden en pensioenen zou daardoor al in april in het gedrang komen. Anderzijds moet de private banksector beroep doen op de ECB (op het zgn. ELA-mechanisme) om zich van liquide middelen te voorzien; in snel tempo halen Grieken die geld hebben dat van hun bankrekening, uit vrees voor een bankrun of een uitstap uit de euro.
De huidige besprekingen tussen Griekenland en de EU gaan dus nog niet over de fundamentele kwestie van de Griekse schuld (170% van het BBP), over het SYRIZA-voorstel van een Europese schuldenconferentie, over schuldkwijtschelding of herschikking. Het gaat over de zeer korte termijn, een overbruggingskrediet om ondertussen de economische motor op gang te krijgen. Hierrond hebben de Grieken eigenlijk maar één voorbehoud, namelijk dat aan kredietverlening geen voorwaarden gekoppeld worden zoals de Trojka die formuleerde in de beruchte memoranda. Maar dat is net wat de Eurogroep eist. “Geen kwestie van een overbruggingskrediet zonder de Trojkavoorwaarden over te nemen. De enige optie is het programma te verlengen”. Als een ultieme toegeving wil men het woord Trojka laten vallen, er kan enige flexibiliteit zijn in de toepassing, maar er is geen sprake van dat de Griekse regering zelf beslist over lonen, pensioenen, privatiseringen enzovoort. Opdat er bovendien geen twijfel zou bestaan over de “democratische” gang van zaken, moet de Griekse regering zelf een dergelijke programmaverlenging vragen.
Gisteren (19/2) deed Griekenland dan een officiële aanvraag aan de Eurogroep om voor zes maanden van de nodige middelen voorzien te worden om voorlopig financieel te kunnen verder functioneren, en ondertussen een toekomstplan voor Griekenland te kunnen uitwerken. De aanvraag werd natuurlijk onmiddellijk tegen het licht gehouden: halen de Grieken bakzeil en verbinden ze er zich toe een opgelegd programma te volgen? In de brief was er sprake van een verlenging van het “Master Financial Assistance Facility Agreement” (MFAFA), dit is het leenprogramma bij het EFSF. Aan MFAFA werden onder de vorige regering Trojkavoorwaarden gekoppeld, en men kon bijgevolg in de Griekse aanvraag een kniebuiging zien en een terugkomen op de verkiezingsbeloften van SYRIZA [1]. Misschien dacht onderhandelaar Varoufakis van een zekere juridische dubbelzinnigheid gebruik te kunnen maken, maar daar had de Duitse minister van financiën Schäuble reeds vóór de aanvang van de Eurogroep op ingespeeld en het Griekse voorstel afgewezen, en zelfs de term “paard van Troje”gebruikt.
De bijeenkomst van de Eurogroep zelf is niet veel meer geweest dan een verderzetting van de chantage: onze voorwaarden of niets. Sterker: de zitting werd eerst drie uur verdaagd, zodat Schäuble persoonlijk, geflankeerd door Lagarde, de rebellerende Varoufakis de les kon spellen. De eigenlijke zitting van de Eurogroep duurde dan nog maar een goede twee uur. Rond 21u kon Dijsselbloem triomfantelijk met een “gemeenschappelijke” verklaring uitpakken, waarbij “de Grieken zich ondubbelzinnig verbonden hebben hun financiële verplichtingen na te komen”.
Er is een voorwaardelijk akkoord om Griekenland een verlenging van vier (en niet zes) maanden te geven van de bestaande kredietverlening, d.w.z. de uitbetaling van de restanten van het vorige akkoord. Maandag (23/2) moet Athene haar eerste hervormingsplannen voorleggen aan de “instellingen” (die van de Trojka dus: Europese Commissie, ECB en IMF), en alleen met hun instemming gaat de voorlopige kredietverlening door. Ondertussen moet een nieuw “hulpprogramma” onderhandeld worden en tegen eind april goedgekeurd. Met andere woorden: Griekenland moet nieuwe leningen aangaan en de bevolking nieuwe besparingsprogramma’s opleggen, om IMF, ECB, EFSF terug te betalen…
Zal er iets overblijven van het aangekondigde “humanitair noodprogramma” ? Het akkoord stipuleert dat Athene geen eenzijdige stappen mag doen met budgettaire implicaties (“The Greek authorities commit to refrain from any rollback of measures and unilateral changes to the policies and structural reforms that would negatively impact fiscal targets, economic recovery or financial stability, as assessed by the institutions“). Het optrekken van de kleinste pensioenen, van het minimumloon, de wederindienstneming van overheidspersoneel, het herstel van de gezondheidszorg … het zou telkens een rollback of measures zijn uit het Samarastijdperk.
In het weekend zal de Griekse regering moeten de keus maken: het humanitair noodprogramma behouden met het risico dat de Trojka njet zegt, of op haar meest essentiële verkiezingsbelofte terugkomen en het vertrouwen van de bevolking verliezen… (hm)
[1] Zo Stathis Kouvelakis, zie Is Syriza retreating ?