Terwijl er een crisis zonder voorgaande door Europa raast, bereidt de Europese Commissie in alle stilte een aanval voor op het stakingsrecht. Met het zogenaamde Monti II-voorstel wil de Europese Unie stakingen tegen sociale dumping door grensoverschrijdende ondernemingen laten verbieden.

Begin januari lekte een voorstel uit van de Europese commissie, dat bekendstaat onder de naam “Monti II”. Wie het voorstel gedetailleerd bestudeert, ziet dat het stakingsrecht ondergeschikt gemaakt wordt aan de economische vrijheden. Met dit voorstel zal de rechter elke keer kunnen beoordelen of een staking de economische vrijheden niet “al te veel beperkt”. De staking moet geschikt zijn om het doel te bereiken en mag niet verder gaan dan wat nodig is om dat doel te bereiken. Het ‘voordeel’ van de stakers wordt dan telkens afgewogen tegen het economische nadeel en/of het algemeen belang. Als dit erdoor komt, schiet er van het stakingsrecht niet veel meer over. Bovendien zal deze tekst van toepassing zijn in heel de Europese Unie, zonder dat de lidstaten zelfs nog maar afwijkingen hierop kunnen maken.

“Gunst” aan vakbonden

Men kan het bijna niet geloven, maar officieel wil de Europese commissie met Monti II een gunst bewijzen aan de vakbonden. Om dit te begrijpen, moeten we terug tot eind 2007.

In een aantal uitspraken besliste de hoogste rechtbank van de Europese Unie, het Hof van Justitie, toen immers dat het stakingsrecht moest wijken voor economische vrijheden. In de zaak-Laval veroordeelde het Hof Zweedse vakbonden die actie voerden tegen een bedrijf dat Letse bouwvakkers tegen lagere loon- en arbeidsvoorwaarden wilde laten werken. In de zaak-Viking konden acties van de internationale transportvakbond tegen de uitvlagging van schepen (een Fins schip wilde Esten tegen lagere loon- en arbeidsvoorwaarden laten werken) evenmin door de Europese beugel. Als gevolg van deze zaken dienden de Zweedse en Britse vakbonden torenhoge schadevergoedingen te betalen. Deze uitspraken hangen als een zwaard van Damocles boven elke actie.

Na deze uitspraken vroeg het Europees Vakverbond (EVV) dan ook dat de Europese verdragen worden aangepast zodat fundamentele rechten, zoals het stakingsrecht, voorgaan op de economische vrijheden (het zogenaamde Social Progress Protocol). Met Monti II negeert de Europese commissie dit voorstel van het EVV en draait het de zaken om. Met Monti II worden de uitspraken van het Hof van Justitie in wetteksten van de Europese Unie gegoten en economische vrijheden boven fundamentele rechten geplaatst.

Van bres naar dijkbreuk

Maar er is meer. Tot nog toe beperkten de uitspraken van het Europees Hof van Justitie zich tot grensoverschrijdende acties. Het moest gaan om acties die het vrij verkeer van diensten hinderden, zoals acties tegen het inzetten van Oost-Europese werknemers tegen lagere loon- en arbeidsvoorwaarden. Wanneer het principe wordt aanvaard dat stakingsrecht en vrije markt tegen mekaar moeten afgewogen worden en dat een rechter daarover mag oordelen, is de weg vrij naar de volledige aftakeling van het stakingsrecht. Monti II laat al verstaan dat ook acties tegen delokalisaties zouden kunnen geviseerd worden. Tijdens de staking van de loodsen in Antwerpen vond havenschepen Van Peel dat de inzet van de staking helemaal niet in verhouding stond met de economische schade en dat dergelijke stakingen moeten verboden worden

Commissie beslist over stakingsrecht op… actiedag

Gelukkig kwamen er al snel reacties van de vakbonden. De Nederlands vakbond FNV opende de website www.stakenmoetmogen.nl. Ook het EVV maakte een heel goede analyse en is waakzaam. Op 29 februari buigt de Europese Commissie zich opnieuw over Monti II. Als de commissie haar voorstel wil doordrukken, zullen acties nodig zijn.

De PVDA [het gaat over de Belgische linkse partij, niet over de Nederlandse sociaal-democraten, nvdr] is absoluut gekant tegen dit voorstel. Het stakingsrecht kan niet ondergeschikt gemaakt worden aan de markt. Alleen de werknemers en de vakbonden kunnen beslissen over de uitoefening van hun stakingsrecht. Bovendien is het Europese plan om het stakingsrecht te beperken in strijd met internationale verdragen. In die verdragen wordt het stakingsrecht erkend en moeten beperkingen daarop worden gerechtvaardigd. Ook hier zet Monti II de zaken op zijn kop.

De PVDA eist dan ook dat het Monti II-voorstel onmiddellijk van tafel verdwijnt. Dit is een aanval op de werknemers en vakbonden in heel Europa. De PVDA eist dat de Belgische regering zich met klem tegen het voorstel verzet. Ze vraagt dat op Europees vlak wordt bevestigd dat fundamentele rechten voorgaan op de markt.

De bankier houdt de pen vast

Pittig detail: het voorstel van de Europese Unie is gebaseerd op een rapport van Mario Monti, professor economie, maar vooral de huidige premier van Italië die de besparingsvoorstellen van Europa doorvoert. Daarvoor was Monti onder andere Europese commissaris voor Mededinging en… adviseur bij de bank Goldman Sachs.

En in België?

In België is het stakingsrecht niet wettelijk geregeld. Dit is een terechte verworvenheid van de vakbonden. Zodra het stakingsrecht wettelijk wordt geregeld, weet je misschien wel waar je begint, maar niet waar je eindigt.

Staken is een kwestie van machtsverhoudingen, en niet iets waar de rechtbank zich in te mengen heeft. Nochtans dreigt de regering af en toe met een wettelijke regeling. Maar na de staking van 30 januari lijkt ze het (even) over een andere boeg te gooien. Zo verklaarde minister van Werk De Coninck: “Volgens mij moeten we steeds de voorkeur blijven geven aan sociaal overleg. De beste staking is de staking die we kunnen voorkomen door een ‘gentlemen’s agreement’. Als we kunnen komen tot akkoorden die zowel het recht op werk van de enen als het recht op staken van de anderen vrijwaart, dan stelt het probleem van piketten zich niet meer.”

Waar de regering op aanstuurt, is dat de vakbonden geen piketten opzetten waarbij mensen worden tegengehouden. De werkgevers lachen hiermee in hun vuistje: indien piketten geen mensen tegenhouden en de productie gewoon draaiende kan worden gehouden, heeft de staking geen schade tot gevolg en zal ze doodbloeden. Bij de algemene staking besliste de vakbond om geen mensen tegen te houden. De vakbond mag zich echter niet permanent in dergelijke dwangbuis laten dwingen.

Alleen doordat hele ondernemingen en sectoren plat liggen, zal de economische schade zo groot zijn dat werkgevers of overheden bereid zijn om in te gaan op de eisen. Bovendien zorgen blokkades ervoor dat iedereen kan meedoen aan een staking. Zeker voor werknemers in kmo-zones is dit belangrijk. Die mensen worden vaak door hun werkgever afgedreigd of gesanctioneerd als ze zouden deelnemen aan een staking. Als men de hele industriezone afsluit, kan ervoor gezorgd worden dat ook het stakingsrecht van die werknemers gegarandeerd wordt. Als het over echte werkwilligen gaat, is hun individueel “recht” ondergeschikt aan de collectieve rechten van de stakers.