door Herman Michiel en Klaus Dräger
14 augustus 2024

In juni werd een nieuw 720 koppen tellend Europees parlement verkozen, en dit hield van 16 tot 19 juli zijn eerste plenaire zitting in Straatsburg. Die eerste zitting geeft meteen de toon aan die we vanuit dat parlement de volgende vijf jaar kunnen verwachten: de toon van militaire marsmuziek.

Von der Leyen II

De eerste uiting daarvan is de parlementaire goedkeuring van een tweede termijn als commissievoorzitter van Ursula von der Leyen. Haar voorzitterschap startte in 2019 onder het teken van de Europese Green Deal, maar naarmate dit tot een mantra verwaterde, ontpopte de gewezen Duitse minister van defensie zich als een gedreven pleitbezorgster voor de militarisering van de Europese Unie. Niet met rituele formules, maar met miljarden euro steun aan de Europese wapenindustrie, met toezeggingen voor wapenleveringen tot de volledige militaire overwinning van Oekraïne. Haar ‘buitenlandminister’ Josep Borrell, de zgn. Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, pleitte zelfs voor de creatie van een echte oorlogsmentaliteit in Europa…

Von der Leyen werd dus door het parlement voor een tweede termijn goed bevonden, door haar eigen Europese Volkspartij, door de fellow-travellers van sociaaldemocraten, liberalen en groenen, door een deel van de uiterst-rechtse ECR. Zelfs Manon Aubry, mede-voorzitter van de radikaal-linkse parlementsfractie (‘The Left’) en lid van Mélenchons France Insoumise, vond het nodig om von der Leyen met een innige omhelzing te feliciteren bij het ‘goede’ nieuws, en dit onder het goedkeurend oog van de andere linkse voorzitter Martin Schirdewan (Die Linke). [1]. Het wegstemmen van de kandidaat-Commissievoorzitter was een van de weinige manieren waarmee het parlement zijn afkeer had kunnen laten blijken tegen de militariseringskoers van de EU, maar von der Leyen’s herverkiezing is een legitimering van die koers. Bovendien bleken de europarlementsleden – gewoonlijk zo ’n hevige voorvechters van de rechtsstaat – een oogje dicht te knijpen voor von der Leyen’s geheime onderhandelingen over een miljardendeal met Big Pharma voor de levering van covid-vaccins. Haar hautaine weigering om de regels over transparantie en openbaarheid van bestuur na te leven werd zelfs veroordeeld door het Gerecht van de Europese Unie, maar dat was voor de meeste parlementsleden geen issue.

Om nog even terug te komen op de militarisering van de EU: ook de keuze door de lidstaten van de Estse premier Kaja Kallas als nieuwe ‘hoge vertegenwoordiger’ in opvolging van Josep Borrell bevestigt de Europese ambitie om niet zomaar een handelsblok, maar ook een gewapend machtsblok te worden ter versterking van de westerse dominantie in de wereld. De Israëlische regering juichte Kallas’ benoeming toe, want Borrell werd als vijand van Israël beschouwd wegens een paar opmerkingen over de schending van mensenrechten in Gaza. Van Kallas valt zoiets niet te vrezen.

Oekraïne-resolutie

Terug naar de eerste zitting van het nieuw Europees parlement. Zoals reeds vermeld heeft dit parlement nauwelijks zeggenschap over het buitenlandbeleid van de Unie, maar dat neemt niet weg dat het resoluties kan goedkeuren over wat je maar wil. Die hebben weliswaar  geen enkele bindende waarde, maar ze geven naar de buitenwereld toe wel de indruk dat ‘het parlement ermee bezig is’. En zo geschiedde met de  “Resolutie van het Europees Parlement van 17 juli 2024 over de noodzaak van voortdurende steun van de EU aan Oekraïne”. Natuurlijk worden de inval en bezetting van delen van het land, de grootschalige vernielingen en de gruwel die oorlog betekent voor de burgerbevolking scherp veroordeeld. Maar wat de duiding en de mogelijke oplossingen van deze oorlog betreft, schaart de grote meerderheid van het parlement zich achter de voorstelling dat het gaat om een strijd op een hoger niveau, tussen de westerse waarden van democratie en rechtsstaat enerzijds en autocratische regimes anderzijds. Citaat: “Het parlement herinnert eraan dat de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne deel uitmaakt van een bredere reeks doelstellingen tegen het Westen, tegen onze democratie en onze waarden”. Eenmaal het kader is geschetst als ‘the West versus the rest’ is het logisch dat het vervolgens over de sterke arm van het westen gaat, de NAVO: “Het parlement is ingenomen met de resultaten van de NAVO-top en verklaart nogmaals ervan overtuigd te zijn dat Oekraïne zich onomkeerbaar op weg naar het NAVO-lidmaatschap bevindt”. Verder is het parlement “ingenomen met het besluit van de NAVO om in de nabije toekomst militaire leveringen ter waarde van ten minste 40 miljard EUR te garanderen.”

En dan komen de meer praktische aspecten. Het parlement kan daarover wel niets beslissen, maar het kan wel aanbevelingen doen: “Het parlement verzoekt de EU en haar lidstaten hun militaire steun aan Oekraïne op te voeren zolang dat nodig is en in welke vorm dan ook; herhaalt zijn eerdere standpunt dat alle EU-lidstaten en NAVO-bondgenoten zich collectief en individueel moeten verbinden Oekraïne militair te steunen met niet minder dan 0,25 % van hun bbp per jaar”. En waar zelfs een aantal regeringen weigerachtig tegenover staan “pleit het parlement sterk voor het opheffen van beperkingen op het gebruik van aan Oekraïne geleverde westerse wapensystemen tegen militaire doelen op Russisch grondgebied.” Men zoekt in de resolutie tevergeefs naar enige oproep aan de EU-leiders om een vredesinitiatief te nemen, en in plaats van een pleidooi voor de-escalatie is er een voor het opheffen van de beperkingen...

Bij de stemming

De resolutie werd door 137 (van de 720) parlementsleden verworpen, 47 onthielden zich en 495 keurden ze goed. Het ja-kamp bestond vooreerst uit de bijna voltallige rangen van christendemocraten (Europese Volkspartij), sociaaldemocraten (S&D), liberalen (Renew) en groenen, hetzelfde ‘extreme centrum’ dat von der Leyen een tweede termijn waard achtte. Maar de resolutie werd door bijna honderd méér verkozenen goedgekeurd dan vdL stemmen kreeg. Een deel van de verklaring [2] is dat sommige van de verkozenen van haar eigen Europese Volkspartij, die zelfs een verwaterde Green Deal nog te verregaand vinden, tegen haar herverkiezing stemden, terwijl ze harde voorstanders zijn van een ramkoers tegen Rusland. De bijdrage van uiterst-rechts is moeilijker in te schatten. De identificatie “uiterst-rechts = pro-Poetin = contra Oekraïne” is in ieder geval fout. Een deel van uiterst rechts lijkt in het Poetin-regime een voortzetting van het sovjet-communisme te zien en is daarom hevig anti-Kremlin en pro-NAVO: het Poolse PiS, de neofascistische Frattelli van Meloni in Italië, het Spaanse Vox. [3] De verdeling van de ‘posten’ is een ander facet. Het extreem-rechts electoraal succes werd niet vertaald in de toekenning van belangrijke functies in de instellingen, wat stemmen kostte voor vdL.

Maar wat ons vanuit links standpunt het meest verontrust is dat een deel van zogenaamd radicaal links lustig meemarcheert achter de militaire fanfare. Minder dan één derde (welgeteld 15) van de 46 europarlementariërs die tot de linkse fractie ‘The Left’ behoren stemden tegen de resolutie! (Van deze 15 waren er 8 van de Italiaanse Vijfsterrenbeweging, die pas in juli toetrad tot The Left.) Daarentegen stemden 18 leden van The Left in met de resolutie, 13 onthielden zich.

De reeds vermelde Manon Aubry van La France Insoumise, co-voorzitter van de fractie, stemde voor, net zoals de andere 8 verkozenen van LFI. De andere fractie co-voorzitter Martin Schirdewan onthield zich, evenals Carola Rackete; ze trokken samen de Europese lijst van Die Linke. Zodoende zei van Die Linke verkozenen alleen Özlem Demirel neen tegen de militaristische koers van de EU. Ook de twee verkozenen van de Belgische PVDA/PTB, Botenga en Kennes, hielden het bij een onthouding.[4] Het moet gezegd dat de zes verkozenen van BSW, het Bündnis Sahra Wagenknecht dat brak met Die Linke en niet tot de fractie van The Left toetrad, alle tegen de resolutie stemden.

Voor de vredesbeweging wordt het uitkijken op welke politieke krachten zij in feite nog kan rekenen. Men kan het enkel betreuren dat de overtuigde en welbespraakte Ierse vredesactivisten Clare Daly en Mick Wallace niet herkozen werden.

[1] Zie https://www.youtube.com/watch?v=2dL4LOxzk7c vanaf 35 min 50sec.

[2] De stemming over een tweede termijn voor vdL was geheim, zodat precieze uitspraken onmogelijk zijn. De stemming over de Oekraïne-resolutie daarentegen was publiek, men weet precies wie voor of tegen was of zich onthield.

[3] Zie Rosa Luxemburg Stichting, Jan Rettig, The Far Right in the European Parliament.

[4] Over de Oekraïne-resolutie publiceerde de partij een artikel dat duidelijk aangeeft dat de houding van de EU onaanvaardbaar is, tot en met de vraag of we aan het slaapwandelen richting een derde wereldoorlog zijn. Maar zonder enige uitleg staat er “We onthielden ons vervolgens in de stemming.”