door Herman Michiel

12 april 2024

Een historische stemming, dat is de algemene teneur bij politici en media over de goedkeuring gisteren door het Europees Parlement van een reeks wetsvoorstellen bekend als het asiel-en migratiepact.

Goedgekeurd door …

“Hervorming goedgekeurd niettegenstaande uiterst-rechtse pogingen om Europese oplossingen te kelderen”, juichen de Europese liberalen op hun Renew Europe website. De Europese sociaaldemocraten van S&D zijn zelfs nog wat uitbundiger: “Voor het eerst zullen we echte solidariteit hebben als kern van het Europees beleid over migratie en asiel”. De rechtse ‘christendemocratische’ Europese Volkspartij slaakte na de goedkeuring een zucht van verlichting; volgens haar Zweeds europarlementslid Tomas Tobé die als rapporteur een belangrijke rol speelde voor de goedkeuring was het onrustig slapen zolang het dossier niet door het parlement was geraakt. De uren daarvoor waren naar verluidt europarlementsleden met twijfelachtige partijdiscipline nog benaderd om vooral nu niet dwars te liggen, want men voorzag dat voor de goedkeuring elke stem zou tellen.

De uitslag is inderdaad geen overweldigend succes voor de voorstanders: ze waren met 322, tegenover 266 tegenstemmen en 31 onthoudingen. Dat Groenen en radicaal links (European Left)  zouden tegenstemmen wist men vooraf uit de stellingnamen van die fracties. En dat de sociaaldemocraten voor goedkeuring waren wist men ook, maar enige dissidentie is nooit  uitgesloten. Wat extreemrechts betreft kan wetgeving die een grote overwinning is voor hun eigen xenofoob programma een vanzelfsprekendheid lijken, maar de meesten van hen stemden tegen omdat het allemaal niet ver genoeg gaat… Met de dissidentie binnen de mainstream partijen viel het overigens erg mee. Wel zeer opvallend is dat de drie Nederlandse GroenLinksers, Eickhout, Sparrentak en Strik, tegen hun fractie in het asiel- en migratiepact goedkeurden [i]. Bij Europees Links was de Ier Macmanus (Sinn Fein) de uitzondering die voor stemde, terwijl de Franse PCF-er Maurel zich onthield.

Voor de Europese Volkspartij, de grootste rechtse fractie in het parlement waar ook Commissievoorzitter von der Leyen’s politieke familie toe behoort, was er één gênante afvallige: de Poolse partijgenoten. Die worden aangevoerd door Donald Tusk, die voorbeeldige Europeaan, voorganger van Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad, huidig premier van Polen die de verfoeide PiS partij kon verslaan. Maar Tusk is tegenstander van een verplichte spreiding van asielzoekers over de verschillende lidstaten, of toch als het Polen betreft, en de afgevaardigden van Tusk’s Burgerplatform stemden tegen het migratiepact.

Wat staat erin?

Het migratiepact (zes verordeningen, één richtlijn en drie aanbevelingen [ii]) is zogezegd een coherent pakket om tot een gestroomlijnd Europees migratie- en asielbeleid te komen. Het omvat maatregelen van de meest uiteenlopende aard: het bijhouden van biometrische en persoonlijke gegevens  van asielzoekers en ‘onregelmatige migranten’ in een grote database (Eurodac) ten dienste van politie en grenswacht, verdere uitbouw van detentiecentra, ook voor kinderen aan de buitengrenzen, ‘statistische’ aanpak van asielaanvragen afhankelijk van de goedkeuringsgraad voor een bepaald land, uniforme definitie van ‘veilige landen’, externalisatie van het asielbeleid door voorafgaande snelle ‘processing’ aan de buitengrenzen van categorieën van asielzoekers waardoor ze al dan niet toegelaten worden tot de asielprocedure, gebruik van het handels- en ontwikkelingsbeleid om derde landen te pressen om mee te spelen in het Europees migratiebeleid, enzovoorts. Als men het ‘pact’ in een paar woorden zou moeten samenvatten is het het zoveel mogelijk beperken van het asielrecht, en het gebruik van technologie om de ‘muren’ rond Fort Europa te versterken.

Mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties volgen sinds jaren de evolutie van het Europees migratiebeleid en hebben de goedgekeurde teksten op hun consequenties onderzocht. Nog op de vooravond van de stemming in het Europees parlement riepen 161 organisaties – tevergeefs –  in een open brief de Europarlementsleden op om dit pact niet goed te keuren. Ze wijzen op een minimum aan 2500 verdronken vluchtelingen verleden jaar en hekelen het Spaans en huidig Belgisch voorzitterschap van de EU dat op een draftempo, en een marathon aan geheim ‘trialoog’ overleg, de deal doordrukte en minimale garanties opzijschoof.
En ook op het ogenblik van de stemming herinnerden actievoerders binnen het halfrond aan de schandelijke wetgeving die een meerderheid van de parlementsleden op het punt stond goed te keuren (video)

Een aanwijzing dat het migratiepact zelfs bij de trouwste ‘gelovigen’ in het EU-project zwaar is aangekomen zien we in de hevige reactie van het Europees Vakverbond. “Dit pact heeft niets te maken met solidariteit” luidt hun persbericht na de goedkeuring. Blijkbaar zinspelend op het reeds geciteerde standpunt van de sociaaldemocratische fractie, waarop het EVV meestal zijn hoop stelt bij het lobbyen voor een ‘sociaal Europa’, stelt de Europese confederatie van vakverenigingen dat wie hier spreekt over ‘solidariteit’ de betekenis van dat woord niet kent. “Dit zal werkende mensen niet helpen. In feite zal er meer geld worden verspild aan het bouwen van een fort Europa in een tijd waarin de EU de sociale en klimaatuitgaven vermindert door middel van hernieuwde bezuinigingen.”

Een andere reactie was er vanwege Save the Children, de organisatie die wereldwijd opkomt voor de belangen van kinderen (kinderen die in het discours van Europese en nationale leiders zo vaak voorkomen om bezuinigingen te legitimeren, “want we mogen onze kinderen niet opzadelen met de huidige pensioen- en andere lasten”). “Nu kunnen alle gezinnen, zelfs zij die met hele kleine kinderen reizen, weken of maanden in detentiecentra doorbrengen” stelt Save the Children, “ Deze kinderen zouden op school moeten zitten en gelukkige herinneringen moeten opdoen – geen pijnlijke herinneringen in detentiecentra die ongetwijfeld nog jaren een impact op hen zullen hebben.”

Voor Europarlementslid Miguel Urban (Anticapitalistas, Spanje, lid van de linkse fractie in het parlement) is dit pact “de grootste terugslag die de EU ooit heeft gemaakt op het gebied van mensenrechten. Het is een pakket dat de anti-humanitaire afdrijving van de Unie institutionaliseert, detentie van minderjarigen toestaat, alsmede het einde van het asielrecht, detentie in onmenselijke omstandigheden en immigratiedeals met autoritaire regeringen. Wij zeggen NEE tegen dit pact, niet in onze naam“. Een gelijkaardige reactie van Urban’s Belgische collega Marc Botenga (PVDA/PTB).

Voor von der Leyen is dit maar een begin

De stemming in het parlement was pas afgelopen toen Commissievoorzitter von der Leyen verklaarde dat ze bij een tweede ambtstermijn het werk zou verderzetten om met derde landen en transitlanden akkoorden af te sluiten “om de grondredenen van de migratie aan te pakken”. Parlementsvoorzitster Metsola en de Belgische premier De Croo waren daarbij aanwezig en onderschreven haar uitspraken. De EU heeft over zulke deals al enige ervaring opgedaan met Turkije, Tunesië, Mauritanië en Egypte. En in het vooruitzicht van het Hongaars voorzitterschap van de EU vanaf juli 2024 kan von der Leyen al plannen smeden met premier Orbán, die zulke deals wel genegen is.

[i] Volgens NRC stemde GroenLinks alleen in met bepaalde onderdelen van het pakket, maar het officiële stemverslag van het Parlement weerlegt dat. Zie ook howtheyvote.eu

[ii] Een verordening is een Europese wet die in alle lidstaten meteen van toepassing is. Een richtlijn moet door de lidstaten in nationale wetgeving omgezet worden. Een aanbeveling is een niet bindende aansporing.