3  maart 2025

Verschenen  op  3 maart 2025 op  German Foreign Policy (*)
onder de titel “„Der neue Anführer der freien Welt“
Nederlandse vertaling door Ander Europa
Met dank voor de toelating tot publicatie

Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en “een à twee” andere Europese NAVO-staten willen een vredesplan voor Oekraïne opstellen en een “coalitie van bereidwilligen” smeden om zogenaamde vredestroepen in te zetten. Dit is het resultaat van een speciale Oekraïne-top die op zondag 2 maart plaatsvond in Londen. Achtergrond hierbij is het schandaal dat zich in het Witte Huis afspeelde tussen de presidenten Trump van de VS en Zelensky van Oekraïne, wat de spanningen tussen de Verenigde Staten en de landen van Europa verder heeft opgevoerd en de roep om Europese onafhankelijkheid aangewakkerde. De voorzitter van de EVP-fractie in het Europees Parlement, Manfred Weber (CSU), roept bijvoorbeeld Europa op om zich “nu onafhankelijk te bewapenen” en “de eerste stappen te zetten in de richting van een Europees leger”. Met het oog op het huidige Frans-Britse initiatief met betrekking tot de oorlog in Oekraïne, dringt de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock erop aan dat Duitsland nu “het voortouw moet nemen”. Naar verluidt bereiden de CDU/CSU en SPD momenteel nieuwe schuldprogramma’s voor die kunnen oplopen tot 900 miljard euro en die in de eerste plaats bedoeld zijn voor bewapening. Er worden ook plannen gesmeed voor een Europese nucleaire paraplu.

“De reus Europa wordt wakker”

Tijdens de speciale top in Londen zijn 14 Europese NAVO-leden plus Canada en Oekraïne het eens geworden over een gezamenlijke aanpak van de oorlog in Oekraïne – zoveel mogelijk zonder een beroep te doen op de VS. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en mogelijk nog één of twee andere landen willen een vredesplan voor Oekraïne opstellen. Er moet dan een “coalition of the willing” worden gesmeed om troepen naar Oekraïne te sturen die de vrede veiligstellen. De basis hiervoor zou gelegd kunnen worden door Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, die al sinds 2010 militair nauw samenwerken en op basis van deze militaire samenwerking in 2011 de oorlog in Libië hebben uitgevochten.[1] Parijs en Londen stemmen hun aanpak van de oorlog in Oekraïne ook al enige tijd zorgvuldig op elkaar af. Met dit in gedachten eiste minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock op zaterdag dat Duitsland nu “het voortouw moet nemen”; ze beweerde: “De wereld kijkt naar ons.”[2] Na het schandaal tussen Trump en Zelenskyi op vrijdag, verklaarde Kaja Kallas, Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken, dat het duidelijk was “dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft”; het was nu “aan ons, de Europeanen” om “deze uitdaging aan te gaan”. De Poolse premier Donald Tusk verklaarde dat “Europa” “een reus is die wakker is geworden”[3].

Trans-Atlantische spanningen

Na de speciale top blijft het onduidelijk hoe de betrekkingen tussen de Europese staten en de VS zich in de toekomst zullen ontwikkelen. Deze zijn de afgelopen week verder verslechterd. Nadat de EU erin slaagde een Amerikaanse ontwerpresolutie voor de Algemene Vergadering van de VN tegen de zin van Washington te amenderen en EU-buitenlandchef Kallas de plannen van Trump om de oorlog in Oekraïne te beëindigen een “vuile deal” noemde, annuleerde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio kort voor de afspraak een ontmoeting met haar, ook al was ze al in de Amerikaanse hoofdstad aangekomen.[4] Het schandaal in het Witte Huis op vrijdag deed de spanningen verder oplopen. Terwijl Trump Zelensky er aanvankelijk van beschuldigde een staakt-het-vuren te blokkeren en zo niet alleen “de levens van miljoenen mensen in gevaar te brengen” maar ook “een derde wereldoorlog” te riskeren, eindigde de ontmoeting uiteindelijk in een luidruchtige woordenwisseling en een vernedering van Zelensky door Trump en de Amerikaanse vicepresident JD Vance. [5] Desondanks willen vooral de Britse premier Keir Starmer en de Italiaanse premier Giorgia Meloni, die politiek erg dicht bij Trump staat, een harde trans-Atlantische breuk voorkomen. Dat zou ook militair gezien fataal zijn voor de Europese strijdkrachten: die zijn onder meer afhankelijk van Amerikaanse satellietgegevens en verdere Amerikaanse steun.

“Zelfstandig bewapenen”

Dit was een van de redenen waarom de Europese landen die aanwezig waren op de speciale top in Londen, evenals de EU, overwogen om stappen te zetten in de richting van een massale herbewapening. Verschillende Europese landen zouden “hun defensie-uitgaven verhogen”, kondigde NAVO secretaris-generaal Mark Rutte aan in een verklaring na de bijeenkomst. EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen eiste: “We moeten Europa dringend herbewapenen”; ze bevestigde ook dat ze daarvoor donderdag op de EU-top een “uitgebreid plan” zou presenteren. “Na een lange periode van onderinvestering” in de Europese strijdkrachten is het “van het grootste belang om de defensie-investeringen voor lange tijd te verhogen”.[6] Op zaterdag had de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Baerbock al opgeroepen om tijdens de speciale EU-top van aanstaande donderdag (6 maart) duidelijke “beslissingen te nemen voor massale investeringen in onze gemeenschappelijke Europese defensiecapaciteit”.[7] Op zondag had Manfred Weber, voorzitter van de EVP-Fractie in het Europees Parlement, ook verklaard dat “iedereen die naar Washington kijkt” moet “begrijpen: Europa staat alleen en we moeten ons nu onafhankelijk bewapenen.”[8] Weber voegde eraan toe dat we nu ook “de eerste stappen moeten zetten in de richting van een Europees leger”. “Er is in het verleden veel te veel tijd verspild”, aldus Weber.

Duitsland: tot 900 miljard euro

Terwijl de herbewapeningsplannen op EU-niveau donderdag worden besproken, bereiden de CDU/CSU en SPD naar verluidt niet één, maar twee nieuwe financieringspakketten voor, met name voor herbewapening op nationaal niveau. Het gaat om twee zogenaamde speciale fondsen – naar het voorbeeld van de 100 miljard euro die de Duitse regering beschikbaar stelde na de Russische aanval op Oekraïne. Volgens de Federale Rekenkamer is de term “speciale activa” [Sondervermögen] echter misleidend; in werkelijkheid gaat het duidelijk om “speciale schulden.”[9] De nieuwe plannen zijn gebaseerd op voorstellen van vier bekende Duitse economen [10], die pleiten voor een nieuw “speciaal fonds voor de strijdkrachten” enerzijds en een tweede “speciaal fonds voor infrastructuur” anderzijds. Zij adviseren een volume van 400 miljard euro voor het eerste en een waarde van 400 tot 500 miljard euro voor het tweede.[11] Ter vergelijking: de begroting van de federale regering voor 2025 voorziet momenteel in uitgaven voor een totaal van bijna 489 miljard euro. De term “infrastructuur” is echter misleidend, want het herstel van wegen en bruggen bijvoorbeeld wordt vooral om militaire redenen noodzakelijk geacht: momenteel is het transport van zware tanks over bruggen bijvoorbeeld niet overal gewaarborgd [12].

Kernmacht Europa

 Daarnaast is het eerste overleg begonnen over het opzetten van een nucleaire paraplu boven Europa die onafhankelijk is van de Verenigde Staten. De vermoedelijke toekomstige Duitse bondskanselier Friedrich Merz bevestigde in het weekend dat hij niet alleen in de coalitieonderhandelingen, maar “ook met onze partners in Europa” wil bespreken, “of het in de richting van nuclear sharing met Frankrijk of Groot-Brittannië zou kunnen gaan.”[13] Merz verwierp het idee dat Duitsland zijn eigen kernwapens zou kunnen ontwikkelen en produceren, althans voorlopig. De Franse president Emmanuel Macron stond in principe open voor het voorstel van Merz. “Wij hebben een beschermend schild, zij niet,” zei Macron in het weekend: “Ze kunnen niet langer afhankelijk zijn van de nucleaire afschrikking van de VS.” Hij stelde een “strategische dialoog” op Europees niveau voor. Hij schatte dat het vijf tot tien jaar zou duren om een autonome Europese defensiemacht op te bouwen, onafhankelijk van de NAVO.[14]

(*) German-Foreign-Policy.com is het werk van een team onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.

[1] Zie hierover  Die neue Entente Cordiale.

[2] Persmededeling  Zur Lage in der Ukraine sowie zur europäischen Sicherheit van buitenlandminister Annalena Baerbock. Berlin, 01.03.2025.

[3] Europe is a giant that has woken up, says Poland. thetimes.com 02.03.2025.

[4] Majid Sattar: Rubio versetzt Kallas. faz.net 27.02.2025.

[5] Peter Baker: Trump Berates Zelensky in Fiery Exchange at the White House. nytimes.com 28.02.2025.

[6] Starmer belooft een £1.6 miljard packet voor luchtafweerraketten aan Oekraïne en zegt dat ‘Europa op een historisch kruispunt’ staat. lemonde.fr 02.03.2025.

[7]. Persmededeling  Zur Lage in der Ukraine sowie zur europäischen Sicherheit van buitenlandminister Annalena Baerbock. Berlin, 01.03.2025.

[8] „Europa ist alleine“: EVP-Chef Weber fordert europäische Armee. br.de 02.03.2025.

[9] Sondervermögen: Anzahl und finanziellen Umfang reduzieren. bundesrechnungshof.de. Zie hierover  „Deutschland kriegstauglich machen“.

[10] Het gaat over de voorzitter van het Ifo-Instituut, Clemens Fuest, directeur van het Institut der deutschen Wirtschaft (IW)

[11] Es geht um 800 Milliarden Euro. tagesspiegel.de 02.03.2025.

[12] Zie hierover  Freie Marschrouten und Damit die Panzer rollen.

[13] Berthold Kohler, Eckart Lohse, Konrad Schuller: „Es könnte auch ein für uns sehr schlechtes Szenario eintreten“. faz.net 28.02.2025.

[14] Europäer wollen Friedensplan entwerfen. Frankfurter Allgemeine Zeitung 03.03.2025.