Artikel overgenomen van Grenzeloos, 4 maart 2016
Het referendum over het associatieverdrag van de EU met Oekraïne heeft in linkse kringen tot de nodige discussie geleid. Tot nu toe is die discussie vooral op internet gevoerd. Op 8 maart wordt hij op een discussiebijeenkomst in het IIRE in Amsterdam voortgezet. Met onder anderen Ewout van den Berg (Internationale Socialisten), Willem Bos (Grenzeloos/Ander Europa), Niels Jongerius (ASOverdragNEE) en Sara Murawski (SP). Dinsdag 8 maart om 20.00 uur IIRE, Lombokstraat 40 Amsterdam.
De vraag die tot nu toe in de discussie centraal stond was: moet links oproepen voor een NEE-stem in het referendum en daar zelfs actief campagne voor gaan voeren, of is dit referendum een rechts speeltje waar links niet in mee moet gaan.
Willem Bos betoogde op Grenzeloos: ‘Het is duidelijk dat GeenPeil haar eigen rechtse agenda heeft bij dit referendum. Maar dat moet voor links geen reden zijn om met de armen over elkaar aan de zijlijn te blijven staan.’ Hij pleit voor: ‘Een nee-campagne die niet een vermeend nationaal belang aanvoert, maar duidelijk maakt dat dit een neoliberaal verdrag is dat noch in het belang van de Nederlandse, noch van de Oekraïense bevolking is. Een campagne die laat zien wat de gevolgen voor de Oekraïense bevolking zullen zijn van een verdere liberalisering en privatisering van hun economie en dat het westerse grootbedrijven zijn die daar van zullen profiteren.’
Ewout van de Berg van de Internationale Socialisten ziet geen mogelijkheid voor een linkse Nee-campagne. Hij schrijft: ‘Dat Nederlanders gevraagd wordt te stemmen over mensen in Oekraïne en dat het racistische mediabedrijf GeenStijl de drijvende kracht is achter het referendum laat zien dat er nauwelijks ruimte is voor een links tegengeluid.’ Want: ‘In plaats van campagne te voeren aan de zijde van een van de kampen van de kapitalisten tegen het andere kamp, hebben we in Nederland een strijd te voeren tegen de kapitalistenklasse als geheel. Dat is zowel tegen het pro-Europese kamp als tegen het nationalistische en racistische kamp. Om met de Duitse socialist Karl Liebknecht te spreken: de hoofdvijand staat in eigen land! Voor het opbouwen van een strijdbaar links is het belangrijk dat we vertrekken vanuit eigen kracht, in plaats van dat we achter initiatieven van rechts aanhobbelen.’
Op Doorbraak houdt Mehmet Kirmaci even later een pleidooi voor ‘Een linkse tegenstem tegen het associatieverdrag met Oekraïne: nee tegen EU-expansie, liberalisering en privatisering.’ Hij gaat daarin onder andere in op de stelling van van den Berg dat de vijand in eigen land staat. Kirmaci schrijft daar onder andere over: ‘De hoofdvijand staat inderdaad in eigen land. Maar het helpt wel om in te zien dat deze hoofdvijand – ‘onze’ Nederlandse heersende klasse – het associatieverdrag mede heeft opgesteld en steeds meer Brussel als hoofdstad heeft dan Amsterdam. Een slag toebrengen aan dit verdrag, is een slag toebrengen aan de hoofdvijand, het ‘eigen’ land en zijn bedrijven die met een “nee” minder gemakkelijk hun gang kunnen gaan om Oekraïne te plunderen.’
In een nieuw stuk gaat Bos uitvoerig in op de argumenten van van den Berg. Hij bestrijdt het idee dat we te maken hebben met twee kampen binnen de heersende klasse en dat er geen rol is voor een zelfstandige linkse campagne. Hij schrijft nogal polemisch: ‘Als van den Berg de verschillen tussen de traditionele partijen van de heersende klasse en uiterst rechts echt ziet als een strijd tussen twee kampen binnen de heersende klasse waar links zich verre van moet houden, wat is daar dan de consequentie van voor de strijd van links tegen uiterst rechts? Moeten we ons daar voortaan ook verre van houden?’
Als reactie op het stuk van Kirmaci schrijft Peter op Doorbraak een stuk onder de titel: ‘Een kwalijk verdrag, een kwalijk referendum – waarom ik op 6 april thuis blijf.’ Hij betoogt daarin: ‘’ Het hele referendum is dus een stunt om vanuit een rechts-nationalistische insteek tegen de EU aan te kunnen trappen. Ongeacht wie het referendum dus wint, de rechtse nationalisten die het hebben doorgedrukt met assistentie van de SP – dat met laakbaar enthousiasme heeft meegewerkt – winnen sowieso… tenzij er te weinig mensen gaan stemmen om het referendum geldig te maken. In dat geval lijdt GeenPeil gezichtsverlies, een gezichtsverlies dat we in de strijd tegen uiterst rechts goed kunnen gebruiken. Daarom blijf ik op 6 april dus weg uit het stemhokje, en daarom hoop ik dat heel veel andere mensen dat eveneens zullen doen. Weg met dat associatieverdrag? Jazeker, maar graag met andere middelen.’
Ook op Doorbraak reageert Bos daarop met een oproep om bij deze discussie uit het rechtse frame te stappen. ‘”De EU heeft al veel te veel macht en kost ons al veel te veel geld. We hebben al moeten betalen voor die luie Grieken en nu willen ze ook dat corrupte Oekraïne er bij halen en dat zal ons weer een heleboel belastinggeld gaan kosten en bovendien zal het leiden tot een immigratiestroom van arme Oekraïense gelukszoekers.” Achter dat frame zit nog een – min of meer verborgen – frame.’ gaat hij verder, ‘Dat zouden we kunnen samenvatten als: “Wij Noord/West-Europeanen zijn fatsoenlijk, ijverig en spaarzaam, en hebben een democratie en een welvaartsstaat die het verdedigen waard zijn. Buiten – en aan de rand van – Europa is dat anders, dus moeten we voorzichtig zijn.” Dat achterliggende frame wordt niet alleen door de rechtse tegenstanders van het associatieverdrag gehanteerd, maar ook door de (rechtse) voorstanders ervan. Beiden delen dat frame, maar trekken er verschillende conclusies uit. GeenPeil zegt als het ware: “We moeten die barbaren buiten houden”, terwijl de voorstanders ze door de nauwere banden van het verdrag willen beschaven.’
In een stuk dat in eerste instantie als brief van de dag in de Volkskrant verscheen schrijft Niels Jongerius dat voor linkse activisten in Oekraïne, of die nu voor of tegen het verdrag zijn, duidelijk is wie de vijand is: de oligarchie. En hij citeert de bekende Oekraïense dissident Volodymyr Chemerys die zei dat een Nederlandse ja-stem een steunsignaal is aan de regering, de oligarchie en een neoliberaal Oekraïne. En hij roept op tot een Nee-stem voor een ander Oekraïne.
Volgens Kees van der Pijl, emeritus hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Sussex is ‘Wat Europa in Oekraïne gaat brengen geen verzorgingsstaat maar een kil financieel kapitalisme dat zeker op de korte termijn tot een enorme toename van de armoede zal leiden.’ En zal het Associatieverdrag de kans op internationale conflicten vergroten en is er het gevaar: ‘dat de burgeroorlog in Oekraïne door het Associatieverdrag verder zal escaleren en zal uitmonden in een geweldsspiraal waarin Rusland en de NAVO kunnen worden meegezogen.’
Kortom er is ook vanuit een links perspectief heel veel te bediscussiëren over het referendum op 6 april.
Kom dus op dinsdag 8 maart om 20.00 uur naar het IIRE, Lombokstraat 40 in Amsterdam. Toegang gratis, (maar een bijdrage aan de kosten wordt op prijs gesteld).