door Herman Michiel en Koen Meul

25 augustus 2018

De Europese Centrale Bank (ECB) lanceerde begin augustus de blijde boodschap dat haar beleid van de afgelopen jaren de ongelijkheid in de eurozone verminderd heeft (How the ECB’s policy has reduced inequality). Wie enigszins vertrouwd is met de publicaties van onze Centrale Bank denkt waarschijnlijk aan een ellenlang Engelstalig document vol wiskundige formules en verwijzingen naar nog meer documenten vol formules. Mis! Het gaat om een videofilmpje van nog geen twee minuten, dat via Youtube verspreid wordt, met ondertiteling gaande van Bulgaars over Nederlands tot Zweeds. Het format lijkt dus meer op dat van een commercieel reclamefilmpje of verkiezingspropaganda van een of andere partij. En inderdaad, het gaat om platte en zelfs leugenachtige propaganda. “Nieuw onderzoek toont aan dat het ECB-beleid de ongelijkheid in de eurozone verminderde“, aldus de aankondiging, maar men doet zelfs niet de moeite om te zeggen over welk “nieuw onderzoek” het gaat.

Het filmpje neemt het expliciet op tegen “sommige critici” die beweren dat het Europees monetair beleid de ongelijkheid deed toenemen. Is dat zo? “Het korte antwoord luidt: nee”, aldus de spindoctors van de ECB, maar het eerste argument dat ze aangeven wijst op het … tegendeel. “Door onze bijzondere maatregelen is de waarde van de financiële activa gestegen. Het klopt dat vooral mensen die dergelijke activa bezitten hiervan profiteren“, geven de spindoctors toe. Maar door de lage rentestand kon je goedkoper lenen, en daarvan profiteren net degenen die veel moeten uitgeven aan het terugbetalen van schulden! Voilà, de rijken profiteerden van hun aandikkende aandelenportefeuille [[/efn_note]note]Wie dit graag in grafiekvorm ziet kan zijn licht hier opsteken. [/[/efn_note]note], maar de sukkelaars moesten minder aan de bank betalen voor hun hypotheeklening. Voor elk wat wils dus, zo wordt de ongelijkheidsbalans in evenwicht gehouden, en het is dan nog een kleine stap om die zelfs te zien overhellen richting minder ongelijkheid…

Misschien ben je toch niet helemaal overtuigd? Ha, de ECB heeft nog een tweede (“belangrijker“) argument: “de maatregelen van de ECB hebben de banengroei in het eurogebied sterk gestimuleerd, 7 miljoen nieuwe banen erbij sinds 2013“! En daar profiteren vooral de “huishoudens met een laag inkomen” van ! Een grafiek bevestigt het: bij de laagste inkomens daalde de werkloosheid met een volle 2%, bij de hoogste slechts met 0,3% !! De ECB doet blijkbaar aan positieve discriminatie, hopelijk wordt dit door de verwaarloosde houders van aandelenportefeuilles niet ten euvel geduid…

En het filmpje loopt nu ten einde, de conclusie zal wel iedereen duidelijk zijn:

Men zou zich afvragen waarom academische onderzoekers die de ongelijkheid proberen in kaart te brengen het altijd zo moeilijk maken, met Gini-coëfficiënten, decielen en percentielen, en dit terwijl een  ECB-filmpje van 109 seconden volstaat om een ondubbelzinnig antwoord te geven !

Maar dat dit ECB-filmpje leugenachtige propaganda is kan gemakkelijk aangetoond worden. Niemand minder dan Mario Draghi himself, de voorzitter van de ECB, zei op 26 juni 2017 in Lissabon dat “de groeiende ongelijkheid in Europa enorm destabiliserend is” en dat de inkomensongelijkheid in de eurozone toegenomen is sinds het uitbreken van de financiële crisis.

Het klopt dat de werkloosheid gedaald is, maar dat heeft niets te maken met het beleid van de ECB,  wel met de economische conjunctuur. Bewijs? Die daling had even goed plaats in de EU-landen buiten de  eurozone (zie de grafiek van Eurostat); sterker zelfs: de werkloosheid is systematisch kleiner in de EU-landen die de euro niet als munt hebben! De “7 miljoen nieuwe banen” zijn net goed om (na bijna een decennium) het banenverlies tijdens de crisis goed te maken, maar het gaat heel vaak om minderwaardige jobs, waarvan de belangrijkste functie is dat ze de werkloosheidsstatistieken beter doen ogen. Een document van de Europese Commissie zelf bevestigt dat er nu 5 miljoen méér part-time jobs zijn dan in 2008, en 1,5 miljoen full-time jobs minder.

We deden de moeite om na te gaan op welk ‘nieuw onderzoek’ de spindoctors van de ECB zich beroepen om hun propaganda ‘wetenschappelijk’ te funderen. Het gaat klaarblijkelijk om Discussion Paper 2170 van 18 juli 2018 (maar de ECB wast haar handen in onschuld: op de voorpagina staat meteen een disclaimer, het gaat om de opinie van de auteurs, niet die van de ECB. ) Als men zich na lectuur ervan afvraagt: is hier aangetoond dat het beleid van de ECB de ongelijkheid in de eurozone deed afnemen, dan luidt het korte antwoord: neen. De ‘onderzoekers’ hebben het over het grote belang van de indirecte gevolgen van het beleid (de directe gevolgen zijn lage inkomsten uit spaargeld en hoge uit aandelen en obligaties), namelijk een verbeterd economisch klimaat, hogere tewerkstelling, meer inkomen uit arbeid, en bijgevolg zou de inkomensongelijkheid verminderen. Maar de ‘onderzoekers’ moeten zelf toegeven: However, the overall effects of monetary policy on income inequality are modest, compared to its observed secular trend. Met andere woorden: het zeeniveau zie je niet dalen als kinderen er een paar emmertjes uit scheppen. De ‘onderzoekers’ suggereren  zelfs (tegen alle logica en empirische studies in) dat het ECB-beleid de ongelijkheid in rijkdom (wealth inequality) zou kunnen verminderd hebben, maar these effects are particularly small.

Het getuigt werkelijk van een mateloos cynisme dat uitgerekend de Europese Centrale Bank probeert met een leugenachtig Youtube-filmpje zich een menselijk gelaat aan te meten, terwijl ze de koploper was (en is) van een hard neoliberaal beleid dat miljoenen mensen in Europa, de Grieken vooraan, in de armoede stortte. Het wordt trouwens ook duidelijk, zoals o.a. aangetoond door SOMO, dat het ‘non-standard’ monetaire beleid van de ECB ook zware gevolgen heeft voor ontwikkelingslanden. Dat zal Draghi & Co natuurlijk worst wezen.