door Ronan Burtenshaw en Marcus Barnett (*)
14 april 2020
Artikel verschenen op 7 april 2020 in Tribune 
Nederlandse vertaling door Rob Noort voor Ander Europa 

De historische omvang van de huidige economische crisis vraagt om een daadwerkelijke socialistische beweging. Het is nu tijd om links Labour  te vernieuwen en een Momentum ¹ op te bouwen dat zich uit de ‘liberal’ ² impasse bevrijdt.

De nederlaag die dit weekend in de Labour-leiderschapsverkiezing werd geleden, maakt een einde aan vier en een half jaar linkse leiding van de partij. Het was een periode waarin socialistische ideeën hun grootste publiek in een generatie bereikten en een aanzienlijke populariteit verwierven. Ze wekten de hoop van miljoenen mensen dat een fundamentele transformatie van het politieke en economische leven in Groot-Brittannië mogelijk was. Helaas eindigde het in opeenvolgende nederlagen – eerst in de algemene verkiezingen van december 2019 en daarna in het verlies van Rebecca Long-Bailey ³.

In de afgelopen dagen heeft de Starmer-leiding de toekomstige richting van de partij aangegeven. Het schaduwkabinet dat op 6 april werd geïnstalleerd, weerspiegelt een verschuiving naar centrum-links, met inbegrip van veel fatsoenlijke sociaaldemocraten maar een aanzienlijk verminderde rol voor de socialisten. Dit was te verwachten, met name na de overweldigende overwinning van Starmer. Het is te hopen dat dit nieuwe schaduwkabinet de sociaal-democratische traditie vertegenwoordigt, en dus hervormingen nastreeft. Helaas is het duidelijk dat de georganiseerde macht van de rijken in Groot-Brittannië niet meer uitgedaagd zal worden zoals in de afgelopen jaren.

Voor het linkse deel van Labour is het nu tijd voor bezinning en vernieuwing. Zoals Tribune de afgelopen dagen heeft betoogd, moeten de socialisten in de Labourpartij blijven. Met haar massale lidmaatschap, haar band met de vakbonden en haar linkse parlementsleden blijft zij de beste hoop om in de komende jaren strijd te voeren voor echte arbeiderspolitiek in Groot-Brittannië. Dit is van groot belang. Hiernaast moet er serieus inspanning gedaan worden om de vakbonden en bewegingen buiten het parlement weer op te bouwen. Als een van deze wegen wordt bewandeld met uitsluiting van de andere, zal links politiek  en syndicaal slechter af zijn en verder geïsoleerd raken van de groepen die het wil vertegenwoordigen.

Maar de vraag hoe een Links Labour er na Corbyn uit zou moeten zien, is niet goed onderzocht. De werkelijkheid is dat, welke resultaten het Corbyn-project ook moge geboekt hebben, het institutioneel zwak bleef gedurende zijn voorzitterschap van de partij. Momentum – de factie gevormd uit de Jeremy for Leader campagne – belichaamde veel van de tekortkomingen van het Corbynisme. Het kwam neer op een Londense, grotendeels ‘liberal’ en studentgerichte politiek die er niet in slaagde om het project politiek te ontwikkelen. Dit resulteerde in een operatie die vaak meer leek op een ngo dan op iets socialistisch.

Tot op zekere hoogte was het proces dat tot dit resultaat heeft geleid moeilijk te vermijden. Vanaf het prille begin werd Momentum ingezet ter verdediging van de Corbyn-leiding en werden de structuren aangepast aan deze politieke kortetermijndoelstellingen. Dit hield de ontwikkeling van een effectievere socialistische organisatie tegen. Het leunde aan bij de sterke punten van het Corbynisme onder jongere activisten in de grote steden, met name in Londen, in een poging het leiderschap te versterken. Maar ondertussen verzwakte het juist de positie in de arbeidersgemeenschappen in andere delen van het land.

Door de druk om direct resultaat te boeken, ontwikkelde Momentum zich op een onevenwichtige manier. Hoewel het soms indrukwekkende resultaten opleverde bij interne verkiezingen, voelden veel lokale en regionale groepen zich genegeerd en als stemvee behandeld door een niet-gekozen kantoor in Londen. Een kantoor dat weinig leiderschap bood, maar wel invloed had op de politieke richting van de organisatie die net zo belangrijk was als de gekozen Nationale Coördinatiegroep (NCG). Kritiek op beslissingen die hiertoe hebben geleid is terecht, maar ze moeten ook de realiteit onder ogen zien: Momentum probeerde in korte tijd een structuur te ontwikkelen die brak met tientallen jaren ineffectieve praktijken aan de socialistische linkerzijde. Ze wilde  tegelijkertijd de verdediging op poten zetten van een leiding die onder vuur lag . Dit was geenszins een gemakkelijke opgave.

Nu moet echter worden erkend dat deze korte-termijnoriëntatie onze beweging institutioneel gezien zwak heeft gemaakt. Na Corbyn staan we nu weer voor de uitdaging om deze op te bouwen. Dit is geen probleem dat alleen van toepassing is op Momentum. In het parlement is de Socialist Campaign Group onlangs nieuw leven ingeblazen, maar is nog geen effectieve kracht. Het is ook niet op een zinvolle manier verbonden met de bredere linkse beweging. De andere pijler van links Labour,  de band met de vakbonden, is historisch gezien sterk, met veel linkse leiders. Maar ook hier heeft het Corbynisme gefaald. Het droeg niet bij tot de heropleving van de vakbonden die een noodzakelijke voorwaarde is om de klassenpolitiek opnieuw op te bouwen. De jaren sinds 2015 hebben geen significante toename van het vakbondslidmaatschap gekend, noch enige verschuiving in de industriële verhoudingen die werknemers zou kunnen aanmoedigen om te vechten en te winnen op hun werkplek.

De linker flank van Labour moet met andere woorden worden vernieuwd. De moeilijkheid  bij zulke pogingen is dat ze, vooral op momenten van nederlaag, nogal gemakkelijk vervallen in beschuldigingen en versnippering. De enige hoop die links Labour heeft om zich in de komende jaren te doen gelden, ligt in het vinden van een gemeenschappelijk doel dat tot een duidelijke socialistische stem in de partij leidt. Een stem die in staat is om zich tegen de bochten naar rechts te verzetten, het beleid te verdedigen en die de leden in staat stelt om ervoor te zorgen dat de partij niet met de wereld van Westminster [de regeringskringen] versmolten raakt. Kritiek op de mislukkingen van het Corbynisme moet worden geuit – maar wel in een kameraadschappelijke geest die de collectieve verantwoordelijkheid van de beweging erkent voor de nederlagen die we hebben geleden.

De weg naar een vernieuwing van links Labour loopt als eerste via Momentum, dat binnenkort de verkiezingen van de Nationale Coördinerende Groep zal aanvechten. Elk programma voor verandering moet de hierboven beschreven zwakke punten aanpakken. Om te beginnen moet een hernieuwd Momentum een socialistisch perspectief hebben. Dat betekent een veel betere politieke communicatie, die was soms belabberd. Openbare wegen en politiediensten bestaan in elk land ter wereld – ze zijn niet socialistisch, en geen enkele hoeveelheid neerbuigende video’s zal de mensen van het tegendeel overtuigen.

Maar het is niet alleen een kwestie van communicatie. Momentum moet de noodzaak om alle delen van Groot-Brittannië te vertegenwoordigen serieus nemen. Ze moet breken uit de Londense comfortzone. De politieke gevolgen van deze bijziendheid zijn enorm schadelijk geweest. Tijdens de algemene verkiezingen zette de organisatie onverantwoorde hoeveelheden middelen in voor het veroveren van Londense zetels voor hooggeplaatste kandidaten waar de Tories een meerderheid hadden. Dat gebeurde ten koste van steun aan parlementsleden die probeerden  kwetsbare Leave-zetels [pro-Brexit] te verdedigen (laat staan winst te maken in het Noorden) te verwaarlozen of too little, too late.

Op dezelfde manier moet Momentum zich richten op mensen van alle leeftijden uit de arbeidersklasse, en zich hoeden voor een smalle focus op de jongeren en universitair geschoolden. Corbynisme in het algemeen is als project mislukt omdat te weinig mensen op te weinig plaatsen zich verantwoordelijk voelden voor  een programma dat hun leven radicaal zou hebben verbeterd. De laatste verkiezingen legden bloot hoe smal de coalitie van Labour onder Corbyn was geworden. De kloof die bestaat tussen organisaties als Momentum en arbeiders in het hele land geeft inzicht in het waarom. Dit zijn belangrijke structurele kwesties, zoals het vertrouwen dat Momentum (en gelijkgerichte organisaties als The World Transformed) heeft gesteld in activisten die door hun persoonlijke omstandigheden de kans kregen om fulltime vrijwilligerswerk te doen in Londen. Dit is, op zijn zachtst gezegd, een kleine groep mensen.

Aan de positieve kant moet dan weer gezegd worden dat de ontwikkeling van lokale groepen die onder de paraplu van Momentum en Transformed op eigen voorwaarden opereren, een impuls van politieke vorming teweeggebracht die tot nu toe in de beweging ontbrak. Het is echter bij lange na niet uitgebreid genoeg. Een nieuw leven ingeblazen Momentum – met een socialistische politieke richting – moet deze taak serieus nemen. Het moet politiek onderwijs zien als een kwestie van het ontwikkelen van het vermogen van de leden om in hun eigen gemeenschap klassenpolitiek op te bouwen en een constructieve rol te spelen in de golf van strijd die de komende recessie met zich zal meebrengen.

Het is het besef van de omvang van de dreigende economische crisis die zowel de vernieuwing van Momentum als de inzet voor een gezamenlijke aanpak ter linkerzijde van cruciaal belang maakt. Momentum moet worden hervormd, in de sterkst mogelijke eenheid met links geleide vakbonden en socialistische parlementsleden, met als doel de ontwikkeling van een links Labour die met één stem kan spreken wanneer de belangrijkste gevechten eraan komen. Anders wordt Momentum zowel in de partij als in de samenleving als geheel machteloos.

Schrijvend over de lessen van de economische crises voor de linkerzijde, zei Aneurin Bevan dat “Moed in woorden moet worden geëvenaard door moed in daden of het resultaat zal universele malaise zijn, een verzwakking van de publieke wil, en een diepe vermoeidheid die zich verspreidt over alle organen van het openbaar bestuur. Moed is de stemming die onder de socialisten zou moeten heersen als zij het volledig arsenaal van democratische waarden inzetten bij de problemen van de tijd”.

Die moed is vandaag de dag nodig. Corbynisme inspireerde velen van ons, en had belangrijke resultaten. Maar het is verslagen. We hebben te maken met een historische economische crisis, een klimaatcrisis, opkomend extreem-rechts en een uitgeholde democratie met snel toenemende ongelijkheid. Gematigde krachten zullen niet volstaan om de omvang van deze uitdagingen aan te pakken. We hebben behoefte aan een vernieuwd socialistisch links dat in staat is om alternatieven op te werpen voor het systeem en de macht van de werkende mensen te benutten. De taak om dit op te bouwen begint vandaag.

(*) De auteurs zijn redacteur van Tribune, een magazine en website gesitueerd binnen de linkerzijde van de Britse Labour Party.

1. Momentum is de naam van de beweging die in 2015 ontstond ter ondersteuning van de vernieuwingspogingen van Jeremy Corbyn. In het Engels betekent momentum ook ‘stootkracht’ . [Noot van de vertaler]
2. ‘Liberal’ in de Angelsaksische betekenis. [Noot van de vertaler]’
3. Rebecca Long-Bailey was de meest linkse kandidaat-voorzitter die het dichtst aansloot bij Jeremy Corbyn. Het was echter Keir Starmer die als voorzitter werd gekozen.  [Noot van de vertaler]