STANDPUNT VAN ANDER EUROPA OVER DE EUROPESE VERKIEZINGEN

Sinds de laatste Europese verkiezingen van  juni 2009 heeft er zich in de Europese Unie een soort continentale aardbeving voorgedaan. De schokken zijn nog steeds te voelen, en de volle omvang van de ramp  kunnen we nog niet overzien.  Maar het is al wel duidelijk dat het bouwsel “Europese Unie” niet voorzien was op die schokken. Wanneer een crisis in de Amerikaanse woningmarkt (2007) op korte tijd de Europese Unie uit haar voegen slaat, heeft men niet gewoon “pech”; het bewijst dat de architectuur van het bouwsel niet in orde is. Maar dan blijkt al vlug dat de Europese leiders niet de foute architectuur aanpakken, maar dat het integendeel de slachtoffers van de crisis zijn die het gelag moeten betalen. Onder die omstandigheden lijken verkiezingen voor een nieuw Europees Parlement een kans om zich uit te spreken over het gevoerde beleid.  Alvorens we nagaan in hoeverre dit mogelijk is,  eerst  een nadere terugblik op de gebeurtenissen van de afgelopen vijf jaar.

In  2007 barst in de Verenigde Staten de “zeepbel” van de huizenmarkt, het gevolg van onverantwoorde  speculatie met hypothecaire leningen. Omdat ook Europese banken hiervan een graantje hadden willen meepikken en belegd hadden in dergelijke leningen (en ook in andere riskante maar mogelijks zeer winstgevende operaties) , slaat de bankencrisis al vlug ook in Europa om zich heen. En hier manifesteert zich een eerste architecturale fout in het Europese bouwsel. Vanaf  de jaren tachtig is de Europese Unie systematisch de sluizen open gaan zetten  voor het vrije kapitaalverkeer. Controle op de speculatieve operaties  van de financiële instellingen was er weinig of niet. Dat is eigenlijk om ontsporingen vragen, en die lieten dan ook niet lang op zich wachten…  

Al vlug stelde zich een tweede probleem. Wie zal de gehavende banken er bovenop helpen? Hiervoor had de Europese Unie niets voorzien. Elke lidstaat redde zichzelf! En zo geschiedde, in de periode 2008-2011 werd in de Europese Unie voor 4600 miljard overheidsgeld in de financiële sector gepompt, en overheidsgaranties moesten weer wat vertrouwen creëren in het casinogebeuren. Het gevolg kennen we: private schulden werden publieke schulden, de staatsschulden schoten pijlsnel omhoog. Wat de Europese beleidsmakers ook mogen beweren, de crisis is niet het gevolg van de hoge staatsschulden. Het is net omgekeerd: de hoge staatsschulden zijn het gevolg van de bankencrisis. Eén voorbeeld. Ierland had in 2007 een staatsschuld van slechts 25% van zijn BBP (tegen 65% voor Duitsland), maar die evolueerde in een paar jaar naar de 100%! Tweede architecturale fout: de Europese Unie is sinds het Verdrag van Maastricht (1992) in toenemende mate geobsedeerd door de overheidsfinanciën, maar liet ondertussen de private financiële sector de wildste orgieën organiseren…

En nu komt een nog groter mankement van het bouwsel te voorschijn. Lidstaten hebben dus grote staatsschulden opgebouwd, en moeten dus leningen aangaan om die te financieren. Nu zou je redelijkerwijs kunnen vermoeden dat landen die de euro als munt hebben, kunnen lenen bij de Europese Centrale Bank. Zo gaat dat toch bij alle andere munten, zij het de dollar, het pond, de yen… Maar nee, dit kan niet met de euro! De ongelofelijke realiteit is dat de  Europese Centrale Bank wel leningen toestaat aan private banken, tegen zeer lage intrest (bv. 1%) , en dat deze private banken dit geld kunnen uitlenen aan overheden aan een hoge, soms aan zéér hoge intrestvoet, bv. 5%, 7% en zelfs nog meer ! Speculerende banken hebben overheden een schuldenberg bezorgd om hen uit het moeras te trekken, en nu kunnen banken grof geld verdienen aan die hoge staatsschulden! Een redelijk mens zou het niet kunnen bedenken, maar dat is toch wat de architecten van de Europese Muntunie gepresteerd hebben!

Men zou kunnen opperen: achteraf is het makkelijk op fouten te wijzen. Toch waren er al vóór de invoering van de euro tal van critici die op de ongerijmdheid van de plannen wezen. Het mocht niet baten; alles wijst erop dat het ook de bedoeling was de samenleving in haar geheel aan de “wetten van de markt” over te leveren. Dat is in ieder geval wat we sindsdien meemaken. Kijk wat er gebeurt in landen als Griekenland, Ierland, Portugal: omdat de banken woekerrentes vragen, moeten deze landen zich noodgedwongen richten tot Europese fondsen. Maar de voorwaarde voor dergelijke Europese “steun”(die in realiteit steun is voor de beleggers)  is dat de gewone man en vrouw afgestraft worden, dat lonen, arbeidsvoorwaarden, werkloosheidsuitkeringen en pensioenen afgebouwd worden. Wist je dat sinds de Europese Unie het beleid in Griekenland dicteert de kindersterfte er met 43% is toegenomen? Wie hierin nog een zweem van “sociaal Europa” ziet, moet het noorden volledig kwijt zijn, of zelf zijn voordeel doen met dit soort beleid!

Wat kunnen we daaraan doen bij de verkiezingen van 25 mei? Op het eerste gezicht niet veel. Alle toonaangevende politieke families hebben dit Europa toegejuicht en aangeprezen aan hun kiezers, van het Verdrag van Rome (1957) tot de Europese “grondwet” (2005), van de liberaliseringen van de jaren tachtig en negentig  tot de invoering van de euro. Ook nu is er vanuit die traditionele partijen geen fundamentele oppositie tegen het Europees beleid, hoogstens de wens dat er naast bezuinigingen ook moet gezorgd worden voor “groei”. Het is trouwens zo dat binnen de huidige Europese verdragen een fundamenteel andere koers niet toegestaan is, aangezien de “vrije en onvervalste concurrentie” het grondbeginsel is van de Unie. En het Europees parlement is ook geen parlement in de eigenlijke zin, het kan slechts stemmen over voorstellen van de Europese Commissie, en dan moet de Raad van ministers nog akkoord gaan ook. Welke voorstellen die Commissie doet, weten we ondertussen al een beetje …

Toch is je stem op 25 mei belangrijk. Als de uitslag van de verkiezingen niet getuigt van verzet tegen 5  jaar antisociaal beleid, zal dit een aansporing zijn voor de Europese beleidsvoerders om de duimschroeven nog verder aan te draaien.  Vergeet ook niet dat in de lidstaten het Europees beleid in grote mate bepaald en uitgevoerd wordt door de regeringen; in België zijn er toevallig die dag ook federale en regionale verkiezingen.  Hoe je je verzet electoraal uitdrukt maakt natuurlijk iedereen voor zichzelf uit. Sommigen blijven hopen op een linksere koers van de sociaal-democraten  of de Groenen en steunen er de linksere kandidaten. In Nederland is het voor wie kritisch tegenover  de Europese Unie staat voor de hand liggend om een stem uit te brengen op de SP. In België is er met de evoluties van en rond de PVDA voor de eerste keer ook een reële kans om radikaal-linkse parlementsleden in de Kamer te zien verschijnen. En in het Europees Parlement komt meer dan waarschijnlijk een flink versterkte pool van Europees Verenigd Links (waartoe o.a. de Nederlandse SP behoort) door de verwachte vooruitgang van de linkse oppositiepartijen in Griekenland (Syriza), Portugal (Bloco de Esquerda), Spanje (Izquierda Unida)  …

Een versterking van politiek links in Europa zal een stimulans zijn voor vakbonden en sociale bewegingen om een echt offensief uit te bouwen tegen het Europa van het kapitaal; en een  dergelijke sterke sociale verzetsbeweging zal op haar beurt kracht verlenen aan de linkse politieke vertegenwoordigers. Dat is volgens Ander Europa de inzet van de Europese verkiezingen.