3 september 2020 – Klaas Knot is de president van De Nederlandsche Bank (DNB), de centrale bank van Nederland. Hij gebruikte zijn HJ Schoo-lezing om ongerustheid uit te spreken over het gebrek aan draagvlak van de Europese Unie in Nederland. Aanleiding was natuurlijk de discussie over het Europese herstelfonds waar bijna alle Nederlandse politieke partijen – met in gedachten de komende verkiezingen – over elkaar heen rolden om te pleiten tegen Europese giften aan hard door het virus getroffen lidstaten.

De lezing van Knot deed zoals allicht de bedoeling was wat stof opwaaien in de media.

Knot benadrukt in de lezing en daarna in een gesprek met De Volkskrant het economisch belang van de EU voor Nederland: goed voor de export, ook al omdat de euro lager genoteerd staat dan de gulden zou zijn. Over de rol van Nederland als belastingparadijs heeft hij het niet.

Het groot probleem is volgens Knot de economische scheefgroei in de EU, zodat ook in de toekomst economische reddingsoperaties voor zwakkere lidstaten nodig dreigen te blijven, wat dan weer het draagvlak van de EU ondermijnt.

Hoe wil Knot die scheefgroei aanpakken? Een sterk land als Nederland moet meer ruimte scheppen voor hogere lonen en zo meer bijdragen aan de economische vraag in Europa, want het handelsoverschot van Nederland is te groot. Zwakkere landen als Italië en Griekenland moeten dan weer ‘hervormen’ om hun concurrentiekracht te versterken. Europese moet de teugels van de overheidsfinanciën strak houden, maar meer nadruk leggen op de regel van maximum 60 procent overheidsschuld dan op de 3 procent jaarlijks tekort, zodat het overheidsbeleid in elk geval in de lidstaten met een beperkte overheidsschuld soepeler kan inspelen op de conjunctuur. Dat zal men in Italië of Griekenland graag horen… Ook moeten nuttige productieve overheidsinvesteringen misschien buiten beschouwing gelaten worden bij het beoordelen van overheidstekorten.

Maar Knot doet geen oproep de financiële slagkracht van de EU te versterken om door gerichte investeringen scheefgroei in de EU tegen te gaan. Het herstelfonds was nodig, maar eenmalig, en wordt liefst niet te veel herhaald. Trouwens, geen enkele lidstaat wil altijd de hand ophouden. Schuldkwijtscheldingen zijn dan weer een goed idee maar in de praktijk moeilijk haalbaar. Dus de economische scheefgroei in de EU moet structureel worden aangepakt: de EU moet strenger toekijken op het beleid in de lidstaten om door hervormingen de economische kloof tussen lidstaten te dichten. Knot bepleit dus geen sterker Europees overheidsbeleid, maar strenger Europees toezicht op het neoliberaal beleid in de lidstaten.

Dat is wat men noemt oude wijn in nieuwe zakken. Eens marktfundamentalist, altijd marktfundamentalist? (fs)