door Herman Michiel
14 april 2023

In een column voor Knack, ‘Waarom het lot van Taiwan ons allen aanbelangt’, geeft het Vlaamse sociaaldemocratische Europarlementslid Kathleen van Brempt haar visie op de toenemende conflictsituatie tussen de Verenigde Staten en de Volksrepubliek China. Die visie blijkt bijzonder goed overeen te komen met die van de Biden-administratie, en het is over deze gelijklopende standpunten dat we het hier willen hebben. Van Brempt zetelde voor Vooruit (voorheen: sp.a) in de Vlaamse en Belgisch-federale regering en werd sinds 2009 ononderbroken verkozen als lid van het Europees Parlement. Ze is er vice-voorzitter van de sociaaldemocratische fractie S&D, waarvoor ze het beleid rond buitenlandse handel coördineert. Haar standpunt over Taiwan heeft dus wel ruimere relevantie.

Partizane voorstelling van zaken

Vooreerst stelt Van Brempt de staatkundige relatie tussen Taiwan en de Volksrepubliek China wel op een zeer partizane manier voor. De Chinese president Xi Jinping “laat er geen twijfel over bestaan dat het de ambitie is van China om Taiwan in te lijven”, wat in de lijn zou liggen van “het omverwerpen van het democratisch bestuur in Hongkong”. De iets complexere waarheid is dat Taiwan geen erkende staat is, dat zelfs de Verenigde Staten het officieel niet als staat erkennen, er geen diplomatieke relaties mee onderhouden, niet achter de onafhankelijkheid van het eiland staan en officieel de één-China politiek van Peking erkennen. In de woorden van Van Brempt is dit laatste “de politieke claim die China vandaag legt op het eiland”.
De “omverwerping van het democratisch bestuur in Hongkong” ligt ook iets genuanceerder: de Britse kolonie werd in 1997 door een verdrag aan de Volksrepubliek overgedragen. Misschien is het nuttig hierbij te vermelden dat respect voor de feiten niets te maken heeft met het bejubelen van het Chinees regime.

Een andere partizane voorstelling van zaken is de kroniek van de toenemende spanning in de regio. Die zou geheel het werk zijn van China, met zijn toenemende militaire dreiging in de Straat van Taiwan. Het westers militair vertoon, waarbij zelfs een Duits fregat naar de regio opstoomde bleef blijkbaar onder van Brempt’s radar, zo ook het tegen China gerichte AUKUS-pact  dat de Verenigde Staten met Australië en het Verenigd Koninkrijk afsloten.

Van Brempt blijkt ook een zeer groot zelfvertrouwen te hebben in haar geopolitieke inzichten, want “als de EU en de VS twijfel laten bestaan over hun steun aan Taiwan is het glashelder [!] wat de volgende stappen van China zullen zijn”: dat zou de “autocratie in de hele regio verankeren”, waardoor ook “andere democratische landen zoals Japan en Zuid-Korea het risico zouden lopen zich te moeten buigen naar de wil van Peking.” Het onheil zou zelfs de hele wereld treffen want de inlijving van Taiwan “zou China een absolute almacht geven over de wereldeconomie [!]”. Het zijn geopolitieke inzichten van hetzelfde allooi die in een militaire overwinning van Zelensky de enige remedie zien om te verhinderen dat Poetin’s troepen morgen in Berlijn en Parijs staan.

Merkwaardige timing

Tot voor kort was er in Europa geen sprake van een wereldbedreigende conflictsituatie rond Taiwan, of van het geostrategisch belang van de “Indo-Pacifische regio” (een term uit het State Department jargon). Nu wordt echter gesproken over cataclysmen als democratische staten die zich zouden moeten buigen naar de wil van Peking, of Chinese ‘absolute almacht over de wereldeconomie’. Wat is er dan zo fundamenteel veranderd op het wereldtoneel ?

Die verandering is mijns inziens niet het onwrikbare voornemen van ‘dictator Xi’ om de één-China-politiek gewapenderhand te realiseren, maar het toenemend inzicht in Washington dat de Amerikaanse wereldhegemonie ernstig bedreigd wordt door de plaats die China veroverde op het economische en geopolitieke wereldtoneel. De prognoses lopen uiteen, maar het is meer dan waarschijnlijk dat de Chinese economie in de komende decennia die van de VS voorbij steekt. Ook qua geopolitieke invloed rijst de Chinese, en daalt de Amerikaanse ster:  in Afrika, in de BRICS-landen, en zelfs in Europa is de VS-hegemonie niet meer zo vanzelfsprekend als 20 jaar geleden. Aanwijzing daarvoor is ook dat een establishment-figuur als de Franse president Macron voor opschudding zorgde door zijn recente ontmoeting met ‘dictator Xi’. Volgens Van Brempt vergist hij zich ‘schromelijk’ door twijfel te laten bestaan over onze onvoorwaardelijke steun aan Taiwan. Misschien wat meegesleept door het blitse taalgebruik van haar partijvoorzitter Conner Rousseau legt ze Macron woorden in de mond als zou “Frankrijk geen vinger uitsteken om Taiwan te beschermen”, en dat terwijl internationale journalisten moeten erkennen dat ze niet weten wat er precies gezegd werd op het gesprek onder vier ogen tussen Xi en Macron.

Van Brempts column bevat echter wel één alinea die men met fluostift moet aanstrepen: die over het cruciaal belang van de Taiwanese halfgeleiderindustrie, die 90% en meer van de wereldproductie vertegenwoordigt wat betreft de meest geavanceerde chips. Dit heeft méér te maken met de Amerikaanse agitatie rond de Chinese Zee dan een of andere bezorgdheid over de democratische rechten van Taiwanezen of Oeigoeren. Dat het Amerikaanse imperium de duimen zou moeten leggen voor de nazaten van Mao-Zedong inzake de high tech van de 21^e eeuw, voor zulk Dantesk scenario moet desnoods het militair apparaat ingeschakeld worden. Biden weet immers heel goed dat Xi geen Rutte is, die op eenvoudig verzoek van het Witte Huis de uitvoer van geavanceerde Nederlandse chipstechnologie naar China schrapte.

“Xi’s boodschap is aangekomen”, schrijft Van Brempt in haar column, maar wat haar en haar politieke familie betreft is Biden’s boodschap aangekomen: de grote roerganger van het Atlantisch bondgenootschap heeft de nieuwe koers afgekondigd, en die luidt: containment van China, blokkeer samen met ons hun verdere economische opgang! Trouw als altijd aan hun Atlantische eed en het ideaal van onze ‘demokratische markteconomie’ zullen niet veel Europese sociaal-democraten daar graten in zien, des te minder nu Groenen onder leiding van de Duitse minister van buitenlandse zaken Baerbock hen dreigen voorbij te steken in Atlantische trouw.

Van Brempts waarschuwing voor de catastrofes die op ons afkomen als we China laten begaan eindigt echter in een anti-climax. Misschien ingegeven door het besef dat niet iedereen de VS-kruistochten ter verdediging van de Vrije Wereld volledig vertrouwt komt er het zinnetje “Dit alles is geen pleidooi om het conflict met China onnodig op te zoeken.” De vraag is dan waarvoor het wel een pleidooi is. Gelukkig kan ze dan verwijzen naar een magische formule van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, die het had over een “strategie van derisking, not decoupling”. Voor mensen met voldoende geopolitiek inzicht zal het wel ‘glashelder’ zijn wat we dan ondersteld zijn te doen.