20 november 2014 – Eerst de feiten nog eens op een rijtje (voor wie niet de tijd heeft het brochuurtje Feiten of fabels, 7 claims over TTIP te lezen):

• de EU en de USA onderhandelen over een vrijhandels- en investeringsakkoord, TTIP;

• men spreekt over vrijhandel, maar het gaat in feite over deregulering: lagere normen voor voedselkwaliteit, milieu, arbeidsvoorwaarden, financiële diensten enz.;

• en met ‘garanties voor investeerders’ bedoelt men in werkelijkheid een pervers systeem waardoor bedrijven rechtszaken kunnen inspannen – voor private rechtbanken nota bene ! –   tegen overheden; ze kunnen dat doen wanneer ze zich in hun winstverwachtingen belemmerd voelen door bv. regelgeving over tabaksreklame, milieubepalingen enz. Het kan de gemeenschap honderden miljoenen aan boetes kosten. Dit pervers systeem heet ISDS, investor-state dispute settlement. Het komt reeds voor in ettelijke verdragen; het Zweedse energieconcern Vattenfall claimt bv. miljarden euro van de Duitse overheid wegens de Duitse kernuitstap.

• Tegen TTIP kwam er reeds veel argwaan en protest van milieuorganisaties, vakbonden, burgerrechtengroepen enz. In het bijzonder de ISDS-clausule kwam onder vuur te liggen, in die mate zelfs dat Jean-Claude Juncker tijdens zijn campagne om Commissievoorzitter te worden ISDS afzwoer. De vorige handelscommissaris De Gucht organiseerde zelfs een nep-raadpleging over ISDS. De sociaal-democraten in de EU zijn wel voor TTIP, maar tegen ISDS, en gelijkaardige uitingen kwamen er ook van de Duitse regering. De perversiteit van ISDS is dermate groot dat zelfs The Economist daarover schreef dat het de beste manier is om “het publiek ervan te overtuigen dat internationale handelsovereenkomsten een middel zijn om multinationals rijk te maken ten koste van gewone mensen”. Ondertussen verdedigt Gardner, de Amerikaanse ambassadeur bij de EU, de ISDS-clausule als essentieel voor TTIP.

Dit zijn enkele elementen om een tussenbilan op te maken van de anti-TTIP campagne.  Dit bilan is globaal zeer positief. Een ‘ver-van-mijn-bed’-dossier als TTIP kon door de inspanningen van talloze ngo’s, observatoria en actiegroepen het voorwerp worden van sterke publieke bekommernis in heel Europa, zelfs zonder veel echte coördinatie. Gardner: “Wat mij verontrust is de negativiteit van het publiek debat in Europa“. Ha! Het is dus niet zomaar een bewering van linkse activisten dat TTIP op de publieke agenda staat ! Men moet waarschijnlijk teruggaan tot het verzet tegen de ‘Europese grondwet’ (2004-2005) om nog van een dergelijke grootschalige beweging in de EU te kunnen spreken.
Ook het feit dat voorstanders van vrijhandelsakkoorden zich verplicht voelen om te reageren op het verzet is een heel positief teken. Maar hier dreigt ook een reëel gevaar. Onder de beroepspolitici zitten er voldoende beroepsmanipulatoren om zeer voorzichtig te blijven ! Juncker heeft zijn woorden zó gekozen dat er nog wel een uitweg is wanneer zijn Commissie ISDS aanvaardt (want er zullen ‘garanties’ zijn dat’ enz.). Maar bovendien wordt de focus verschoven van TTIP naar ISDS. TTIP dreigt aanvaardbaar te worden zodra ISDS eruit verdwijnt, of wanneer er zogezegde ‘garanties’ zijn dat ISDS geen achteruitgang betekent.

Dat is één risico. Maar er is een tweede, dat misschien nog listiger is. Het zou kunnen dat TTIP goedgekeurd wordt zonder ISDS, of misschien wordt het helemaal niet goedgekeurd. Maar er is nog … CETA, het vrijhandelsakkoord tussen de EU en Canada, waarvoor de onderhandelingen beëindigd zijn. CETA moet alleen nog goedgekeurd worden door het Europees Parlement, en mischien, mischien, door de nationale parlementen van de EU-lidstaten. Ook in CETA zit een ISDS-clausule. De nieuwe handelscommissaris Malmström, opvolgster van De Gucht, zei hierover dat de ISDS-clausule, op kleine veranderingen na, niet kan verdwijnen.

Dit is een adder onder het gras, waar een nieuwe studie van 15 ngo’s (uit Europa én Amerika, met onder andere Corporate Europe Observer, Transnational Institute, Friends of the Earth Europe, de Europese vakbondskoepel van de openbare diensten EPSU) voor waarschuwt. In het pas verschenen Trading away, How CETA’s investor protection rules threaten the public good in Canada and the EU  (hier een korte samenvatting in het Engels) wordt  aangetoond dat ISDS op een slinkse manier kan binnengesmokkeld worden via CETA, ook al zou de clausule niet voorkomen in TTIP. De studie vermeldt ook dat het gelijkaardig NAFTA-akkoord (tussen de USA, Canada en Mexico) Canada reeds 121 miljoen euro kostte aan schadeclaims, en dat er totnogtoe 35 gerechtszaken tegen het land werden aangespannen. De belangrijke bevinding is dat Canadese  onderaannemingen van Amerikaanse multinationals  CETA zullen kunnen aanwenden om schadeclaims tegen Europese overheden in te dienen, ook als TTIP niet goedgekeurd wordt.

Het is dus niet onmogelijk dat het ‘officiële’ verzet tegen ISDS in TTIP vanwege Juncker, de Duitse regering en anderen niet veel meer is dan een schijnmaneuver. Het zou cynisch zijn, maar niet onlogisch: spits de aandacht toe op de hoofdingang TTIP, zodat de aandacht zich niet op de achterdeur CETA vestigt.

Te cynisch om waar te zijn? Juncker zelf praalde ermee dat hij de voorkeur geeft aan ‘geheime, duistere debatten‘, en dat hij liegt als het over belangrijke zaken gaat. Gevraagd waarom hij nu zou moeten geloofd worden als hij over de LuxLeaks-affaire zegt dat Luxemburg geen fiscale fraude organiseert antwoordde hij: “Omdat ik het zeg” … (hm)