8 oktober 2015 – De wittebroodsweken van Jeremy Corbyn hebben geen 24 uur geduurd. Hij was amper verkozen tot nieuwe voorzitter van Labour of elke “misstap” werd in de media uitgebreid door de mangel gehaald. Had hij het volkslied wel meegezongen op de dag tot herdenking van gesneuvelde Britse militairen? Had hij de rode klaproos wel opgespeld, ook buiten de officiële ceremonies?
Imperium
U en ik denken misschien vooral aan het Verenigd Koninkrijk als vergane glorie. Maar dat klopt niet helemaal. De Londense City is in het financiële kapitalisme een wereldspeler. Groot-Brittannië is een permanent lid van de Veiligheidsraad, en een kernmacht.
De Britse elite kan zich dan ook niet voorstellen dat een weirdo als Corbyn ooit premier wordt. De ondervoorzitter van de Campaign for Nuclear Disarmement aan het hoofd van een kernmacht? Het misprijzen is voelbaar in de verklaringen die off the record door de Britse media gretig worden opgetekend.
Die druk mag zeker niet onderschat worden. Als je aan politiek wil doen moet je je bewegen in het wereldje van de parlementairen, de media, hoge ambtenaren, allerlei belangengroepen,… Van dat arrogante wereldje gaat een enorme druk uit om je te conformeren, en niet buiten de krijtlijnen van het regime te lopen. Dat geldt des te meer in een oude imperiale macht als Groot-Brittannië. Zoals iemand het off the record uitdrukte: Corbyn zou wel bijdraaien nu hij geconfronteerd werd met de reële wereld. Want niet de samenleving maar Westminster is de reële wereld!
Gelukkig is Corbyn al dertig jaar gestaald als “buitenissig” parlementslid met “vreemde” standpunten, zoals zijn verzet tegen de oorlog in Irak.
De Parlementaire Labour Party
Het belangrijkste transmissiemechanisme om druk te zetten op Corbyn is de Parlementaire Labour Party. Dat zijn de parlementairen die als groep vanouds een eigen statutaire positie hebben binnen Labour.
In de verkiezingen voor het voorzitterschap haalde Corbyn 60 procent van de stemmen van de 423.ooo kiezers. Hij haalde zelfs 84 procent van de nieuw geregistreerde leden. Maar onder de parlementairen van Labour moest Corbyn het stellen met 6 procent! Daar kreeg hij enkel de stemmen van de “radicaal linkse kliek” (off the record).
Jeremy Corbyn heeft dan wel een duidelijk mandaat als voorzitter, hij kan het gewicht van deze parlementairen niet zomaar naast zich neerleggen. Zij hebben immers de legitimiteit van het algemeen stemrecht. De ervaring leert ook dat het niet altijd eenvoudig is massamobilisatie om te zetten in electorale geloofwaardigheid. Een frontale botsing met de parlementaire groep lijkt dan ook geen verstandige keuze, noch voor Corbyn, noch voor de meerderheid van de parlementairen die hem niet lusten.
De keuze van Corbyn
Corbyn gaat de confrontatie dan ook uit de weg. Hij doet dat door te pleiten voor een brede open partij, waar plaats is voor discussie en meningsverschillen. Het is niet omdat hij als voorzitter een duidelijk mandaat heeft dat iedereen onmiddellijk naar zijn pijpen moet dansen. Deze opstelling past goed bij het beminnelijk en hoffelijk karakter van Corbyn dat door vriend en vijand erkend wordt.
Hij stelde een schaduwkabinet samen dat aan deze visie beantwoordt, met medestanders maar ook tegenstanders. Zijn goede vriend John Mc Donnel werd schaduwkanselier, bevoegd voor de schatkist. Maar andere posten worden ingenomen door tegenstanders. Toen Corbyn in de media verklaarde dat hij als premier nooit kernwapens zou inzetten kreeg hij onmiddellijk lik op stuk van niet minder dan drie leden van zijn eigen schaduwkabinet!
Ook inhoudelijk deed Corbyn al aardig wat toegevingen om de rust in de tent te houden. Het lidmaatschap van de NATO wordt niet meer in vraag gesteld, en wat betreft de EU zal campagne gevoerd worden tegen een Brexit, welke ook het resultaat van de onderhandelingen tussen Cameron en de EU. Verschillende plannen uit zijn verkiezingscampagne werden gedropt: de nationalisering van de energiesector, het terug plaatsen van scholen onder het gezag van de locale autoriteiten, het schrappen van toegangsgelden voor het hoger onderwijs, het verhogen van de maximale fiscale aanslag tot 60 procent (in de plannen nu teruggebracht tot 50),… Mc Donnel verklaarde ook al dat hij zich kan vinden in het doel van de conservatieven om tegen de volgende verkiezingen een begrotingsoverschot te hebben. Wel wil hij dat niet bereiken via bezuinigingen maar door het herschikken van de belastingen.
Er zitten enkele cruciale stemmingen aan te komen in het Britse parlement: het deelnemen aan bombardementen in Syrië, en in juni het geven van het groen licht aan het Trident-programma, een enorme investering die het Britse kernarsenaal op peil moet houden. Dat Corbyn tegen zal stemmen staat vast, maar de vraag is of hij de parlementsleden van Labour al dan niet vrij laat in de stemming. Het ziet er naar uit van wel.
Dat betekent niet dat de parlementaire fractie van Labour geen links profiel zal hebben. Labour zal zich in blok keren tegen elke asociale bezuiniging die de conservatieven voorstellen. Het blijft ook vasthouden aan de hernationalisatie van het spoor, en aan ideeën zoals een grootscheeps huisvestingsprogramma door de plaatselijke overheden.
Democratie in Labour
Corbyn doet zijn toegevingen in naam van het feit dat een partijvoorzitter geen alleenheerser moet zijn.
Dit democratisch vertoog laat ruimte aan rechtse Labour MP’s, maar zou zich na verloop van tijd tegen hen kunnen keren. Corbyn wil immers meer debat in gans de partij, en de leden meer stem geven. Links dringt daar op aan: de leden meer betrekken, de partij steviger wortelen in de maatschappelijke bewegingen die Corbyns kandidatuur omhoog hebben gestuwd, zo de linkse draai verankeren, en Labour omsmeden tot een instrument voor maatschappelijke verandering.
Rechts is zich bewust van het gevaar. Rechtse parlementairen hebben al laten weten dat zij niet gediend zijn met de idee dat bij volgende verkiezingen de leden in hun kieskring evalueren of zij geen andere kandidaat willen. Zij zijn bang dat de poten onder hun pluche worden weggezaagd, ook al omdat de conservatieven de kieskringen willen hertekenen, wat de kans vergroot dat elke partij haar kandidaten bij de eerstvolgende verkiezingen opnieuw moet bekijken.
Op de achtergrond speelt de vraag welke de horizon is voor het voorzitterschap van Corbyn. Linkse stemmen zeggen dat het ombouwen van Labour een proces van lange adem is, omdat Labour haar maatschappelijk programma moet vernieuwen via een diepe inworteling in sociale bewegingen.
Maar in 2020 zijn er nieuwe verkiezingen. En volgend jaar al, in 2016, zijn er “lokale” verkiezingen in Schotland, Wales en Londen. Rechts rekent zich reeds rijk: als volgend jaar Labour de verkiezingen verliest zodat de idee veld wint dat Labour met Corbyn elke hoop kan laten varen de conservatieven ooit van de macht te verdrijven, dan kan hij zich moeilijk handhaven. Die dreiging is reëel: ook de basis van Labour die Corbyn verkozen heeft gaat ervan uit dat het doel is de volgende premier te leveren. (fs)