door Herman Michiel
30 oktober 2024

Men moet geen expert in internationale betrekkingen zijn om vast te stellen dat er een fenomenaal verschil is tussen de wijze waarop de EU op de Russische aanval tegen Oekraïne reageert, en hoe ze helemaal niks onderneemt nu Israël de Gazastrook tot onbewoonbaar gebied bombardeert en men met steeds meer evidentie over een genocide moet spreken. Het volstond dat een verdwaalde Russische obus of drone misschien het Poolse luchtruim was binnengedrongen en men sprak van het risico dat het Kremlin nu ook de EU zou bestoken. Maar als Israël zijn oorlog tegen Gaza uitbreidt met bombardementen op Libanon, Syrië en Iran wordt aan Tel Aviv beleefd gevraagd de oorlog alstublieft niet te doen escaleren. Tegen Rusland werd een grootschalige sanctiepolitiek ontwikkeld, die trouwens meer in het vel snijdt van de Europese burger dan van het Poetinregime, maar de wapenleveringen aan Israël vanuit Europa gingen sinds het begin van de Gaza-oorlog gewoon door. Israël vernielt Europese hulpprojecten, EU laat begaan We zouden het rijtje kunnen voortzetten, maar het volstaat al om in te zien dat hier iets niet klopt, dat er duidelijk sprake is van twee maten en twee gewichten.

Oorlogvoerende regimes vinden altijd allerlei redenen uit om hun geweldpleging te verantwoorden. Poetin heeft het over de ‘denazificatie’ van Oekraïne, over hulp aan de Russischsprekende bevolking aldaar, over de grote Slavische natie etcetera. De oorlogsargumentatie van het Netanyahu-regime wordt helaas door de Israëlische bevolking veel beter geslikt dan dat van Poetin in Rusland, al zeggen Israëlische ministers dingen die een beschaafd mens niet durft te herhalen. En welke verantwoording geeft de EU? Ze voert wel geen oorlog maar haar politiek van twee maten en twee gewichten schreeuwt om een uitleg, die door steeds meer mensen wereldwijd gevraagd wordt.

Men moet vaststellen dat het EU-geweten ongevoelig is  voor de slachting van duizenden mannen, vrouwen en kinderen en de uithongering van een bevolking, maar het zou rusteloze nachten kennen als de EU iets ondernam – of naliet te ondernemen – dat juridisch tegen haar eigen verdragen en wetsbepalingen inging. Desnoods moeten die wetsbepalingen creatief geïnterpreteerd worden, maar de zaakjes moeten juridisch kloppen. Enkele gebeurtenissen van de voorbije jaren zijn daar een duidelijke illustratie van.

• In juli 2019 werd aan de Europese Commissie een voorstel van ‘Europees burgerinitiatief’ overgemaakt waarin de stopzetting wordt gevraagd van de handelsbetrekkingen tussen de EU en de Palestijnse gebieden die door Israël worden bezet. Een ‘Europees burgerinitiatief’ is een vorm van petitie die eerst door de Europese Commissie moet aanvaard (‘ geregistreerd’) worden voor conformiteit met een aantal vereisten. Indien aanvaard moeten minstens één miljoen burgers uit minstens zeven lidstaten binnen één jaar de petitie ondertekend hebben. Zover kwam het echter niet want begin september 2019 besloot de Europese Commissie dat de doelstellingen van de petitie ”buiten het kader van de bevoegdheden van de Commissie” vallen. We schreven er indertijd al iets over.
• De initiatiefnemers lieten het hierbij niet zitten en betwistten de uitspraak voor het Europees Hof van Justitie (EHJ). En kijk eens, tot grote vreugde van initiatiefnemers en gelijkgestemden vernietigde het EHJ het commissiebesluit op 12 mei 2020. Het burgerinitiatief werd opnieuw ingediend, en deze keer door de Commissie geregistreerd. In februari 2022 begon de nieuwe jacht op handtekeningen. Helaas konden er binnen het jaar slechts een kleine 300.000 verzameld worden en bleef de Europese Commissie gespaard van de vraag om iets te doen tegen de illegale handel met bezette gebieden.
• Op 19 juli 2024 was er een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag dat de bezetting van de Palestijnse gebieden illegaal is, door Israël moet beëindigd worden en dat alle schade moet hersteld worden. De uitspraak houdt ook in dat staten de handel met die gebieden moeten stopzetten. Een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof is weliswaar niet bindend, maar de morele waarde ervan is wel zeer groot, komend van het hoogste gerechtelijk orgaan binnen de Verenigde Naties.
• De EU, die de ‘internationale rechtsorde’ zo vlot in de mond neemt als het over de misdaden van Rusland gaat, zit daardoor met een probleempje. Tal van Europese financiële en commerciële bedrijven hebben belangrijke betrekkingen met de bezette gebieden, zoals een recente studie nog aantoonde. Moet de Europese Commissie nu bedrijven gaan verbieden om handel te drijven? Dat zou bijna neerkomen op het meewerken met de vermaledijde BDS beweging (Boycott, Divestment, Sanctions) !
• Opnieuw kwamen juristen het probleem oplossen. Het geluk wil dat een intern document van de Europese Dienst voor Extern Optreden (EEAS) in de handen kwam van The Intercept, een links nieuwsmedium gevestigd in de Verenigde Staten dat eerder al documenten van klokkenluider Snowden publiceerde. Het EU-document is getekend door Frank Hoffmeister, het hoofd van de juridische dienst van EEAS en het geeft de volgende ‘uitweg’ voor de Europese Commissie: de EU-wetgeving vereist dat goederen gelabeld worden over hun oorsprong, maar overwegingen in verband met verbod op invoer en verkoop zijn kwestie van debat. Het document werd aan Josip Borrell, het hoofd van EEAS, bezorgd drie dagen na de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof… Voor de Commissie is er de juridische geruststelling dat ze niets moet doen.

Als de EU-kopstukken zich werkelijk geroepen voelden om het internationaal recht te verdedigen zouden ze van schaamte in de grond zinken bij het  oordeel van Francesca Albanese, de VN- rapporteur over de mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden:

“De houding van de EU ten opzichte van het ICJ-advies is juridisch fout, politiek schadelijk en moreel compromitterend. (…)De EU verwaarloost haar verantwoordelijkheid om het internationaal recht te handhaven. (…)  Het ombuigen van regels voor het eigen politieke gemak tast de geloofwaardigheid van het buitenlands beleid van de EU aan. (…) De aanpak van de EU schept ook een gevaarlijk precedent door haar verplichtingen ten gevolge van een advies van het ICJ als optioneel te beschouwen, vooral temidden van voortdurende wreedheden. (…) “Dit impliceert dat naleving van het internationaal recht naar eigen inzicht kan geïnterpreteerd worden, wat het vertrouwen in het internationale rechtssysteem ondermijnt.”