door Frank Slegers
19 februari 2024

In de Financial Times maakte Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nieuwe plannen bekend om de Europese wapenproductie op te krikken. De plannen moeten nog worden uitgewerkt, maar von der Leyen kondigde ze alvast aan, allicht in haar campagne voor een nieuw mandaat als voorzitter van de Europese Commissie.

Zij borduurt voort op eerdere EU-initiatieven, zoals de gemeenschappelijke aankoop van coronavaccins,  en gas in een later stadium. Dat betekent dat de Commissie namens een aantal lidstaten een gemeenschappelijke aanbesteding uitschrijft voor wapens, en eventueel geld voorschiet om deze aankoop te pre-financieren. In dit geval wordt voorrang gegeven aan producenten binnen de EU. De producenten krijgen de garantie voor toekomstige aankopen. Zij vrezen dat de aankopen anders worden afgebouwd moest de oorlog in Oekraïne onverhoopt stoppen.

De EU heeft nu al een gemeenschappelijk fonds van 300 miljoen euro om lidstaten te helpen hun wapenvoorraden aan te vullen na leveringen aan Oekraïne. Sinds 2017 probeert zij ook een overzicht te houden op de ontwikkeling van de wapenproductie in de EU.

De Commissievoorzitter wil een einde maken aan de ‘fragmentering van de Europese defensiemarkt’. Dat de militaire uitgaven van de Europese leden van de NATO (niet-leden van de EU meegerekend) stegen van 230 miljard dollar in 2014 tot 380 miljard dollar dit jaar, is dus niet voldoende. We hebben een eigen defensie-industrie nodig. Geld van Europese belastingbetalers mag niet naar Amerikaanse wapenfabrikanten gaan.

Wat de lidstaten van deze plannen denken valt nog af te wachten. Dit plan loopt vast niet van een leyen dakje (ik kon het niet laten), aldus een bericht van Politico.eu op 13 februari over de meningsverschillen ter zake tussen Duitsland en Frankrijk [1].

Gratis geld?

Een interessante vraag is of defensie-uitgaven in dit plan gerekend worden als een bijdrage aan de Europese defensiepolitiek, en dus volgens de nieuwe begrotingsregels door de Commissie niet in aanmerking genomen worden voor het berekenen van begrotingstekorten van de lidstaten. Dan kunnen de lidstaten wat de Commissie betreft helemaal losgaan. Maar dat betekent niet dat dit geld gratis is. Militaire uitgaven gaan sowieso ten koste van andere begrotingsposten. In elke lidstaat krijg je zo een dubbele boekhouding: de echte, en de Brusselse.

De oproep van von der Leyen past in de tot vervelens toe herhaalde oproepen over de Russische dreiging. Alsof iemand ergens op een knop heeft gedrukt herhalen sinds enige tijd allerlei militaire bevelhebbers en opiniemakers dezelfde boodschap: na Oekraïne laat Putin vast zijn oog vallen op andere landen. Het valt op dat in al die opiniestukken het nooit gaat over het bestaansrecht van Oekraïne of meer algemeen het recht van volkeren op zelfbeschikking. Het gaat om ‘onze veiligheid’. De enige manier om ‘onze veiligheid’ te verzekeren in bewapening. Van andere pistes, zoals het zoeken van een modus vivendi met Moskou is geen sprake. De koers van de NATO wordt zo een selffulfilling prophecy: op naar de volgende oorlog.

[1] Zie bv. https://www.politico.eu/article/france-germany-macron-scholz-russia-defense-policy-european-union/