9 mei 2022 – Op  4 mei keurde het Europees Parlement de herziening goed van het mandaat van Europol en het Schengeninformatiesysteem. Dit betekent een enorme, ongecontroleerde uitbreiding van de bevoegdheden van de Europese politieorganisatie, wat een bedreiging betekent voor de fundamentele rechten. Daarover verspreidden burgerrechtenorganisaties  EDRI en Fair Trials het volgende persbericht.

Het voorstel stelt Europol in staat te opereren zonder voldoende democratische verantwoordingsplicht, toezicht en waarborgen om de bescherming van de grondrechten te garanderen. Het creëert aanzienlijke risico’s op schendingen van het recht op een eerlijk proces, van het recht op privacy- en gegevensbescherming, van het non-discriminatiebeginsel en van de vrijheid van meningsuiting.

Europol verzamelt en verwerkt steeds meer grote hoeveelheden persoonsgegevens en analyseert deze met data-miningtechnieken. In januari 2022 heeft de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming (EDPS) Europol gelast gegevens te wissen die het op illegale wijze had verzameld en verwerkt. De voorstellen voor het mandaat van Europol zouden deze activiteiten met terugwerkende kracht legaliseren, het bevel van de EDPS ongedaan maken en de verwerkingsmogelijkheden van Europol verder uitbreiden.

Het agentschap zou ook de vrijheid krijgen om Artificiële Intelligentie (AI) met een hoog risico, waaronder ‘voorspellend politiewerk’ (predictive policing, het computermatig voorspellen van crimineel gedrag aan de hand van persoonseigenschappen) te ontwikkelen, te gebruiken en te leveren. Dit is duidelijk in strijd met de resolutie van het Europees Parlement van 2021 over het gebruik van AI en het recente -verslag over de AI-wet van de parlementscommissie IMCO-LIBE [consumentenbescherming en burgerlijke vrijheden]. De resolutie en het verslag steunen een verbod op predictive policing, een techniek die gevolgen zal hebben voor iedereen, maar vooral voor raciale en gemarginaliseerde groepen, aangezien Europol AI zal gebruiken die voorrang geeft aan kenmerken die zijn gebaseerd op discriminerende veronderstellingen om ‘verdacht gedrag’ op te sporen.

Ondanks de aanzienlijke uitbreiding van de bevoegdheden van Europol, zou het toezicht niet worden versterkt. Het vermogen van de Toezichthouder voor gegevensbescherming EDPS om toezicht te houden op zijn verwerkingsactiviteiten zou worden beperkt, en de nieuwe functionaris voor de grondrechten zal worden benoemd onder het personeel van Europol zelf. Er zal dus geen sprake zijn van een doeltreffend en onafhankelijk democratisch toezicht dat de legitimiteit van de besluiten van Europol waarborgt. Dit betekent dat schendingen van rechten jarenlang onopgemerkt dreigen te blijven.

Er zijn aanwijzingen dat Europol nu al een ‘zwart gat’ voor persoonsgegevens is. Door een gebrek aan waarborgen en transparantie is het vaak niet mogelijk om gegevens die als bewijsmateriaal in strafprocedures worden gebruikt, te controleren of aan te vechten, hoewel dit van fundamenteel belang is voor het recht op een eerlijk proces. Het is ook onmogelijk om fouten op te sporen of de wettigheid van het verzamelen van bewijsmateriaal vast te stellen.

Laure Baudrihaye-Gérard, directeur van Fair Trials zei hierover:

“Al te lang is er dringend behoefte aan een strenger toezicht op de activiteiten van Europol. Je zou denken dat een toename van de macht gepaard gaat met een toename van het toezicht, maar in het geval van Europol gebeurt dat niet. De leden van het Europees Parlement hadden de kans moeten grijpen om op te komen voor de rechten van de mensen in plaats van de weg vrij te maken voor een oncontroleerbaar politiemodel dat een verontrustend signaal afgeeft aan alle politiediensten in Europa.“

(Zie ook on eerder bericht Europol: uw privacy of uw veiligheid?)