door Herman Michiel, december 2011

Het beruchte ‘sixpack’  werd op 23 november gepubliceerd in het Europees Publicatieblad,  waardoor het kracht van wet krijgt vanaf 13 december. Dat betekent echter geen eind, zelfs geen pauze, in de stille machtsgreep door de Europese neoliberale machtscenakels. Op diezelfde 23^e november lanceerde de Europese Commissie (EC) namelijk twee nieuwe wetsontwerpen om het sixpack te versterken! Ze zette ook al de toon voor volgend jaar door de ingrediënten van het ‘Europees Semester’ voor 2012 bekend te maken (zie het persbericht van de EC).

Europees Semester: Commissie misnoegd

Laat ons beginnen met dit laatste, want het Europees Semester (ES) kent zijn tweede aflevering vanaf januari 2012. Ter herinnering: dit ES is een jaarlijks terugkomende verplichting voor de lidstaten; het begint  met de bekendmaking door de EC van haar ‘Jaarlijkse Groeiraming’.  Normaal is dit gepland voor januari, maar dit gebeurde dus nu al in november ‘om aan de lidstaten meer tijd te geven het te bestuderen’. Achter de  term ‘Jaarlijkse Groeiraming’moet men niet te veel zoeken: het zijn de prioriteiten van de EC voor het komende jaar. Veel ‘groei’, in welke betekenis dan ook, kan er niet vanuit gaan, want de EC is een Europese bureaucratie die haast geen financiële middelen inbrengt, de grimmigste soberheid oplegt aan de lidstaten, en dan leukweg aanbeveelt om groei en concurrentievermogen te  bevorderen, de werkloosheid en de sociale gevolgen van de crisis aan te pakken en de overheidsadministratie te moderniseren. Dit laatste wordt verder omschreven als het uit de weg ruimen van administratieve obstakels voor bedrijven. Jobs creëren kan door ‘mobiliteit van de arbeidskracht’, het uit de weg ruimen van de ‘excessieve starheid van vaste contracten’. Om  de sociale gevolgen van de crisis op te vangen wordt een ‘actieve arbeidsmarktpolitiek’ geadviseerd, en een ‘verbetering van de efficiëntie van de sociale bescherming’. De miljoenen Europese werklozen zullen de Commissie zeker dankbaar zijn voor zoveel (gratis) goede raad! Er staat nog meer lovenswaardig in het commissiedocument: de lidstaten moeten strijden tegen fiscale fraude en fiscale ontwijking; als er nu bv. ook de oprichting was voorgesteld van een Europese fiscale en sociale inspectie zou dit enige geloofwaardigheid gehad hebben.

Maar in het algemeen is uw Commissie niet tevreden, beste burger, want “vooruitgang op het vlak van de invoering van de richtlijnen vervat in de Jaarlijkse Groeiraming 2011 lag beneden de verwachtingen”.  De Commissie zal bijgevolg in 2012 “sterk de nadruk leggen op de implementatie van de toezeggingen die de lidstaten deden”.

Ook over het respect voor het stabiliteitspact, en de engagementen voor nationale hervormingen, is de Commissie er niet gerust in. Er is nu wel het 6-pack, waardoor boetes kunnen opgelegd worden, of gedreigd daarmee, maar is dat wel voldoende? De Commissie nam het zekere voor het onzekere, en rekent ongetwijfeld ook op het huidig rechts politiek gesternte waaronder radicale hervormingen kunnen doorgevoerd worden. En vandaar:

Twee nieuwe verordeningen, bovenop  het 6-pack

Zoals nog te weinig bekend is, is het de Europese Commissie, en zij alleen, die nieuwe wetsvoorstellen kan lanceren in de Europese Unie (‘initiatiefrecht’). In de meeste gevallen volgen die dan de ‘gewone wetgevingsprocedure’. Dat betekent dat Europees Parlement (EP) en  Raad allebei  moeten akkoord gaan (ook over eventuele amendementen) opdat het voorstel zou aangenomen worden; men spreekt dan ook van de ‘medebeslissingsprocedure’ of codecisie. De wet kan één van twee vormen aannemen. Hij kan rechtstreeks van toepassing zijn in de lidstaten, het gaat dan over een verordening. Of de wet moet omgezet worden in nationaal recht in elke lidstaat, het betreft dan een richtlijn. De EC heeft dus op 23 november twee nieuwe voorstellen voor verordening bekendgemaakt, en die zullen nu eerst binnen de commissie Economie en Financiën van het EP besproken worden. De oriëntatie van de verschillende politieke fracties in de parlementscommissie is normaal van doorslaggevend belang voor de stemming daarna in plenaire zitting van het EP.

De twee voorstellen, nog niet in het Nederlands beschikbaar, zijn:

1. Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council  on common provisions for monitoring and assessing draft budgetary plans and ensuring the correction of excessive deficit of the Member States in the euro area (‘Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad over algemene bepalingen voor het toezicht op en de evaluatie van begrotingsontwerpen, en garanties voor het rechttrekken van buitensporige tekorten van de lidstaten in de eurozone’). We verwijzen verder naar deze tekst als het ontwerp ‘algemene bepalingen’. Hij kan meestal vlug opgespoord worden door op een zoekmachine 2011/0386 (COD) in te tikken, het zgn.  ‘interinstitutioneel nummer’.
2. Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council  on the strengthening of economic and budgetary surveillance of Member States experiencing or threatened with serious difficulties with respect to their financial stability in the euro area (‘Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad over het versterken van het economisch en budgettair toezicht op lidstaten die ernstige moeilijkheden ondervinden of dreigen te zullen ondervinden met betrekking tot hun financiële stabiliteit in de eurozone’).Interinstitutioneel nummer: 2011/0385 (COD).  We verwijzen naar deze tekst als ontwerp ‘versterkt economisch en budgettair toezicht’.

Het ontwerp ‘algemene bepalingen’

Hierin vindt men enerzijds maatregelen voor alle landen van de eurozone, anderzijds een speciale behandeling voor landen die onderworpen zijn aan de ‘procedure bij buitensporige tekorten’, beter bekend als EDP (‘excessive deficit procedure’).

Alle landen van de eurozone moeten uiterlijk op 15 oktober van elk jaar hun ontwerpbegroting voorleggen aan de Europese Commissie (EC) en aan de Eurogroep (de ministers van financiën van de eurozone). Het Europees Semester schreef reeds voor dat alle lidstaten ten laatste op 15 april hun ‘begrotingsstrategie op middellange termijn’ moeten voorleggen; met de ontwerpbegroting (‘draft budgetary plan’) gaat men een stap verder. Er wordt ook in detail beschreven wat de ontwerpbegroting moet bevatten. De economische prognoses moeten door een ‘onafhankelijk lichaam’ geleverd worden. Als de EC het nodig vindt, zal ze tegen 30 november in een ‘opinie’ te kennen geven waarmee ze het niet eens is in een ontwerpbegroting. Ze kan zelfs een herzienning van de ontwerpbegroting vragen (Art. 5 punt 5).

Indien een nationaal parlement dat wenst, zal de EC uitleg komen geven over haar ‘opinie’. Wat gebeurt er als een parlement hierop niet (of niet volledig) wil ingaan? Daarop geeft Art. 9  antwoord. De EC en de Raad zullen rekening houden met de mate waarmee een lidstaat rekening hield met de Commissie-opinie wanneer geoordeeld wordt over het bestaan van  een buitensporig tekort, en wanneer er beslist wordt of een dwangsom moet worden opgelegd. Formeel verplicht de EU een nationaal parlement dus niet de opinie van de EC te volgen, maar wie het niet doet kan later de volle laag krijgen.

En zo komen we bij het tweede luik van het ontwerp ‘algemene bepalingen’:

Landen onderworpen aan de procedure bij buitensporige tekorten worden onder verscherpt toezicht (‘closer monitoring’) geplaatst. Er worden allerlei rapporteringen gespecifieerd die de lidstaat moet doen. Er is onder andere de mogelijkheid dat een ‘onafhankelijke audit’ wordt opgelegd; het neoliberaal beheer dient zich eens te meer aan als een ‘wetenschappelijke’ discipline.
De EC kan ook oordelen dat er een risico is dat de lidstaat het buitensporig tekort niet zal weggewerkt hebben binnen de vooropgestelde termijn (Art.8). De EC kan dan een verdere aanbeveling doen.

Het ontwerp ‘versterkt economisch en budgettair toezicht ’

Deze verordening is van toepassing op landen van de eurozone  (a) met ernstige financiële moeilijkheden of met het risico daarop (b) of die financiële steun ontvangen (van een andere staat, of van het Europees Financieel Stabiliteitsfonds EFSF of zijn opvolger ESM, of van het IMF …). Zolang geen 75% terugbetaald is, blijft het land trouwens onder toezicht. Maar geld geleend om banken te herfinancieren (of ‘uit voorzorg’) komt niet in aanmerking!

Het verscherpt toezicht op de begroting, waarvan sprake hoger, wordt aangevuld met bijkomende rapporteringen over bancaire of macro-economische aangelegenheden. Net zoals het o.a. in Griekenland en  Portugal nu al gebeurt, worden inspecteurs van EC en Centrale Bank (ECB) ter plaatse gestuurd om de ‘vooruitgang’ te evalueren.

Het land kan de aanbeveling krijgen om financiële steun te zoeken en een macro-economisch aanpassingsprogramma voor te bereiden. Wat een  aanbeveling krijgen om financiële steun te zoeken betekent, hebben we in het verleden al in Ierland kunnen meemaken. Elke regering siddert ervoor, want het betekent dat een bataljon technocraten een groot deel van het bestuur komt overnemen. De Ierse regering heeft dit zolang mogelijk afgehouden, tot een geheime bedreiging vanuit de ECB om de Ierse banken niet meer te bevoorraden de regering op de knieën kreeg (november 2010). Nu maakt ook het Internationaal Muntfonds (IMF) systematisch deel uit van dergelijke bataljons, men spreekt daarom van ‘trojka’ (EC+ECB+IMF). Het is dan ook duidelijk dat een ‘macro-economisch aanpassingsprogramma’ niets anders betekent dan privatiseringen, liberalisering, verregaande soberheid, afbouw sociale voorzieningen enz. De rijke ervaring van het IMF in de Derde Wereld opgedaan wordt nu ook ten dienste van het Westen gesteld. Artikel 5 van het ontwerp zegt trouwens expliciet dat het IMF moet betrokken worden wherever possible bij de doorlichting van een land dat steun vraagt.

Telkens als de Raad (met uitzondering van de minister van het land waarover beslist wordt) moet beslissen, gebeurt dit volgens het voorstel met gekwalificeerde meerderheid, niet met ‘omgekeerde gekwalificeerde meerderheid’ zoals het Europees Parlement afdwong bij het sixpack. Bij de ‘omgekeerde gekwalificeerde meerderheid’ is een voorstel van de EC aanvaard behalve als een gekwalificeerde meerderheid het verwerpt, wat dus een versterkte positie van de EC inhoudt. Het valt af te wachten of het Parlement opnieuw op deze ‘quasi-automaticiteit’ zal aandringen.

Vooruitzichten

Het lijdt geen twijfel dat de rechtse fracties (de ECR eventueel uitgezonderd, fractie rond de Britse conservatieven) in het Europees parlement de voorstellen zullen goedkeuren, eventueel nog versterkt met bv. omgekeerde gewalificeerde meerderheidsstemming voor de Raad. De (vooral christendemocratische) EVP is de plannen zeer genegen, de liberale ALDE natuurlijk ook, maar ook de sociaaldemocraten (S&D) verklaarden te staan achter een “streng toezicht en controle op de nationale begrotingen” (zie EUObserver). Naast de linkse GUE zijn blijkbaar de groenen nog het meest afwijzend. Het  Belgische Ecolo-europarlementslid Philippe Lamberts en woordvoerder economie en financiën voor de groene fractie in het Europees parlement zei: “De voorstellen zijn fundamenteel fout door een totaal gebrek aan democratische controle of legitimiteit.” Dit is evenwel geen inhoudelijke kritiek op de commissievoorstellen; zoals uit een ruim gesteunde resolutie op 1 december blijkt,  zit het de europarlementsleden vooral dwars dat ze niet dezelfde macht hebben als de Raad om tussen te komen in nationale begrotingen.

Hoe snel de twee ontwerpen zullen goedgekeurd worden, valt nog af te wachten. Het sixpack deed er precies een jaar over van lancering door de  EC (29 sept. 2010) tot goedkeuring in het EP (28 sept 2011). Niet de behandeling door het EP zorgde voor vertraging, maar het verzet van de Raad tegen de grote macht die het EP aan de EC toekende. Als EP en Raad hieruit hun les getrokken hebben, zou het wel eens vlug kunnen gaan om van het 6-pack een 8-pack te maken. En van de Europese Unie een neoliberale goelag.

We hopen dat deze nieuwe zet in de ‘stille revolutie’ op vlugger verzet mag rekenen dan destijds het geval was met het sixpack!