door Herman Michiel
5 februari 2025

Morgen 6 februari organiseert de Europese Commissie een Simplification Roundtable, een podium waar vertegenwoordigers van bedrijven nog eens kunnen uitleggen hoe sterk ze te lijden hebben onder veel te veel regulering in de EU, en hoeveel competitiviteit ze daardoor inboeten tegenover de VS en China. Het succes van de klagers staat op voorhand vast, want de nieuwe Commissie von der Leyen II kondigde aan dat ‘competitiviteit’ haar absolute prioriteit is (“Competitiveness Compass”), en dat daarvoor een ‘buitengewone vereenvoudiging van de regelgeving’ in de maak is. Dat was ook een agendapunt van de staats-en regeringsleiders op hun top in Boedapest in november 2024: “Een vereenvoudigingsrevolutie in gang zetten, om te zorgen voor een duidelijk, eenvoudig en slim regelgevings­kader voor bedrijven.”

Patronaat weet wat het wil

Nu moet men niet denken dat de grote captains of industry gewacht hebben op een rondetafel of een Europese top om hun desiderata kenbaar te maken. Die hebben ze al lang uiterst nauwkeurig vastgelegd in uitgebreide documenten, en wie weet hoeveel ontmoetingen ze reeds hadden met de Europese Commissie. Zo heeft Business Europe, de grootste patronale lobbygroep in Europa, in 68 duidelijk omschreven cases,  gezegd wat hen niet aanstaat en hoe ze het veranderd willen. Zo ook de European Round Table for Industry, de club van de allergrootste Europese bedrijven. In november zaten ook al het Duits, Frans en Italiaans patronaat samen om hun eisenbundel op punt te stellen. De Commissie is op basis van al deze ‘input’ de laatste hand aan het leggen van haar ontwerp voor vereenvoudiging van de regelgeving, dat ze naar verwachting op 26 februari zal publiek maken.

De simplification roundtable van 6 februari is dus geen echte werkvergadering, maar kan naderhand door de Commissie ingeroepen worden om aan te tonen dat alle ‘stakeholders’ bij haar werkzaamheden betrokken waren. Naast 58 privébedrijven (waaronder Deutsche Bank, DHL, Airbus, Total Energies, Exxon Mobil Europe, Pepsico, Michelin, BMW, ENGIE, Philips, Volkswagen, een aantal kleinbedrijven) kregen ook een tiental NGO’s (Europees Vakverbond, de consumentenorganisatie BEUC, Friends of the Earth, WWF, Human Rights Watch…) een uitnodiging. Natuurlijk zullen deze laatsten geen sikkepit kunnen veranderen aan de Commissieplannen, maar ondertussen zijn ook zij ‘geraadpleegd’…

Omnibus richtlijn

Maar kan de Europese Commissie de EU-wetgeving zomaar wijzigen? Die werd door de Raad en door het Parlement goedgekeurd. Elk van die wetteksten herschrijven of amenderen en terug het goedkeuringsproces laten doorlopen is praktisch onmogelijk. Daarom kondigde de Commissie aan dat ze werkt aan een “omnibus richtlijn”; eenmaal goedgekeurd door Raad en Parlement zou de Commissie dan aanpassingen kunnen doorvoeren aan een hele waaier materies. De wijzigingen zouden zogezegd de wet niet veranderen, en slechts de uitvoeringsmodaliteiten aanpassen zodat ze de competitiviteit van de bedrijven niet in het gedrang brengen. De ‘omnibus’ die nu op stapel staat zou maar de eerste zijn in een reeks die von der Leyen II in de toekomst wil doorvoeren.

Drie doornen in het oog van de bedrijfswereld

Concreet wil de huidige ‘omnibus’ minstens drie stukken wetgeving aanpassen, die in het jargon bekend zijn als CSRD, CSDDD en ‘Taxonomy’.
CSRD gaat over het ‘duurzaamheidsrapport’ dat grote bedrijven moeten opstellen waaruit hun beleid in sociale en milieukwesties moet blijken, de risico’s die ze stellen en de wijze waarop dit wordt aangepakt. Deze richtlijn dateert van december 2023, en werd nog maar in november 2024 in Belgische wetgeving omgezet.
CSDDD gaat over de verantwoordelijkheid van grote bedrijven inzake schending van mensenrechten en milieuvervuiling, ook in de toeleveringsketen. Dit wordt soms zeer positief voorgesteld als ‘het einde van de straffeloosheid’, maar de werkelijkheid is veel genuanceerder. Bij inbreuken moet het bedrijf aantonen dat het initiatieven neemt om dit in de toekomst te vermijden, maar het houdt geen regeling voor de aansprakelijkheid in. De richtlijn werd pas in april 2024 door het Parlement, goedgekeurd, de lidstaten hebben nog tot juli 2026 de tijd om de richtlijn in nationale wetgeving om te zetten, en pas daarna begint de toepassing ervan gefaseerd over meerdere jaren. Maar nu al zeggen de bedrijfsleiders dat dit een ondraaglijke last op hun schouders werpt.
‘Taxonomy’ is een door de EU opgestelde classificatie van economische activiteiten die als ‘duurzaam’ kunnen worden beschouwd. Daar hangt bijvoorbeeld mee samen wat voor Europese subsidiëring in aanmerking komt, maar het is ook een label dat door investeerders wordt in het oog gehouden. Investeren in kernenergie? Aha, het Europees Parlement vindt dat (samen met gas) een duurzame energiebron . Het is de wapenindustrie en de NAVO ook een doorn in het oog dat deze sector, door jarenlange campagnes van de vredesbeweging, een slechte naam als ‘onethisch’ gekregen heeft en daarom zelfs geschuwd wordt door een aantal banken en beleggers uit schrik voor anti-campagnes. Men ziet, ‘taxonomie’ is misschien een rare term, maar er kunnen vele miljarden mee gepaard gaan.

Het is dus minstens op deze drie reglementaire terreinen dat de Commissie in de komende maanden een ‘stroomlijning’ van de wetgeving zal voorstellen waardoor ze nog minder om het lijf zal houden dan nu al het geval is. Als er nog twijfel zou zijn wie gediend is met deze ‘vereenvoudiging’, het was op het Davos Wereld Economisch Forum dat von der Leyen fier het goede nieuws wereldkundig maakte.

Verdachte snelheid

Men stelt zich natuurlijk vragen als Europese wetgeving halsoverkop wordt afgebouwd voordat ze in werking getreden is, zoals met CSDDD duidelijk het geval is. Nu is de vraag naar deregulering vanuit de bedrijfswereld niet nieuw, meer dan 10 jaar geleden was er met het REFIT initiatief als sprake van ‘gezonde en resultaatgerichte regelgeving’. Men kan vermoeden dat de bedrijfslobbys momenteel van een aantal omstandigheden gebruik maken om  extra druk te zetten op de EU. Twee jaar recessie in Duitsland, de economische successen van China, de industriële en handelspolitiek van de VS (niet alleen onder Trump, maar ook Biden met zijn IRA), de EU-sanctiepolitiek tegen Rusland die de energiefactuur torenhoog liet oplopen… Never waste a good crisis, moeten de captains of industry gedacht hebben.

De beleidsbokkensprongen van de Europese Commissie hebben er zelfs een aantal grote bedrijven toe gebracht hun bezorgdheid over het omnibuspakket bekend te maken. “Investeringen en concurrentievermogen zijn gebaseerd op beleidszekerheid en juridische voorspelbaarheid. De aankondiging dat de Europese Commissie met een omnibus-initiatief zal komen dat een herziening van bestaande wetgeving zou kunnen inhouden, dreigt beide te ondermijnen”, aldus Nestlé, Unilever, Mars en anderen. Daarvoor al hadden 400 Franse bedrijven, waaronder Carrefour en L’Oréal, de Commissie laten weten dat volgens hen de klachten over CSRD, CSDD en de taxonomie overroepen zijn.

Begint de Europese democratie niet de allures van bezigheidstherapie aan te nemen, waarbij eerst duizenden vergaderingen en bladzijden gespendeerd worden aan de goedkeuring van een wet, om kort daarna opnieuw duizenden vergaderingen en bladzijden te besteden aan de afbouw ervan?

Toegevoegd op 6 februari 2025: Het Europees Vakverbond verspreidde deze morgen een perscommuniqué over deze rondetafel