door David Dessers (*)
Met de nieuwe klimaat- en energiedoelstellingen schroeft de Europese Commissie de klimaatambities grondig terug. Het voorstel luidt dat er tegen 2030 een reductie van 40 procent van de uitstoot van broeikasgassen zou gerealiseerd worden, ten opzichte van referentiejaar 1990. Tegen dan zou ook 27 procent van onze energie hernieuwbaar moeten zijn, al worden daar geen bindende afspraken per lidstaat tegenover gesteld. Barroso hield vol dat het om ambitieuze doelstellingen gaat, terwijl de EU hiermee ver onder de lat van het VN-klimaatpanel blijft. Bovendien zullen we door deze slappe opstelling voor hele lange tijd opgezadeld blijven met goedkope, verhandelbare emissierechten, die maken dat de werkelijke uitstootreductie nog een stuk lager zal liggen…
Het persbericht van de Europese Comissie over deze plannen kreeg de volgende titel mee: “Klimaat- en energiedoelstellingen voor 2030, voor een concurrerende, zekere en koolstofarme EU-economie”. De toon is meteen gezet. In het persbericht komt ook José Manuel Barroso aan het woord. Die maakt duidelijk dat het klimaatbeleid van de EU zal ingebed worden in een concurrentieel energiebeleid: “Klimaatactie is cruciaal voor de toekomst van onze planeet, terwijl een werkelijk Europees energiebeleid de sleutel is voor ons concurrentievermogen. Het pakket van vandaag laat zien dat beide zaken tegelijkertijd aanpakken niet tegenstrijdig is, maar onderling versterkend.”(1)
Geplooid voor de fossiele industrie
De markt vrij laten, bindende afspraken terugschroeven, nationale streefcijfers schrappen en de emissiehandel ongemoeid laten. Op die manier geeft de Europese commissie het nieuwe klimaatbeleid vorm. Het is nu de bedoeling dat de Europese Raad van staats-en regeringsleiders deze plannen goedkeurt op een top in maart. De doelstelling van 40 procent reductie tegen 2030 ligt niet enkel onder de lat van het VN-klimaatpanel, tal van milieu-organisaties menen dat de Europese Commissie hier vooral geplooid is voor de eisen van de grote energieconcerns en de fossiele industrie en bijvoorbeeld wel de baan vrijmaakt voor de ontginning van schaliegas in de EU.
Om de globale temperatuursstijging onder de kritische grens van 2 graden celsius te houden moeten we volgens het VN-klimaatpanel in de geïndustrialiseerde wereld onze uitstoot van broeikasgassen laten dalen met 40 procent tegen 2020 en 85 tot 95 procent tegen 2050. Friends of the Earth Europe wijst er dan ook op dat dit betekent dat we in 2030 best aan 60 procent reductie zouden zitten. Zo niet zijn we flink op weg om de afspraak met de geschiedenis te missen. De vooropgestelde 40 procent reductie is dus een te slappe ambitie, maar allicht raken we daar met deze plannen zelfs niet aan…
Zieltogende emissiehandel
Eén van de hoekstenen van het Europese klimaatbeleid blijft immers de handel in emissierechten. Door een overschot aan veelal gratis toegekende uitstootrechten zakte de prijs van die rechten in elkaar, van 30 € per ton naar 4 €. Vervuilen blijft dus spotgoedkoop. Het Europees Parlement trachtte verschillende malen om die bodemkoers op te krikken door het zogenaamde Backloadingvoorstel. Dat komt erop neer dat je de veiling van een grote hoeveelheid nieuwe uitstootrechten uitstelt, om zo schaarste te creëren en de prijs te laten stijgen. Alleen kwam er tot nu toe enkel een compromis uit de bus dat niet echt afdoende is om die prijs omhoog te krijgen. Climaxi voert campagne voor de afschaffing van het hele handeltje. In deze plannen lezen we dat er geen bijsturing komt van het systeem voor 2021.
Die handel in emissierechten heeft tot nu dus enkel een negatieve invloed gehad op de klimaatdoelstellingen, gezien bedrijven op tal van manieren kunnen blijven vervuilen. Door echter in de feiten de doelstellingen af te zwakken wordt er vanuit gegaan dat we voor hele lange tijd opgezadeld zullen blijven met een markt overspoeld door spotgoedkope uitstootrechten. Europarlementslid Bart Staes (Groen) stelt het alsvolgt: “Het voorgestelde doel van veertig procent minder uitstoot is al ondermaats (wij pleiten voor -60 %), maar door het overschot aan CO2-uitstootrechten zal de facto de uitstoot met slechts 33 procent verminderen. (…) De Commissie zadelt toekomstige generaties op met grote problemen.”(2)
Geen bindende streefcijfers rond energie
Ook het streefcijfer rond hernieuwbare energie van 27 procent aandeel tegen 2030 wordt door Europese milieu-organisaties als een lachertje afgedaan. Niet enkel omdat het te laag is, maar ook omdat het niet bindend zou zijn. Het persbericht van de Europese Commissie stelt: “Het streefcijfer wordt echter niet door EU-wetgeving omgezet in nationale streefcijfers, waardoor de lidstaten de flexibiliteit behouden om het energiestelsel aan te passen op een wijze die aansluit op nationale voorkeuren en omstandigheden.” Dat heet dus de teugels lossen. Hetzelfde geldt voor de eerdere doelstellingen rond energie-efficiëntie. Er worden geen bindende afspraken met de nationale lidstaten rond voorgesteld. Zo bekeken legt de Europese Commissie met deze voorstellen niet alleen de klimaatlat lager, ze verandert eigenlijk het geweer van schouder.
Dat is ook Willem-Frederik Schiltz, energiespecialist van Open Vld opgevallen. De liberaal slaagt erin om net daarom deze plannen te verwelkomen als een stap in de goede richting: “Dat is een positieve evolutie. Onder meer de groene beweging poogde tijdens de verhitte onderhandelingen over het nieuwe plan het aandeel hernieuwbare energie per lidstaat opnieuw vast te leggen. Maar met deze achterhaalde reguleringspolitiek schieten we onszelf in de voet.”(3) We moeten niet reguleren, want dat werkt verstikkend, maar innoveren, stelt Schiltz. Je vraagt je af of het naiviteit is, dan wel openlijk de kaart van de industrie trekken.
Schaliegas wordt bevoordeeld
De energiesector heeft immers haar oog laten vallen op wat anders. Stilaan raken de grote concerns in de ban van het schaliegaswonder in de VS en oefenen ze volop druk uit om ook Europa vol boorputten te bouwen. En terwijl de negatieve gevolgen voor het klimaat, voor het milieu en voor de mens overduidelijk zijn aangetoond, zet de Europese Commissie met deze plannen de deur open voor schaliegasontginning. Nog eens Bart Staes: “Schaliegas wordt bevoordeeld omdat bestaande milieuwetgeving niet van toepassing is op schaliegasboringen. Er komen nu alleen niet-bindende aanbevelingen.”
Met deze klimaatplannen schroeft de EU de ambities grondig terug, versoepelt ze de afspraken met de nationale lidstaten en laat ze het zieltogende emissiehandelssysteem ongemoeid. Friends of the Earth Europe noemt deze plannen totaal ontoereikend en stelt zelf 60 procent reductie tegen 2030 voor, alsook 50 procent minder energieverbruik en een aandeel van 45 procent aan hernieuwbare energie. FOE-Klimaatverantwoordelijke Brook Riley stelt het alsvolgt: “De klimaatverandering is volop bezig, maar de EU verbreekt haar engagement om er iets aan te doen. De Europese leiders stellen nu plannen voor die tegen de belangen van de mensen ingaan. Dit totaal ontoereikend voorstel bevindt zich ver buiten de radar van hetgeen wetenschappers zeggen dat Europa moet doen om catastrofale klimaatverandering te vermijden.” We kunnen ons daar enkel bij aansluiten.
Druk op de ketel zetten
In 2015 vindt in Parijs een VN-klimaattop plaats waarop er een internationaal klimaatakkoord zou moeten bereikt worden. Deze plannen tonen enkel maar aan hoe cruciaal een massale mobilisatie rond die top wel zal zijn. Een radicale mobilisatie van onderuit kan druk op de ketel zetten en moet aan de wereldleiders duidelijk maken wat iedereen eigenlijk al weet: we hebben een afdoende, bindend en sociaal rechtvaardig klimaatverdrag nodig, gebaseerd op reële reducties land per land, niet op merktmechanismes, en in overeenstemming met de aanbevelingen van het VN-klimaatpanel. Act now!
David Dessers is stafmedewerker van vzw Climaxi, een beweging voor klimaat en sociale rechtvaardigheid.
(1) http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-54_nl.htm
(2) http://www.bartstaes.be/articles.php?id=4022
(4) http://www.foeeurope.org/2030_climate_energy_plan_220114