Claudio Francavilla (Human Rights Watch)
13 februari 2023

Verschenen op euobserver
Nederlandse vertaling door Ander Europa

De recente piek in dodelijke aanvallen en repressie op de bezette Westelijke Jordaanoever mag niemand verbazen. Vorig jaar hebben Israëlische troepen meer Palestijnen gedood op de West Bank dan in enig ander jaar sinds 2005, toen de VN begon met het systematisch registreren van dodelijke slachtoffers: 151, waaronder 35 kinderen. Nog maar een goede maand sinds Nieuwjaar en een nieuwe regering onder leiding van Netanyahu wordt de situatie alleen maar erger.

De regering, die als leidend principe heeft aangenomen dat al het grondgebied tussen de Jordaan en de Middellandse Zee ‘exclusief’ toebehoort aan het Joodse volk, voert al maatregelen uit om die agenda uit te voeren.

Die maatregelen omvatten het versneld slopen van huizen van Palestijnen, en de volgens het internationaal recht illegale uitbreidingen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. De regering heeft ook gereageerd op Palestijnse aanvallen op Israëli’s met collectieve straffen, een oorlogsmisdaad in bezet gebied, waaronder het met de grond gelijk maken van de huizen van de aanvallers.

Deze onrechtmatige en discriminerende praktijken van de Israëlische autoriteiten zijn niet nieuw; zij bevorderen een beleid om de overheersing van Joodse Israëli’s over Palestijnen te handhaven en vinden plaats in de context van systematische onderdrukking van Palestijnen, die gezamenlijk neerkomen op de misdaden tegen de menselijkheid van apartheid en vervolging.

Deze bevindingen, van Human Rights Watch, maar ook van andere internationale, Israëlische en Palestijnse mensenrechtengroeperingen, juristen en VN-deskundigen en nog vele anderen, zouden het voor de EU onmogelijk moeten maken om te blijven doen alsof de onderdrukking van de Palestijnen een tijdelijk verschijnsel is dat het best kan worden aangepakt in het kader van het ‘vredesproces’. En toch is dat precies wat de EU blijft doen, door het opnieuw verkopen van eeuwenoude holle slogans over de “tweestatenoplossing” en de noodzaak om de rust, terughoudendheid en de status quo te herstellen. Terwijl elke Europese diplomaat weet dat een terugkeer naar de ‘status quo’ betekent dat de dagelijkse onderdrukking, vernedering en angst die horen bij het leven onder apartheid in stand wordt gehouden, blijft de EU zich neerleggen bij een situatie die met de dag erger wordt.

In mei 2021, na een nieuwe reeks vijandelijkheden in Gaza, nam de VN-Mensenrechtenraad (HRC) een resolutie aan tot oprichting van een onderzoekscommissie die de diepere oorzaken van het conflict moet onderzoeken. Maar geen enkele EU-lidstaat die toen vertegenwoordigd was in de HRC stemde voor de resolutie, in schril contrast met hun principiële steun, om niet te zeggen ‘leiderschap’, bij het opzetten van toezichts- of verantwoordingsmechanismen in de Mensenrechtenraad als het over andere landen gaat.

Springen we nu naar afgelopen december, toen alle EU-staten, behalve België, Ierland, Luxemburg, Malta, Polen, Portugal en Slovenië, weigerden een resolutie van de Algemene Vergadering van de VN te steunen waarin werd gevraagd om een advies van het Internationaal Gerechtshof over o.a. de juridische gevolgen van de langdurige bezetting door Israël en de daarmee samenhangende discriminerende wetgeving en maatregelen.

Terwijl de EU-regeringen bij de VN met hun ‘twee maten, twee gewichten’ bleven optreden, antwoordde de EU-Commissie op een reeks parlementaire vragen over de definitie van apartheid. De antwoorden, ondertekend door EU chef buitenlands beleid Josep Borrell namens de Commissie, zeggen allemaal: “de Commissie is van mening dat het niet gepast is de term apartheid te associëren met de staat Israël.”

De dubbelzinnige formulering is natuurlijk een misleidend argument. Er bestaat niet zoiets als een ‘apartheidsstaat’, wat het internationaal recht betreft, net zo min als er een ‘folterstaat’ of een oorlogsmisdadenstaat’ bestaat. Apartheid en vervolging zijn welomschreven internationale misdaden tegen de menselijkheid – misdaden die de Israëlische autoriteiten begaan.

Bovendien sprak de EU-Commissie in eigen naam: zij heeft niet de EU-positie over buitenlands beleid in deze kwestie tot uitdrukking gebracht, en kan dat ook niet. Daarvoor is immers een unanieme beslissing van de regeringen van de 27 EU-lidstaten nodig. Toch zou deze kunstgreep er sommigen kunnen toe brengen ten onrechte te beweren dat de EU de apartheid ontkent – iets wat het blok in conflict zou brengen met de groeiende consensus in de mensenrechtenbeweging en daarbuiten. Uiteindelijk is het enige wat de dubbelzinnige antwoorden bieden een slinkse dekmantel voor de nieuwe Israëlische regering,  die de apartheid verdubbelt en haar brute onderdrukking van de Palestijnen opvoert.

Het is des te wranger dat de EU deze posities inneemt terwijl ze de wereld – terecht – oproept om de op regels gebaseerde internationale orde en de mensenrechten te verdedigen als het gaat om Rusland en Oekraïne. Diezelfde EU en haar lidstaten hebben ongekende inspanningen geleverd om wereldwijde steun te verwerven in de aanloop naar de stemming in de VN waarin de invasie van Rusland in Oekraïne wordt veroordeeld. Zij hebben een enorme reeks sancties aangenomen, oorlogsmisdaden en andere misstanden systematisch aan de kaak gesteld en serieuze inspanningen gesteund om deze te documenteren met het oog op verantwoording.

Er is een schril contrast met hun beschamend stilzwijgen, hun passiviteit en ontkenning wat betreft de slachtoffers van de misdaden van apartheid en vervolging door de Israëlische autoriteiten, en dit kan niemand ontkennen. Zulk standpunt voedt niet alleen de spiraal van geweld en repressie in Israël en Palestina, maar ondermijnt ook de geloofwaardigheid van de EU en haar lidstaten als principiële actoren in het buitenlands beleid.

De EU moet haar kop uit het zand trekken, de realiteit van de apartheid erkennen en mensenrechtenmaatregelen nemen die overeenkomen met de ernst van de situatie. Dat houdt ook inspanningen in die ervoor moeten zorgen dat verantwoording wordt afgelegd voor en een einde wordt gemaakt aan alle vormen van medeplichtigheid aan ernstige misbruiken.