door Frank Slegers
16 maart 2024

Het beweegt volop in de Europese Unie. Daarbij ontbreekt het niet aan smeuïge verhalen.

Zo twitterde Europees Commissaris Thierry Breton dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen niet de volle steun heeft voor een nieuw mandaat van haar eigen Europese Volkspartij (EVP). Misschien doelde hij op de Franse conservatieven van Les Républicains, in juni in competitie met Macron (een toeverlaat van von der Leyen) en Le Pen. Maar naar verluidt wilde Breton vooral zichzelf in het zonnetje zetten.

De voorzitter van de EVP in het Europees Parlement Manfred Weber steunde van zijn kant de juridische procedure van het Parlement tegen de Commissie wegens het deblokkeren van 10 miljard steun aan het Hongarije van Viktor Orbán, tot nog toe tegengehouden wegens problemen met de rechtsstaat in dat land. Laat Manfred Weber nu toevallig in de vorige Europese verkiezingen de Spitzenkandidat van de EVP geweest zijn, en dus de beoogde Commissievoorzitter, tot von der Leyen opdook uit het niets. Speelde jaloezie?

Tot zover wat smeuïge verhalen voor de lezers die uitgekeken zijn op de verwikkelingen in Buckingham Palace. Er komen er vast nog meer naarmate de Europese verkiezingen naderen. Wij houden u niet op de hoogte.

Meloni

Ernstiger zijn de berichten over de toenadering tussen de extreemrechtse premier van Italië Giorgia Meloni en von der Leyen.

Meloni ontpopte zich na haar verkiezing tot Italiaans premier niet als de gevreesde Europese stoorzender. Zij werd geen tweede Orbán. Integendeel, zij stelde zich uiterst coöperatief en vriendelijk op, en werd al snel een gewaardeerde gast in Europese kringen. Zij schaarde zich vierkant achter hulp aan Oekraïne tegen de Russische invasie. Zij bezocht Kyiv, organiseerde in Rome een top over hulp aan Oekraïne, en haalde Orbán over zijn verzet tegen een Europees hulppakket te staken.

Het hielp dat de Europese Unie mede door haar toedoen naar rechts opschoof. Het Europees migratiebeleid bestaat met het Migratiepact hoofdzakelijk uit het dichttimmeren van de grenzen. De EVP nam in haar verkiezingsmanifest op dat vluchtelingen hun asielaanvraag buiten de EU moeten doen, en na erkenning ook daar worden opgevangen, tot nog toe een plan van uiterst-rechts. Het blijft niet bij woorden. Na Tunesië en Mauritanië krijgt nu ook Egypte geld (7,4 miljard euro) om vluchtelingen en migranten tegen te houden. Meloni ging in Tunesië al met von der Leyen op de foto, en dit wordt herhaald in Egypte. Zij heeft met Albanië haar eigen ‘Rwandadeal’, onder oorverdovend zwijgen van haar Europese collega’s. Ook in de debatten over pesticiden en het klimaat speelde Meloni haar rol.

Von der Leyen plooit niet alleen mee met uiterst-rechts, en gaat niet enkel graag op de foto met Meloni, maar bezoekt de laatste tijd ook om de haverklap Italië. Dat valt op. De reden lijkt te zijn dat zij voor een nieuw mandaat in de Europese Raad niet toekomt met enkel de steun van EVP-regeringsleiders. Meloni’s stem kan dan belangrijk worden. Ook in het Europees Parlement kan de fractie van Meloni, de Europese Conservatieven en Hervormers (ECH), belangrijk worden. Als de Fidesz van Orbán, die uit de EVP werd gezet, aansluit bij de ECH heb je er bovendien een aantal Europarlementsleden en een premier bij. Dat belooft. De voorzitter van de ECH liet weten dat hij met Manfred Weber goede betrekkingen heeft.

Ook Meloni gaat graag op reis. In 2020 hield zij een drukbezochte toespraak op de CPAC in Florida, een conservatieve hoogmis waar Donald Trump hogepriester is. Giorgia Meloni’s Fratelli d’Italia hebben heel wat lijntjes naar Trump, al zegt Meloni dat zij het ook goed kan vinden met Joe Biden. Als Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen wint is Meloni het ideale bruggenhoofd naar de Europese Unie: onbetwist kopstuk van uiterst-rechts maar ook in zogenaamd centrumrechts gewaardeerd. Je snapt waarom Wilders verdrietig is dat hij geen premier wordt van Nederland, maar dat is dan ook het enige goede nieuws.

Scholz en Macron

De ruimte voor Meloni wordt alleen maar groter door de spanningen in de Frans-Duitse motor van de Europese Unie.

De gensters spatten er de laatste dagen vanaf. Wederzijdse verwijten tussen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz en de Franse president Emmanuel Macron gingen heen en weer. Op de achtergrond Oekraïne: de moeilijke situatie van het Oekraïens leger, de blokkering van 60 miljard dollar steun in het Amerikaans Congres, en de mogelijke verkiezingsoverwinning van Trump. Beide heren mogen elkaar ook niet, en maken hun eigen electorale rekensommetjes.

Dus kwamen Scholz, Macron en de Poolse premier Donald Tusk samen in Berlijn om de plooien glad te strijken. Voor de pers gingen ze samen glimlachend op de foto, maar vragen waren niet welkom.

Er werden wel wat besluiten genomen, vooral om het tekort aan artilleriegranaten voor Oekraïne aan te pakken. Het Tsjechisch plan bij lidstaten geld in te zamelen om op de wereldmarkt munitie in te kopen werd omarmd (dus niet enkel in Europa, dat duurt te lang). De militaire productie in Europa moet wel worden opgevoerd, ook in Oekraïne zelf. In het kader van het Ramsteinformaat wordt samenwerking gezocht voor het inkopen van lange afstandsartillerie. En de opbrengst van bevroren Russische tegoeden zou ook worden ingezet voor de aankoop van munitie (aan deze tegoeden zelf willen de Europese landen niet raken: een onwettelijk optreden zou de geloofwaardigheid van de euro kunnen ondermijnen, want deze tegoeden staan geboekt in euro’s).

Kortom: de zoveelste poging om het nijpend munitietekort van het Oekraïens leger aan te pakken. Veel verder reikte het akkoord niet. Bondskanselier Scholz blijft bij zijn weigering de lange afstandskruisraketten Taurus te leveren. Dan moeten Duitse soldaten mee, en met hun 500 km reikwijdte zouden deze trefzekere raketten diep op het Russische grondgebied kunnen ingezet worden. Dat is een escalatie waar Scholz voor terugdeinst. Het toenemend belang van raketten in deze oorlog wordt geïllustreerd door de dreiging van de G7 met sancties tegen Iran indien dat land raketten levert aan Rusland.

De discussie rond escalatie draait rond de vraag hoever de confrontatie met Rusland (en China) kan en moet worden opgevoerd. Macron ziet hierin een kans voor zijn ‘strategische autonomie’ en de eigen wapenindustrie, vooral als Trump de verkiezingen in de VS wint. Hij hoopt met zijn havikengedrag allicht ook nieuwe vrienden te maken in Oost-Europa, waar vooral Duitsland nu actief is. Scholz van zijn kant wil na de oorlog vast weer zakendoen met Rusland en China, en vindt het geen punt daarbij als vanouds te schuilen onder de Amerikaanse militaire paraplu. Die discussie werd in Berlijn niet opgelost, wat ook niet te verwachten was gezien de uiteenlopende economische belangen.

Meloni was in Berlijn niet uitgenodigd, maar wil in de toekomst vast over een en ander meepraten. Eerst eens kijken of Trump de verkiezingen wint, en welke Meloni er dan tevoorschijn komt.