door Herman Michiel
26 februari 2025

Een jaar geleden verzochten de eerste ministers van Ierland en Spanje, Varadkar en Sánchez, de Europese Commissie om een dringende herziening van het associatieverdrag tussen de EU en Israël, wegens de inbreuken op de mensenrechten door het Israëlische leger gepleegd in Gaza . Zulk associatieverdrag biedt voordelen als markttoegang en preferentiële tarieven, steun uit EU-fondsen, culturele en wetenschappelijke samenwerking. Artikel 2 van het EU-Israëlverdrag stipuleert dat “de wederzijdse betrekkingen en alle bepalingen van de overeenkomst gebaseerd zijn op de eerbiediging van de mensenrechten en democratische beginselen, die ten grondslag liggen aan hun binnen- en internationaal beleid en een essentieel onderdeel vormt van deze overeenkomst.” Merkwaardig natuurlijk dat de Israëlische inbreuk op het verdrag slechts in twee lidstaten opgemerkt werd…

Het heeft echter tot maandag 24 februari geduurd tot de Commissie de ‘dringende’ oproep beantwoordde door het bijeenroepen van de EU-Israël Associatieraad. Deze besloten vergadering werd voorgezeten door de EU ‘hoge vertegenwoordiger voor het buitenlandbeleid’ Kaja Kallas en de Israëlische minister van buitenlandse zaken Gideon Sa’ar, en bijgewoond door buitenlandministers van de EU lidstaten. Maar in plaats van een ‘dringende herziening’ van het verdrag werd het een duidelijk signaal aan Netanyahu:  van de EU hebt u niks te vrezen.

EU-standpunten in verband met buitenlandbeleid die op dergelijke vergaderingen worden ingenomen moeten door de lidstaten onderschreven worden. Het gemeenschappelijk standpunt werd geformuleerd in een uitgebreid document, en wie het inkijkt krijgt misschien wel de indruk dat Gideon Sa’ar het hard te verduren kreeg in Brussel. Zo lees je er dat de EU “haar niet-aflatende steun voor het internationale strafrechtsysteem bevestigt, in het bijzonder aan het Internationaal Strafhof”, het Hof dus  dat een arrestatiebevel uitvaardigde tegen Sa’ars baas Netanyahu. De EU laat ook verstaan dat ze weet wat er in Israël allemaal gebeurt, want ze herinnert eraan “dat het verbod op foltering en andere wrede, inhumane of vernederende behandeling of bestraffing absoluut verboden is door het internationaal recht”. De EU is ook “ernstig bezorgd dat de bezetting van de Palestijnse gebieden, die in 1967 begon, tot op de dag van vandaag voortduurt”. Ze veroordeelt het settler geweld in de West Bank. Enzovoort. Men zou kunnen denken dat Sa’ar met hangende pootjes terug naar Tel Aviv is vertrokken en de eerste minister heeft gewaarschuwd om maar best niet naar Europa te gaan.

Niets is echter minder waar. Uit de vergadering is geen enkele maatregel tegen het Israëlisch optreden voortgekomen, zelfs niet de dreiging daarmee. Het herinneren aan allerlei mooie principes over mensenrechten dient alleen het hypocriete EU-beleid, een schaamlap voor de Europese leiders die met een poker face kunnen verklaren dat ze de “Europese waarden” ook bij de Israëlische regering verdedigd hebben. Maar aan de bevoorrechte relaties die met het associatieverdrag verbonden zijn verandert er absoluut niets. Producten uit de bezette gebieden? “Alle overeenkomsten tussen de EU en Israël moeten expliciet vermelden dat ze niet van toepassing zijn op de bezette gebieden“. Het EU statement voegt er beleefdheidshalve aan toe dat dit “geen boycot van de staat Israël inhoudt, waar de EU sterk tegen gekant is “ Jammer voor de Europese studenten die de samenwerking van hun universiteit met het apartheidsregime aanklaagden, maar “op het gebied van wetenschap en technologie is de EU zeer verheugd over de toegenomen deelname van Israëlische onderzoeksinstellingen aan het programma.” Verheugd is ze ook over de Israëlische deelname aan het Erasmus programma, maar hoe jongeren uit Gaza zouden kunnen meedoen wordt niet gesproken. Wat betreft het arrestatiebevel tegen Netanyahu werd na de bijeenkomst aan Kaja Kallas gevraagd hoe het dan zit met de uitnodiging die de toekomstige Duitse kanselier Merz deed aan de Israëlische premier om Duitsland te bezoeken. Kallas: “De EU steunt het Hof van Den Haag, maar het is aan de lidstaten om uit te maken of ze het aanhoudingsbevel zullen uitvoeren.” Gideon Sa’ar kon dus welgemoed naar huis gaan en zijn kompanen melden dat de EU gelukkig nog steeds geleid wordt door laffe hypocrieten.

Op het geweten spelen van dergelijke sujets maakt helaas geen indruk. Achttien Europese afdelingen van Amnesty International stuurden een brief naar de Europese leiders hen aanmanend om op de EU-Israël Associatieraad eindelijk het roer om te gooien en de associatieovereenkomst te gebruiken als een hefboom om druk uit te oefenen. Eerder deze maand al hadden 163 ngo’s in een brief aan Commissievoorzitter von der Leyen aangedrongen om de Israëlische handel van producten uit de bezette gebieden een halt toe te roepen. Ook Human Rights Watch zei waar het op aankomt: “Het enige doel van deze bijeenkomst van de Associatieraad zou moeten zijn om deze misdaden aan de kaak te stellen en maatregelen aan te kondigen die al lang genomen hadden moeten worden.”

Maar bloed aan de handen of niet, de EU blijft zoete broodjes bakken met Israël.