door Wendela de Vries (*)
19 april 2023

Doen alsof Oekraïne de oorlog gaat winnen en alles dan is opgelost is de ogen sluiten voor de werkelijkheid.

Volgens de gelekte Pentagon-documenten zijn in de oorlog in Oekraïne aan Russische zijde inmiddels 189.500 tot 223.000 slachtoffers gevallen, en aan Oekraïense zijde tussen de 124.000 en 131.000. Het front ligt al maanden min of meer vast. Een succesvol Oekraïens voorjaarsoffensief en een Russische nederlaag zijn verre van zeker. Vooral het terugveroveren van de Krim is militair nauwelijks denkbaar zonder enorme escalatie. Er is ook weinig hoop op een ander regime in het Kremlin. Als er al troonpretendenten klaar staan achter Poetin zijn die van hetzelfde laken een pak of erger. Door het westen van buitenaf georganiseerde regime-verandering is daarom een slecht idee. Maar ook omdat Rusland geen Irak of Libië is, waar Westerse militaire interventies in 2003 en 2011 autoritaire leiders van hun troon hebben geschoten – beide acties waren overigens in strijd met het internationaal recht. Irak en Libië zijn vervallen tot gewelddadige chaos. In een zo groot land als Rusland zou dat een absolute ramp zijn, met wereldwijde gevolgen.

Intussen zetten westerse regeringen nog steeds uitsluitend in op militaire middelen. Wie daar vraagtekens bij zet wordt weggezet als naïef en gemakzuchtig (‘lui wensdenken’ ‘westerse arrogant’ en ‘diep weggezakt in de leunstoel’ volgens essayschrijver Seije Slager in Trouw). Of kwaadaardiger: als iemand die de Oekraïners aan hun lot wil overlaten en Poetin steunt. De inzet van dodelijk geweld is natuurlijk makkelijker als je niet twijfelt aan je eigen gelijk. Alles is zwart-wit. Zij zijn slecht dus wij zijn goed. Maar als er zo veel op het spel staat mag wel wat meer nagedacht en minder gesneerd worden. Er is nog steeds geen serieuze discussie in de Nederlands politiek.

Doen alsof Oekraïne de oorlog gaat winnen en alles dan is opgelost is de ogen sluiten voor de werkelijkheid. Er had allang begonnen moeten worden met onderhandelen, niet omdat de steun aan Oekraïne teveel geld kost maar omdat alleen militaire inzet niets oplost en heel veel slachtoffers eist. En dat beperkt zich niet tot Oekraïne. Wereldwijd zijn de energie- en voedselmarkten verstoord en delen van Afrika en Azië kennen toenemende honger. Natuurlijk is Poetins regime de hoofdschuldige, maar dat vaststellen helpt ons niet verder.

Diplomatieke stappen kunnen worden gezet zonder de steun aan Oekraïne te stoppen, maar het is ijzingwekkend stil op het diplomatieke front.

Europa heeft een groot veiligheidsprobleem: Rusland voelt zich bedreigd door het westen en de Baltische staten en Oost-Europese landen voelen zich bedreigd door Rusland. Het NAVO-antwoord om de bewapeningsuitgaven enorm op te schroeven maakt de wereld niet veiliger. Vergeet niet dat zowel in oost als in west de kernwapens permanent op scherp staan. De kans op nucleaire escalatie mag dan gering zijn, de gevolgen zijn verschrikkelijk. Dat risico mag nooit genomen worden.

Sommigen zeggen dat onderhandelen niet kan omdat Poetin geen betrouwbare partner is. Maar onderhandelen doe je niet met vrienden, anders hoef je niet te onderhandelen. Overigens heeft Rusland ook veel redenen om het westen niet te vertrouwen: neem alleen al de opmerking van Merkel dat de Minsk-akkoorden vooral bedoeld waren om Oekraïne te kunnen bewapenen.

“Willen wij bijdragen aan een nieuwe wereldorde?” vraagt de hier boven genoemde Slager zich in zijn essay af. En dat is precies wat de inzet van onderhandelingen zou moeten zijn. Er moet om te beginnen een nieuwe Europese veiligheidsstructuur komen. Daarvoor zullen veel partijen om de tafel moeten, niet alleen Rusland en Oekraïne. Onze regering zou hiertoe in Europa moeten oproepen.

Met onderhandelingen wordt een groot veiligheidsprobleem op een intelligentere manier aangepakt dan alleen door domweg steeds meer steeds zwaardere wapens naar Oekraïne te sturen en de militaire uitgaven fors op te schroeven. Denken dat je een conflict kunt oplossen met alleen militaire middelen, dat is pas naïef.

(*)  Wendela de Vries is onderzoeker wapenhandel en wapenindustrie bij Stop Wapenhandel. Dit artikel verscheen op 17 april 2023 bij  BNNVARA/Joop. Overname met goedkeuring van de auteur, waarvoor dank.