door Herman Michiel
11 juli 2024

De installatie van een nieuw Europees Parlement en een nieuwe Europese Commissie gaven de voorbije weken aanleiding tot druk overleg onder de partijen vertegenwoordigd in het parlement, en dit zowel binnen het rechtse, linkse en ‘centristische’ deel van het politieke spectrum [i]. Voor uiterst rechts komt het erop aan hun electorale successen om te zetten in een slagkrachtige parlementaire groep, voor radicaal links – de kleinste groep in het Parlement – is het kwestie van als groep te kunnen blijven overleven niettegenstaande de zwakke electorale resultaten van de voorbije periode Het ‘extreem centrum’, gedomineerd door de Europese Volkspartij EVP, is vooral in de weer met de heraanduiding van Ursula von der Leyen als voorzitter van de Europese Commissie.

Von der Leyen bis

Over die heraanduiding – herverkiezing is een misplaatste term voor een manoeuvre dat achter de schermen plaatsgrijpt – hadden we het in een vorig artikel. Er is weinig twijfel dat vdL zichzelf kan opvolgen, de sociaaldemocraten (S&D) schoven zelfs geen valabele kandidaat naar voren, en de door Macron gedomineerde liberale fractie (Renew Europe) kwam fel verzwakt uit de Europese verkiezingen. Maar voor een comfortabele meerderheid in het parlement, eentje dat alle Commissievoorstellen vlotjes bekrachtigt en bestand is tegen enkele dissidenten binnen eigen rangen, is steun van buiten de inner circle hoogst wenselijk, van de Groenen of van Meloni’s rechtsradikale Fratelli d’Italia. De volgende vijf jaar zullen uitwijzen of von der Leyen bis over dat comfort kan beschikken.

Dat er nu zo een intens coulissenwerk aan de gang is heeft enkele eenvoudige redenen. Van 16 tot 18 juli komt het nieuwe Europese Parlement bijeen, en dat moet von der Leyen’s heraanduiding bekrachtigen. Dat is één. Er moet ook een parlementsvoorzitter verkozen worden; de planning is dat de von der Leyen getrouwe Metsola zichzelf opvolgt in die functie voor de komende 2,5 jaar. Voorts hebben politieke groepen tot half juli de tijd om bekend te maken welke partijen en parlementariërs ertoe behoren. Om een ‘groep’ te vormen zijn minstens 23 parlementsleden nodig uit zeven landen; als groep geniet men allerlei privileges, zowel qua subsidiëring als toewijzing van belangrijke functies binnen het parlement (vicepresidenten, questoren, voorzitterschap van politieke comités…)

Extreem rechts

Bij uiterst rechts werden de voorbije weken een aantal knopen doorgehakt. Zoals bekend is extreemrechts op Europees vlak terug te vinden in twee parlementaire fracties, ID (’Identiteit en Democratie’) en ECR (Europese Conservatieven en Hervormers). Bij ID vindt men o.a. het Vlaams Belang, Marine Le Pen’s Rassemblement National, Geert Wilders’ Partij voor de Vrijheid (PVV), de Italiaanse Lega enz. De ECR bestaat voor de kleine helft uit Poolse afgevaardigden van de PiS partij, voorts de Fratelli d’Italia van premier Meloni, de Vlaamse N-VA, de Nederlandse SGP en anderen.

Eind juni werd de oprichting van een nieuwe groep aangekondigd, de ‘Patriotten voor Europa’, P4E. Die bestaat grotendeels uit de partijen van ID die hun rangen versterkt zagen bij de voorbije Europese verkiezingen, maar ook het Hongaarse Fidesz, de partij van Viktor Orban, sloot erbij aan. Fidesz behoorde aanvankelijk bij de EVP-stal van von der Leyen, maar stapte daar uit in 2021 en behoorde sindsdien tot geen enkele groep. Pogingen om ook de Fratelli d’Italia naar P4E over te halen mislukten, maar P4E wordt met zijn 84 verkozenen de derde grootste partij in het Europees parlement, gevolgd door ECR, na de EVP en het sociaaldemocratische S&D en vóór het liberale Renew.

Een apart hoofdstuk is dat van het Duitse extreemrechtse AfD. Het werd in mei 2024 uit ID gezet wegens vergoeilijkende uitspraken van hun europarlementslid Maximilian Krah over de SS. Ook bij P4E bleef de deur gesloten voor AfD. Maar op 10 juli slaagde AfD er nipt in een ‘groep’ bijeen te harken van 25 Europarlementsleden uit acht landen die zich het ‘Europa van soevereine naties’ noemt.

Radicaal links

 Formeel gezien kan de parlementaire groep van radicaal links, The Left, van een succes spreken aangezien die nu 46 koppen telt, tegenover 37 in het vorige parlement. Dat is verbazend, gezien de zwakke scores van Podemos, Syriza, Die Linke en anderen, en het feit dat de afscheuring van Sahra Wagenknecht’s formatie BSW van Die Linke niet tot The Left toetrad. Een en ander wordt verklaard doordat de Italiaanse Vijfsterrenbeweging M5S zopas toetrad tot de groep, wat 8 zetels binnenbracht. De Vijfsterrenbeweging heeft sinds haar oprichting in verschillende richtingen gekeken voor haar Europese affiliatie, waaronder de sociaaldemocratische, groene en de liberale fracties. Ze nam ook deel aan de Draghi-regering samen met de extreemrechtse Lega. Of de wispelturige populisten van M5S een aanwinst zijn voor radicaal links is zeer de vraag …

Hun beslissing om tot The Left toe te treden is wel een streep door de rekening van Wagenknecht’s BSW. Die had gehoopt dat BSW+M5S een kritische massa zou betekenen die voldoende andere partijen en partijtjes kon aantrekken om een groep (minstens 23 leden uit 7 lidstaten) te vormen. Die kans lijkt nu verkeken, en het is afwachten of BSW zonder groepsaffiliatie verder door het leven gaat, of uiteindelijk toch voor een bestaande groep (The Left?) kiest.

[i] Voor een kort overzicht van de Europese groepen en partijen, Zie de appendix van een vorig artikel.