DiEM25 staat voor Democracy in Europe Movement 2025. Het is een beweging die door de gewezen minister van financiën van Griekenland, Yanis Varoufakis, in februari 2016 werd opgericht en zich tot doel stelt tegen 2025 de Europese Unie grondig te democratiseren. De intenties werden vastgelegd in het Manifest van DiEM25.
Begin november besliste DiEM25 zich ook via deelname aan verkiezingen tot de Europese burgers te wenden, om te beginnen met de verkiezingen voor het Europees Parlement van mei 2019. DiEM25 wil een beweging blijven en vormt zich niet om tot partij; het verkiezingsinitiatief wordt daarom aangeduid met de term ‘electorale vleugel’ van de beweging, waar DiEM-leden al dan niet kunnen bij aansluiten. Via dit initiatief wil DiEM25 de “katalysator” zijn om een “transnationale pan-Europese partijlijst op te stellen die politieke actoren bijeenbrengt die het eens zijn met de DiEM25-agenda”.
Zoals wel vaker het geval is met Varoufakis-initiatieven hangt er een flinke dosis ‘flou politique’ rond de omschrijving van deze electorale vleugel. In elk land zal een politieke partij opgericht worden, die “bij voorkeur steun verleent aan andere politieke actoren”, door bv. een alliantie aan te gaan, maar ook zelfstandig aan verkiezingen kan deelnemen, op voorwaarde dat DiEM25 op Europees niveau aldus beslist. Bij de keuze van partners wil DiEM25 “niet partizaan” zijn, en iedereen betrekken die het ermee eens is “dat Europa kan en moet gedemocratiseerd worden”. Als men ziet wie zoal in de EU de term ‘democratisch deficit’ in de mond neemt is dit criterium alleszins niet zeer beperkend …
Het is geen optie om allianties te sluiten met bestaande nationale politieke partijen, zegt de DiEM-verklaring, want “de meeste progressieve partijen zijn verdeeld en hebben een aanzienlijke fractie die gekeerd is tegen ons radicaal Europeanisme”. Maar enige regels verder heet het dat “DiEM25 allianties zal aangaan met politieke partijen in het betreffende land”. En in een interview antwoordt Lorenzo Marsili, die samen met Varoufakis onlangs een boek uitbracht, op de vraag met welke partijen DiEM probeert relaties aan te knopen binnen Europa:
“DiEM25 zit om de tafel met een keur van Europese bewegingen om tot een gezamenlijk programma en een gedeelde strategie te komen. In Polen is dat Razem, een nieuwe partij die qua samenstelling vergelijkbaar is met Podemos. In Denemarken met The Alternative, wat een andere nieuwe partij is, opgericht door kunstenaars en maatschappelijke bewegingen, maar het is nu al de derde belangrijkste politieke macht in het land. In Tsjechië zijn het de Piraten, die 10% binnen haalden in de verkiezingen een paar weken geleden en die lid zijn van DiEM25. In Frankrijk heeft Benoit Hamon openlijk gevraagd om een treffen om zijn nieuwe beweging op één lijn te brengen met DiEM25: maar het is duidelijk dat daar nog veel meer openingen liggen… Ik denk bijvoorbeeld aan PCF en de Groenen. In Spanje werkt DiEM25 samen met de burgemeester van Barcelona Ada Colau, die zelfs tot de eerste leden behoorde. En meer – DiEM25 spreekt ook van de noodzaak voor een progressief bondgenootschap dat plaats biedt aan verschillende politieke families van links tot groen, van sociaaldemocraten tot grassroots bewegingen.”
Dit alles is dus vrij vaag, en de grote ‘openheid’ laat ook ruimte voor veel opportunisme. Anderzijds moet men erkennen dat dit waarschijnlijk het enige Europees gecoördineerde initiatief zal zijn waarmee kiezers in mei 2019 kritiek, hoe elementair ook, zullen kunnen uiten op het beleid en de instellingen van de EU. De partijen van de Europese linkse fractie in het Europees Parlement (GUE/NGA) voeren traditiegetrouw nationale campagnes zonder internationalistische dimensie, en dat ander Europees initiatief, “Plan B“, beperkt zich tot een jaarlijkse conferentie. (hm)