door Bernd Riexinger en Lorenz Gösta Beutin
22 augustus 2019

We publiceren in Nederlandse vertaling een tekst over de klimaatkwestie van twee politici van het radicaal linkse Duitse Die Linke: Bernd Riexinger en Lorenz Gösta Beutin. Riexinger is (samen met Katja Kipping) voorzitter van Die Linke en zowel hij als Beutin zijn verkozen in de Duitse Bundestag.

Eind juni publiceerden ze Das Klima, nicht den Kapitalismus retten – Für einen sozialen und ökologischen Systemwandel (Het klimaat, niet het kapitalisme redden – voor een sociale en ecologische systeemverandering). We vonden dit een interessante tekst, omdat er vooral wordt ingegaan op de sociale aspecten van de noodzakelijke systeemwissel, wat ook terug te vinden is in de zeven concrete voorstellen die de auteurs doen. Op een deel van de lange inleiding na vindt u hieronder de Nederlandse vertaling van hun analyse.

We dachten dat dit een goede gelegenheid was om iets bij te dragen tot de levensnoodzakelijke discussie over klimaatpolitiek. We nodigen dan ook iedereen uit om haar/zijn bedenkingen, commentaar of aanvullende voorstellen te formuleren. U kunt hieronder een Reactie plaatsen, of u kunt een langere repliek sturen naar ons contactadres.

Het klimaat redden, niet het kapitalisme

Bernd Riexinger en Lorenz Gösta Beutin

Die Linke staat voor de opgave om maatschappelijke druk voor een concrete sociaal-ecologische omslag op te bouwen en te ondersteunen. In de de klimaatbeweging groeit het besef dat het in de samenleving zo niet verder kan. Strijdbare begrippen als ‘systeemverandering’ beleven een wedergeboorte in de wetenschap dat alternatieven voor de kapitalistische productie en economie dringend noodzakelijk en haalbaar zijn. De kapitalistische economie schuift de sociale en ecologische gevolgen af op de maatschappij. Net zoals elke millimeter sociale vooruitgang moet worden bevochten tegen de belangen van het kapitaal in, moet ook de bescherming van de natuur en het klimaat worden bevochten tegen de machthebbers. De opdracht van Die Linke is om de maatschappelijke druk voor concrete sociaal-ecologische hervormingen te combineren met stappen en perspectieven voor fundamentele veranderingen die het kapitalisme overstijgen.

Die Linke ondersteunt mobilisaties van de klimaatbeweging en roept de leden en kiezers op om hieraan deel te nemen en actief mee te werken aan de opbouw ervan. Die Linke zet zich in om een leer- en netwerkruimte te bieden aan degenen die actief zijn in de klimaatbeweging. Die Linke maakt democratisch-socialistische standpunten in de klimaatbeweging beter bekend en werft hiervoor steun in de stadswijken, bedrijven, universiteiten en scholen.

We moeten bruggen bouwen naar de loontrekkenden, ook om de klimaatbeweging meer slagkracht te geven.

Klimaatbescherming is voor Die Linke een centraal thema. De klimaatcrisis verscherpt de bestaande onrechtvaardigheden. Of het nu in Duitsland is waar de energieomslag en de uitstap uit de kolensector, grotendeels door particuliere huishoudens en kleine ondernemingen worden betaald, in plaats van door de grote industrie en exportsector. Of in het Zuiden van de planeet, waar de klimaatcrisis de middelen van bestaan van miljoenen mensen bedreigt, hoewel zij het minst hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde.

De klimaatcrisis is een brandversneller voor oorlog, vlucht, migratie en verdelingsconflicten. De klimaatcrisis bedreigt de biodiversiteit en de natuurlijke basis van het leven voor mens, fauna en flora.

Klimaatrechtvaardigheid wordt niet uitsluitend tussen Noord en Zuid onderhandeld. Voor het eerst gaat in Duitsland een jonge generatie de straat op, die de gevolgen van de klimaatverandering rechtstreeks in haar eigen leven ondervindt en vreest voor haar toekomst op deze planeet. Tienduizenden scholieren eisen in hun klimaatstakingen ook gerechtigheid tussen generaties: “Hier zijn wij, en slingeren jullie naar het hoofd, dat ge ons van onze toekomst berooft” ¹.

Ook de mensen in de mijnbouwregio’s die getroffen zijn door de structurele veranderingen als gevolg van de uittrede uit de kolensector willen niet opnieuw het slachtoffer worden van breuken en veranderingen. Met Die Linke geven we geloofwaardige antwoorden op de grote vragen van de 21e eeuw – en wel nu!

Zeven projecten voor een linkse klimaatpolitiek

1. De energietransitie versnellen, energiebedrijven socialiseren, energiearmoede bestrijden:

   Alleen door de druk vanuit een brede beweging kan er politiek iets veranderen, en dat geldt ook voor de energietransitie. Om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen moet volgens Die Linke de uitstap uit kolen tegen 2030 voltooid zijn, te beginnen met de uitschakeling van de 20 meest vervuilende bruinkoolcentrales. Die structurele ingreep mag niet ten koste gaan van de werknemers, die werkzekerheid en echte vooruitzichten moeten behouden. De budgetten voor de structurele overgang moetenin verhouding zijn met de vereisten voor de klimaatbescherming; Die Linke zal de financiële enveloppe beoordelen aan de hand van internationale duurzaamheidsdoelstellingen.

   De partij ondersteunt het voorstel van burgerinitiatieven voor een onafhankelijk fonds, zoals onder andere geëist door initiatiefnemers in de Lausitz ². Dergelijke specifieke fondsen in de kolenregio’s bevorderen sociale en ecologische vernieuwing, en betrekken de lokale bevolking in een democratische aanpak van de reconversie. Die Linke versnelt de energietransitie en maakt ze democratisch en sociaal rechtvaardig.

   Stroom uit kernenergie en kolen in de handen van een paar concerns is iets van het verleden. Zon, wind en water behoren ons allen toe. Die Linke komt op voor de socialisering van de grote energieconcerns, voor een decentrale energietransitie waar mensen mee akkoord gaan omdat het hen ten goede komt. We zijn voor een energietransitie die de publieke democratische deelname versterkt, voor een elektriciteitsproductie georganiseerd via coöperatieven, burgerenergieinitiatieven ³, gemeentelijke nutsbedrijven. Het elektriciteitsnetwerk is publieke eigendom, net zoals de lokale en stadsverwarmingsnetten. Die Linke verzet zich tegen elektriciteitsmonopolies, tegen energiearmoede en het afsluiten van de stroom, we zijn voor sociale stroomtarieven die tegemoetkomen aan lage inkomensgezinnen en tot energie besparen aanzetten. De elektriciteitsprijzen moeten op een maatschappelijk aanvaardbare manier gemonitord worden door de overheidstoezichthouder.

2. Koerswijziging voor een toekomstgerichte sociaal-ecologische mobiliteit:

   De federale regering maakt zich tot dienaar van de autobedrijven en dekt hun uitlaatgasfraude toe. Het is ontoelaatbaar dat klanten en belastingbetalers moeten opdraaien voor het dieselschandaal.

   Voorstellen van Die Linke voor een sociaal-economische mobiliteittransitie: Die Bahn [Duitse spoorwegen] wordt omgevormd van een winstgerichte Naamloze Vennootschap naar een openbaar bedrijf voor iedereen, met een goed uitgebouwd, stipt en betaalbaar aanbod. Op het platteland en in de agglomeraties komen er massale openbare investeringen en goedbetaalde veilige arbeidsplaatsen. De prijzen moeten naar beneden, een spoorbiljet moet voor iedereen betaalbaar zijn en duidelijk goedkoper dan een vliegreis. Het vliegverkeer moet zwaarder belast worden en sociaal rechtvaardiger worden door quotaregelingen of sociale tarieven. Het lokaal openbaar vervoer wordt sterk uitgebreid en moet gratis zijn.

   Op het gebied van stedenbouw is Die Linke voorstander van een stad van korte afstanden, het vermijden van verkeer in plaats van grotere afstanden en stilstaand autoverkeer. De binnenstad wordt autovrij, fietsers en voetgangers hebben er voorrang. Het lokaal openbaar vervoer kan aangevuld worden met slimme projecten van auto-delen, gericht op het algemeen belang in plaats van op winst. Wij willen klimaatneutrale steden en plattelandsomgevingen met een betere levenskwaliteit voor iedereen, met meer mobiliteit voor de noden en wensen van elke dag. Die Linke wil de werknemers winnen voor een heroriëntatie van de auto-industrie, door normen op te leggen die de arbeidsvoorwaarden verbeteren en voor maatschappelijk en ecologisch zinvolle arbeid zorgen. Vanaf 2030 mogen geen auto’s met verbrandingsmotoren meer toegelaten worden. De omschakeling moet nu beginnen volgens een planning die houvast biedt. Overheidsinvesteringen en verkeerspolitiek worden afgestemd op deze doelstellingen.

3. Betaalbaar en ecologisch wonen:

   De huurprijzen exploderen. Overal in Duitsland ontstaan er huurdersbonden die op straat komen tegen te hoge huur. Het saneren van gebouwen wordt te vaak door nietsontziende verhuurders misbruikt om huurders met een laag inkomen te verdrijven. Die Linke wil daar een eind aan stellen. In plaats daarvan wordt een wettelijk kader uitgestippeld voor energierenovatie, verplichtend voor verhuurders en huurders maar met fiscale tegemoetkomingen en subsidies. Het recht op wonen en het ecologisch karakter ervan moet volgens Die Linke buiten de markt gezocht worden. We zijn voor een massale uitbreiding van betaalbare stadswoningen via coöperatieven en openbare huisvestingsmaatschappijen; sociaal en ecologisch wonen is immers een zaak van het algemeen belang.

4. Versterking van regionale kringlopen, goed voedsel voor iedereen:

   Die Linke komt op voor ecologische en duurzame landbouw. De protesten tegen de landbouwindustrie en de massale veehouderij nemen toe. Goede voeding is ook een sociale kwestie. De landbouwindustrie zoals we die tot nu toe in Duitsland kennen draagt enorm bij tot de klimaatverandering. Iedereen moet toegang krijgen tot gezonde voeding, het gebruik van biologisch geproduceerd voedsel mag niet afhangen van de dikte van iemands portefeuille. Die Linke breekt de marktmacht van de landbouw- en levensmiddelenindustrie. Omdat de export van goedkoop vlees naar het buitenland daar de kleine lokale producenten de das omdoet, willen we daar een punt achter zetten. Regionale productie, verwerking, afzet en consumptie van voedsel maken lange transportroutes overbodig. De voedsel- en consumptiepatronen moeten veranderen, de invoer van veevoer, agrobrandstoffen en palmolie moet afnemen en het verbruik van grondstoffen verminderen.

5. Sociaal-ecologische innovatie in industrie en handel, goede en zinvolle arbeid voor iedereen, economische democratie:

   Om de klimaatdoeleinden te bereiken wordt de hele industriële sector omgeschakeld. Gedaan met een handelspolitiek die klimaatschadelijke export promoot. De industrie moet verplicht worden om de uitstoot te verminderen. Gedaan met inbreuken op of koehandel met sociale en ecologische normen tot vermeerdering van de winst. Er moeten normen komen die de industrie verplichten grondstoffenbesparende, duurzame producten voort te brengen die beter ingepast zijn in een regionale kringloopeconomie.Door de verdediging van democratie in de economie en de rechten van de werknemers tegenover de macht van de concerns, zoals geëist door Die Linke, krijgt de voorgenomen reconversie van de automobielindustrie in de komende 10 tot 15 jaar een sociaal rechtvaardige invulling. Een rechtvaardige overgang betekent: sociale bescherming en inkomensgarantie, radicale arbeidsduurverkorting met looncompensatie, recht op verdere scholing, investeringen in sociaal zinvolle, beter betaalde en onder collectieve arbeidsvoorzieningen vallende arbeidsplaatsen, bijvoorbeeld in de machinebouw, spoorwegmateriaal, milieutechnologie, medische en sociale beroepen, gemeentediensten… Het einddoel is een sociaal-ecologische economische democratie; de transitie wordt democratisch gestuurd door economische raden waarin werknemers, vakbonden, sociale en klimaatorganisaties, gekozen vertegenwoordigers van gemeenten, deelstaten en de federale staat betrokken zijn. De inbreng van de werknemers en van degenen die getroffen worden door de reconversie is essentieel in het innovatieproces.

6. Een miljonairstaks ten bate van een sociaal klimaatbeleid en een rechtvaardige transitie:

   Enerzijds zijn er miljardeninvesteringen nodig voor betaalbaar en ecologisch wonen, voor de transitie op het gebied van energie en mobiliteit, voor de noodzakelijke reconversie van de industrie en de infrastructuur; anderzijds zien we dat het vermogen van de multimiljonairs nog steeds groeit. Dat brengt uitstekend in beeld dat de neoliberale politiek van de laatste decennia een fiasco is. De invoering van een vermogensbelasting voor het financieren van deze toekomstgerichte investeringen wordt de lakmoesproef van een geloofwaardige klimaatpolitiek. Die Linke richt zich tot de vermogenden en de bedrijven voor het financieren van toekomstgerichte investeringen, de bescherming van het klimaat, de creatie van duurzame arbeidsplaatsen en een transformatie- en reconversiefonds voor een rechtvaardige transitie.

7. Klimaatrechtvaardigheid als historische verantwoordelijkheid van het Noorden, bestrijding van de vluchtoorzaken:

   Het historische en vóórtdurende hoge grondstoffenverbruik en de klimaatschuld van het rijke Noorden drijft mensen in het Zuiden in de armoede en zet ze aan tot migratie en vlucht. Steeds meer mensen vluchten voor natuurrampen de gevolgen van de klimaatverandering en de wereldwijde ongelijkheid. Een opwarming met 1,5° C is voldoende om miljoenen mensen tot klimaatvluchtelingen te maken. Aangezien samenlevingen in het zuiden van de planeet het meest lijden onder de gevolgen van de door de industriestaten veroorzaakte klimaatcrisis, strijdt Die Linke op alle vlakken, samen met de mensen uit deze regio’s, voor klimaatrechtvaardigheid, echte klimaatbescherming en tegen de uitbuiting van mens en natuur.

1.   “Wir sind hier, wir sind laut, weil ihr uns die Zukunft klaut.“
2. De Lausitz is het belangrijkste bruinkoolwinningsgebied in Duitsland, gelegen op de grens van Brandenburg en Saksen. Zonder compenserende initiatieven zou de bruinkooluitstap er een enorm banenverlies veroorzaken. [Noot van de vertaler]
3. Daarmee worden gedecentraliseerde initiatieven bedoeld voor lokale energieproductie.