Door Herman Michiel, 15 augustus 2015

De regering Tsipras, op 25 januari 2015 verkozen om een eind te maken aan de nefaste Europese memorandumpolitiek, is na minder dan zeven maanden bezweken en heeft een nieuw memorandum aanvaard. Inderdaad, op 11 augustus kwam er een akkoord tot stand tussen de Griekse regering en de Europese instellingen voor de toekenning van een derde ‘reddingslening’ (een zgn. bailout) van ca. 86 miljard euro. Het gaat, zoals bekend, niet over het redden van de Griekse samenleving, maar over het terugbetalen van de geldschieters bij de vorige ‘reddingsoperaties’. De Europese Centrale Bank verwacht bv. op 20 augustus 3,2 miljard uit Athene, in september staat het IMF te wachten op 1,5 miljard, private banken op 3 miljard, en zo gaat dat verder tot … 2054. Putten uit het verleden vullen met nieuwe leningen, en dat nog wel door een land dat een kwart van zijn economie heeft zien verdwijnen ten gevolge van de voorwaarden verbonden aan de vorige leningen, dit was wel het laatste dat de Grieken nodig hadden.

Dat het toch zover kwam is het gevolg enerzijds van de mislukking van de regering Tsipras in haar onderhandelingspogingen met de EU, anderzijds van het succes van de chantage en de machtspolitiek van diezelfde EU. Er zal in links Europa – terecht – nog veel gedebatteerd worden over hoe Tsipras het dan wel had moeten aanpakken, en welke lessen we moeten trekken uit het debacle. Hier willen we het voorlopig alleen hebben over de diepte van dit debacle.

De regering Tsipras onderhandelde van februari tot eind juni over een beperkt overbruggingskrediet, de uitbetaling van zo’n € 7,2 miljard van het nog niet uitbetaalde gedeelte van de tweede ‘reddingsoperatie’. Daarmee wilde ze ruimte scheppen om haar herstelpolitiek op poten te zetten, een begin te maken aan de economische heropbouw en de ergste humanitaire noden te lenigen, zoals voorgesteld in haar Thessalonikiprogramma. De EU heeft zich daar meteen tegen verzet, en al op 4 februari toonde de Europese Centrale Bank (ECB) over welk machtig chantagewapen ze beschikte door het dreigen met de stopzetting van de liquiditeitsvoorziening aan de Griekse banken; een beproefde methode die ECB-voorzitter Draghi al in Italië, Ierland en Spanje met succes had geoefend. Dat de enige verdragsrechtelijke opdracht van de ECB het garanderen van de financiële stabiliteit in de eurozone is, was daarbij van geen enkel belang. Als iemand de ‘onafhankelijke’ Draghi tot de orde had kunnen roepen, was het de Duitse regering, maar die was en is volledig gericht op een ramkoers met de linkse rebellen in Athene; dan doet het verdragsrecht er niet meer toe.

Vanuit het standpunt van de EU hield het toekennen van een beperkt overbruggingskrediet aan Athene het risico in dat de SYRIZA-regering met haar eigen programma meer succes zou boeken dan vijf jaar repressief trojkabeleid. Niet alleen de Europese leiders, maar ook trouwe uitvoerders van dergelijk trojkabeleid, zoals de regeringen in Spanje en Ierland, waren daar natuurlijk als de dood voor. Door daarentegen een nieuwe grote lening op te dringen aan Athene, met de daaraan verbonden ‘memorandumvoorwaarden’, kon de EU bewijzen dat er geen alternatief is voor het Europees neoliberalisme, en dat rebellie zwaar bestraft wordt.

Die bestraffing komt heel duidelijk tot uiting in het nieuwe Memorandum. De bedoeling ervan heeft veel minder te maken met garanties op het tot de laatste euro terugbetalen van de vroeger opgelegde leningen – heel veel economen, tot en met het IMF zelve, zijn ervan overtuigd dat dit zonder een serieuze schuldkwijtschelding onmogelijk is – maar het heeft alles te maken met het opleggen van de Europese orde. Het doet denken aan de Gentenaars die in 1540 in hun hemd en met de strop rond de hals moesten knielen voor Keizer Karel, en zo boeten voor hun rebellie tegen het imperiale gezag. Het loont daarom de moeite dit Memorandum wat meer in detail te bekijken. De tekst ervan (29 bladzijden) is hier beschikbaar; hieronder volgt een samenvatting, waarvoor we ons deels op The Guardian baseerden.

Gewoontegetrouw wordt dergelijk onverteerbaar proza gekruid met hypocriete ‘sociale’ formules. Zo “houdt de herstelstrategie rekening met de nood aan sociale rechtvaardigheid en fairness, zowel binnen als tussen generaties“. En “een rechtvaardiger samenleving vereist dat Griekenland zijn welvaartsysteem hertekend, zodat er een echt sociaal vangnet is waarmee de schaarse middelen degenen bereiken die het meest nodig hebben.” De Europese autoriteiten horen spreken over sociale rechtvaardigheid is alsof je een wapenhandelaar bezig hoorde over de wereldvrede …

Noteer dat er in het Memorandum geen sprake is van schuldkwijtschelding; hier blijkt ook dat het IMF zijn meningsverschil daarover met de EU niet ten top wil drijven, want het beloofde verdere technische samenwerking met de Europeanen. Een “onmisbare steun”, aldus een gloriërende Eurogroep-voorzitter Dijsselbloem. Nog uit de sociaaldemocratische hoek kwam de commentaar van Hollandes minister van financiën Michel Sapin, die in het nieuwe ‘hulpprogramma’ het bewijs ziet van de Europese solidariteit.

Het Memorandum werd door het Grieks Parlement goedgekeurd op 13 augustus. Er waren 222 stemmen voor, 64 tegen en 11 onthoudingen. Van Syriza waren er 43 van de 149 volksvertegenwoordigers die het akkoord niet goedkeurden (32 tegen, waaronder parlementsvoorzitster Zoe Konstantopolou en ex-minister van financiën Varoufakis, 11 onthoudingen); Tsipras moest dus voor de goedkeuring ten volle rekenen op het akkoord van de rechtse oppositie, Nea Dimokratia, de ex-Pasok, Potami. Op 14 augustus gaven de ministers van de Eurozone dan hun akkoord. In enkele landen moet het parlement zich daarover uitspreken; in Duitsland zal dit volgende week gebeuren.

Vanzelfsprekend zal deze wending niet zonder gevolgen blijven voor de partij SYRIZA. Lafazanis, de leider van het Links Platform binnen de partij, deed meteen op 13 augustus een oproep samen met 12 andere radicaal linkse leiders voor de oprichting van een brede politieke en sociale beweging, en van strijdcomités tegen het nieuwe memorandum.

[i] Onnodig erop te wijzen dat dit de termen van het Memorandum zijn, niet de onze.