17 maart 2025 – De Vlaamse Radio en Televisie (VRT) blinkt niet bepaald uit in  verhelderende journalistiek, kritische vraagstelling en levendige debatcultuur bij het verslaan van de binnen-en buitenlandse politieke actualiteit. In een tijd waarin oude zekerheden op losse schroeven komen te staan en mensen zich vragen stellen over de toekomst, in een tijd ook waarin “ informatie”  een strategische rol gaat spelen in de belangenverdediging van economische en politieke machthebbers,  zou een openbare, onafhankelijke omroep een betrouwbaar baken moeten zijn die het publiek helpt zich een eigen mening te vormen. Op papier staat de VRT inderdaad op zulk standpunt. De nieuwsdienst “stelt het publieke belang voorop” en hanteert daarbij een “duidelijke journalistieke deontologie”. In de beheersovereenkomst lezen we verder dat  de VRT een “belangrijke rol speelt in het stimuleren van het brede maatschappelijke debat.”

Maar hoe komt het dan dat daarvan zo weinig te merken is? Waarom kunnen politici haast zonder tegenspraak hun visie verspreiden, en waarom is een “debat”  vaak niet veel meer dan een woordenwisseling tussen gelijkgestemden?  Waarom komen goed onderlegde woordvoerders van milieu-,  vredes- en mensenrechtenorganisaties, of academici die  tegen de mainstream ingaan,  zo weinig aan bod?

Het vermoeden bestaat dat de onafhankelijkheid van de openbare omroep zeer relatief is,  en als er al geen directe politieke inmenging  in het spel is, een soort interne censuur vermijdt dat mainstream-opvattingen teveel in vraag gesteld worden.  Maar “vermoedens” overtuigen slechts de reeds overtuigden. Kunt u die bewering ook met feiten staven, meneer?

Het gebeurt niet vaak, maar het volgende relaas documenteert een dergelijk feit.

Premier De Wever wil een Europese kernmacht

Op donderdag 13 maart zei de kersverse Belgische premier De Wever in het VRT-programma Terzake  dat voor een “ geloofwaardige Europese afschrikkingsmacht”  de Europese Unie zal moeten extra investeren in kernwapens,  ook al omdat het Franse  kernarsenaal niet voldoende is. De Wever’s regering is nog maar een paar weken oud, en hij zal zich nog wel herinneren dat daarvan niets in het regeerakkoord staat. Redenen te over dus voor de openbare omroep om zijn controversieel standpunt, dat voorlopig alleen door een deel van het militair establishment wordt verdedigd, ook door anderen te laten becommentariëren.

Een VRT-medewerker had het goede idee om daarvoor professor Tom Sauer aan te spreken. Hij doceert Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Antwerpen. Tot zijn onderzoeksdomein behoort onder andere kernwapenbeheersing, ontwapening, Europees veiligheids,- en defensiebeleid. Naast zijn academische activiteiten verleent hij ook zijn medewerking aan vredesinitiatieven zoals Pax Christi Vlaanderen en het onafhankelijk onderzoekscentrum IPIS, gewijd aan vrede, duurzame ontwikkeling en mensenrechten. Sauer kreeg dus verleden vrijdag een telefoontje, had een uitgebreid gesprek met een researcher,  en zou ’s avonds laat  7 minuten aan het woord komen.

Excuseer, dit gaat niet door

Zover kwam het niet. Kort nadat de afspraak was gemaakt kreeg Sauer opnieuw een telefoontje, waarin de medewerkster zich verontschuldigde: “De eindredactrice gaat niet akkoord met het interview,  omwille van uw banden met Pax Christi Vlaanderen.”. Professor Sauer werpt op dat het blijkbaar geen bezwaar is dat figuren als Michelle Haas (reserve-officier van het Belgisch leger; lid van de Raad van Bestuur van het Koninklijk Hoger Instituut van Defensie) of Jonathan Holslag (eveneens reserve onder-officier) door de VRT wél als “ defensie-experten”  worden opgevoerd, niettegenstaande hun academisch statuut blijkbaar ook gecombineerd wordt met extra-academische activiteiten, weliswaar binnen het defensie-establishment.

Het mocht niet baten, men wil Sauer paaien met “ een korte quote graag”,  waarvoor hij terecht feestelijk bedankt.  In de geplande uitzending wordt zijn plaats blijkbaar ingenomen door een “doctoraatsstudent aan de VUB”,  weliswaar ook een reserveofficier van het Belgisch leger en lid van Egmont, de denktank van Buitenlandse Zaken.

De VRT “stelt het publieke belang voorop”, hanteert daarbij een “duidelijke journalistieke deontologie” en “speelt een belangrijke rol in het stimuleren van het brede maatschappelijke debat”? Mon oeil, zou men in het Frans zeggen. “Een staatsomroep” is de term die men gebruikt… als het in Rusland of Hongarije gebeurt.

Wat hier uit VRT- toestanden blijkt, zal helaas niet tot Vlaanderen beperkt zijn. Maar niet vaak krijgen we uit eerste hand een inkijk in de mechanismen.

We vernemen nog dat de hoofdredacteur van VRT Journaal enkele dagen later telefonisch zijn excuses aanbood aan professor Sauer, en hem beloofde dat het vredesnarratief meer aan bod zal komen. We zijn benieuwd… (hm)