De EU van crisis naar crisis: Groot Brittannië. Deel 2

door Gerrit Zeilemaker
9 december 2018

In mijn vorig artikel ¹ concludeerde ik dat de positie van Labour met betrekking tot Brexit de grote onbekende in alle mediacommentaren en berichten was. Wel werd de leider van Labour, Jeremy Corbyn, de afgelopen jaren op alle mogelijke manieren beklad en besmeurd. Volgens een parlementslid van de Tories zou hij voor Tsjecho-Slowakije gespioneerd hebben. Voor anderen is hij een Russische agent en herhaalde malen is Corbyn, een consequent verdediger van de rechten van het Palestijnse volk voor antisemiet uitgemaakt. Niets is te gek om hem zwart te maken.

Niet alleen de bladen van het Murdoch-concern blonken uit in deze smeercampagne, ook de ogenschijnlijk linkse Guardian en de ‘onafhankelijke’ BBC ² deden naar hartenlust mee. Zelfs een parlementslid van Labour beschuldigde Corbyn openlijk van antisemitisme. Ook binnen Labour ontmoet Corbyn heftige tegenstand van vooral zittende parlementsleden die in de tijd van Tony Blair Labour binnengestroomd zijn. De ondemocratische structuur van Labour hielp ook niet echt mee met een National Executive Committee (NEC, nationale uitvoerende raad), waarin vooral de stem van parlementsleden en vakbonden zwaar weegt ten opzichte van die van de leden.

De 69-jarige Jeremy Corbyn zit sinds 1983 in het Lagerhuis en voerde een consequent linkse koers, waarbij hij talloze keren tegen de fractiediscipline in stemde. De als ‘fossiel’ bestempelde Corbyn, die overigens als eerste parlementslid een eigen website had, won tot ieders verrassing de verkiezing tot partijvoorzitter. Inzake Europa had Corbyn zich altijd tegen neoliberale inrichting van de EU uitgesproken. Nog in 2015 verklaarde hij bij een referendum voor uittrede te zullen stemmen. Maar daarvoor bestond binnen Labour geen meerderheid. Vooral de vakbonden binnen Labour waren voor Europa om de wetgeving rond arbeidstijd en tijdelijk werk te behouden. Jeremy Corbyn, nu partijvoorzitter, had zich aan deze beslissing te houden en voegde zich bij het Remain-kamp.

Het mocht niet baten. Terwijl de leiding van Labour voor blijven optrad, kozen grote delen van de Labour-aanhang voor Brexit. In een derde van de Labour-districten zelfs meer dan 60%. De bekende documentairemaker en linkse activist Paul Mason constateerde dat de beslissende stemmen vooral van linksgeoriënteerde arbeiders kwamen die zeer goed konden uitleggen waarom ze tegen Europa waren. In plaats van zich met deze tegenstelling bezig te houden koos het partijestablishment om Corbyn onvoldoende ondersteuning van het Remain-kamp te verwijten. De parlementsfractie sprak zich met 172 tegen 40 stemmen tegen Corbyn uit. Men besloot tot een nieuwe verkiezing van het partijvoorzitterschap. De uitslag in september 2016 viel echter nog gunstiger uit voor Corbyn, nu enthousiast gesteund door een basisbeweging van Labourleden, Momentum genaamd.

De uitslag van het referendum verscheurde de Tories en verleidde Theresa May tot het uitroepen van algemene verkiezingen op 8 juni 2017. De uitslag van de verkiezingen leidde tot een zware nederlaag voor de Tories en tot de grootste verkiezingsoverwinning van Labour sinds de verkiezingsoverwinning van Attlee in 1945. ³. Om aan het bewind te blijven moest Theresa May een verbond sluiten met de Noord-Ierse protestantse Democratic Unionist Party (DUP). Opmerkelijk was het verlies van de UK Independence Party (UKIP) die in 2015 nog 12,6% haalden, maar in 2017 tot 1,8% gereduceerd waren. Het is dus mogelijk dat rechtse racistische antimigranten-partijen met een consequent sociaaldemocratisch programma verslagen kunnen worden.

Het programma van Labour

Het programma van Labour onder Corbyn ‘For the Many not the Few’ bevat een reeks aan maatregelen als renationalisering van spoorwegen, de post en energienetwerken. Andere punten zijn maatregelen ter stimulering van de economie als de instelling van een investeringsbank, investeringen in de infrastructuur, huisvesting en duurzame energie. Vooral een politiek ter herstel van de industrie en van herregulering van de financiële sector.

En herstel van de gezondheidszorg, die zwaar geleden heeft onder bezuinigingen. Verbetering van de positie van de werkers met gelijke rechten voor deeltijd- en voltijdwerkers, verbieden van nulurencontracten, verhoging van het minimumloon, versterking van vakbondsrechten, enzovoort.

De radicale (keynesiaanse) econome Ann Pettifor vertelt hoe zij de macht van de centrale bank van Engeland zou gebruiken ⁴, ongewild aangevend wat er zou kunnen gebeuren als die in handen van een Tory-sympathisant zou blijven.

Labour zal bovendien immigratieregels ontwikkelen en initiëren, die transparant en eerlijk zijn voor iedereen. Ook komt er wetgeving die ervoor zorgt ‘dat elke werkgever die arbeid uit het buitenland wil aannemen, de werknemers thuis niet onderbiedt – omdat dit verdeeldheid veroorzaakt wanneer het ene personeelsbestand tegen het andere wordt gebruikt.’ ⁵

Kortom het gonst binnen Labour van progressieve alternatieven die inspireren en leiden tot groot enthousiasme, vooral onder jongeren. Op het Gastonbury festival werd Corbyn door duizenden jongeren toegejuicht.

Alles wordt onderzocht, afgewogen en besproken. Van het invoeren van een basisinkomen tot het herfinancieren en het onafhankelijk garanderen van de BBC met een belasting op internetbedrijven, als het instellen van een mediafonds voor het financieren van onafhankelijke nieuwssites. Hier demonstreert links hoe vernieuwing mogelijk wordt als de neoliberale verstarring verbroken wordt.

Aan de basis van Labour opereert Momentum met duizenden leden in meer dan 180 groepen in heel Groot-Brittannië. Zij hebben in korte tijd gezorgd voor een enorme toename van het aantal leden. Ze helpen met verkiezingen, organiseren demonstraties, consultaties en trainingen. In het bijzonder richten zij zich op het democratischer maken van Labour. Zo moeten onder andere leden meer invloed krijgen op de keuze van kandidaten in de kiesdistricten. Ze willen “Labour veranderen in een open, democratische, door leden geleide partij die klaar is om verkiezingen te winnen.” ⁶. Alleen een vernieuwd democratisch Labour, waarin de gewone leden kunnen beslissen en beïnvloeden zal in staat zijn niet alleen te regeren, maar ook de Britse maatschappij ten goede te veranderen.

Kritiek op het programma van Labour

Kritiek op Labour van links richt zich vooral op het Keynesiaanse karakter van het programma. Zo berekent de marxistische econoom Michael Roberts ⁷ dat de maatregelen van Labour zullen leiden tot overheidsinvesteringen van niet meer dan 2% van het bruto binnenland product (BBP), terwijl het gemiddelde van de zeven grootste economieën, de G7, gemiddeld 3,5% is.

Hij vervolgt: “Echter de bedrijfsinvesteringen in Groot-Brittannië zijn rond de 15% van het BBP. Dus de volledige investeringen van de geplande investeringsbank en de overheid zullen desondanks maar een derde van de bedrijfsinvesteringen zijn. De bedrijfssector zal dus beslissend blijven voor groei, inkomen en investeringen.” Zijn conclusie is dat de vijf grote banken de financiering van investeringen zullen blijven domineren en de uitvoering van de overheidsprogramma’s gemakkelijk kunnen frustreren.

Ook is er kritiek op het ondertekenen door Labour van een ‘Charter of Fiscal Credebility Rule’ (fiscale geloofwaardigheidsregel). ⁸. Deze beoogt de overheidsbalans in evenwicht te brengen, maar kan de uitgaven van de overheid in een crisis beperken. Want wanneer in een crisis de uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen oplopen en de belastinginkomsten teruglopen is het beperken van de overheidsuitgaven juist contraproductief. In die zin staat het Charter haaks op het Labourprogramma.

Hoe verder?

Dinsdag 11 december wordt in het Lagerhuis gestemd over het Brexitakkoord. De kans dat een meerderheid voor het akkoord stemt is klein. Vele Tories hebben al aangegeven tegen te stemmen, de Noord-Ierse DUP heeft zich tegen het akkoord verklaard evenals Labour. Er bestaat de kans dat een aantal parlementsleden van Labour voor zullen stemmen, maar waarschijnlijk onvoldoende om een meerderheid achter het akkoord te hebben. Als het akkoord weggestemd wordt zal Theresa May’s regering waarschijnlijk vallen, en wanneer niet binnen twee weken een nieuwe regering gevormd kan worden moeten algemene verkiezingen plaatsvinden.

Wanneer Labour deze verkiezingen wint staat zij echter voor een dilemma: verder onderhandelen met de EU of radicaal breken met de EU. Onderhandelingen met de EU zullen waarschijnlijk leiden tot een nog hardere opstelling van de EU, vergelijkbaar met de opstelling tegenover Griekenland. De kans dat dit gaat leiden tot een beter akkoord dan het huidige is klein.

In het huidige akkoord wordt namelijk al de mogelijkheid van staatsteun vrijwel uitgesloten ook na de Brexit. Zo staat in artikel 16 dat “de EU en de UK het belang van de vrije en onvervalste concurrentie erkennen in hun handel en investeringsrelaties. De EU en de UK accepteren geen anticoncurrerende zakenpraktijken, concentratie van ondernemingen en staatsinterventies hebben het potentieel het juiste functioneren van markten te verstoren en de voordelen van de liberalisering van de handel te ondermijnen.”

Artikel 17 van het huidige akkoord verbiedt om aankoop- of verkoopprijzen vast te stellen, maar dat kan veel door Labour voorgestelde maatregelen dwarszitten, zoals verlaging van huren en energieprijzen, instellen van een minimumloonwet en betaalbare huisvesting van de overheid. Het gaat om een systeem dat de vrije markt in wetgeving vastlegt en overheidsinterventies wettelijk onmogelijk maakt, waarmee het iedere staat kan bedreigen met economische sancties wanneer het te veel uit de pas loopt. Een dwangsysteem dus ⁹

Labour staat dus voor een di- of trilemma:

of het uitonderhandelen van een verdrag met de EU, waar de EU erop zal staan dit soort artikelen op te nemen en waarmee Labour haar programma niet of nauwelijks kan uitvoeren;
of een verdrag aangaan en vervolgens toch het programma uitvoeren en sancties op de koop toe nemen (tenslotte is Groot-Brittannië groter dan Griekenland);
of het radicaal breken met de EU en de confrontatie aangaan.

Voor het laatste zal Labour nog flink moeten radicaliseren en de bevolking moeten mobiliseren, wat ik nog niet direct zie gebeuren, ondanks Momentum. Dat ligt in de toekomst en valt niet te voorspellen. Eerst 11 december afwachten.

Recente reacties

Komende evenementen