door Gerrit Zeilemaker
20 februari 2019

In een eerder artikel op Ander Europa noemde ik de vredelievendheid van de EU een hardnekkige mythe. Hoewel het met horten en stoten gaat, militariseert de EU verder. Op 22 januari jl. werd het Frans-Duitse Verdrag van Aken getekend. Het plein voor het raadhuis waarin de ondertekening plaats vond was door de politie afgezet. Het dragen van gele hesjes is verboden. De ondertekening door Merkel en Macron kwam er 56 jaar na het Élysée-Verdrag waarmee de Duitse bondskanselier Adenauer en de Franse president de Gaulle op 22 januari 1963 de zogenaamde ‘erfvijandschap’ tussen Duitsland en Frankrijk beëindigden. Kanselier Merkel, ondertussen een ‘lamme eend’, ontmoette een ontgoochelde schuimklopper, want Macron staat zoals bekend met zijn rug tegen de muur in de binnenlandse politiek.

Volgens het Verdrag van Aken zullen Parijs en Berlijn in de toekomst nauwer afstemmen voor grote Europese bijeenkomsten en elkaar op allerlei vlakken consulteren. Voorts zullen ze een Frans-Duitse economische invloedssfeer, een soort ‘kern-Europa’, creëren met een Raad van economiedeskundigen met tien ‘onafhankelijke’ experts. Een typisch neoliberale constructie.

Militaire samenwerking

Maar in het Verdrag van Aken gaat het ook, en niet in de laatste plaats, om de militaire samenwerking en ontwikkeling van gemeenschappelijke regels voor wapenexporten. Zo heeft Duitsland een tijdelijke (!) exportstop op de levering van wapens aan Saoedi-Arabië afgekondigd, terwijl Frankrijk wapens aan Riad blijft leveren. Beide landen spraken af elkaar bijstand te verlenen in het geval van een gewapende aanval op één van beide landen, ook met militaire middelen. Voorts spreken Duitsland en Frankrijk af samen te streven naar een permanente zetel voor Duitsland in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties.

Hier wordt voorbijgegaan aan het feit dat de Duitse minister van Financiën, Olaf Scholz (SPD), onlangs had geëist om de permanente zetel van Frankrijk met het bijbehorende vetorecht met Berlijn te delen. Parijs peinst er echter niet over om iets te geven op een gebied waar het nog steeds superieur is aan de Duitsers. Hetzelfde geldt voor de Franse nucleaire raketten – in Duitsland wordt opnieuw vrolijk gespeculeerd over “nucleaire participatie” ¹.

In NRC van 18 januari jl. noemt commentator Michel Kerres de plannen voor defensie en buitenlands beleid ‘pikant’. Volgens hem “komt er een Frans-Duitse  veiligheidsraad die Europa slagvaardiger moet maken. De twee landen denken aan gezamenlijke militaire missies, het gezamenlijk opleiden van militairen en gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe wapensystemen. Er wordt al gewerkt aan een Frans-Duits gevechtsvliegtuig, een Frans-Duitse drone ligt in het verschiet. De  voornemens zijn afgestemd met Europese partners. Het is weer een stapje op weg naar Europese zelfstandigheid. Het is vooral verheugend dat Duitsland, na een verhoging van de defensiebegroting, ² nu weer meer ‘verantwoording’ wil nemen op het gebied van hard power”, aldus Kerres.

Geniepig propagandaoffensief

De term ‘verantwoording’ is precies de term die de Duitse bondspresident Joachim Gauck op een veiligheidsconferentie begin 2014 in München gebruikte. “Duitsland is te groot om de wereldpolitiek van de zijlijn te becommentariëren.” Het propagandaoffensief om deze agressieve politiek mogelijk te maken is van een ongekende geniepigheid. Volgens Gauck zijn er in Duitsland “naast oprechte  pacifisten ook mensen die Duitslands historische schuld gebruiken om daarachter wereldvreemdheid en gemakzucht te verbergen.”

De cultuur van ‘militaire terughoudendheid’ die gezorgd had dat Duitsland niet deelnam aan de oorlog in Irak en in Libië moest veranderd worden met het project: Nieuwe Macht – Nieuwe Verantwoording. De bekende publicist van het weekblad Die Zeit, Joffe, sprak instemmend van een verandering van een cultuur van terughoudendheid naar een ‘cultuur van oorlogsbereidheid’ ³. Ook de voormalige minister van buitenlandse zaken Joschka Fischer bekritiseerde het niet-deelnemen aan de oorlog in Libie. Fischer schaamde zich voor de vredeshouding van de regering uit SPD en Grünen en noemde het niet deelnemen aan de oorlog ‘een schandalige fout’ ⁴. Zo kan je dus van stenengooier in het Parijs van ’68 tot bommenwerper in het Libië van 2014 worden!

Het propagandaoffensief is opmerkelijk breed aangelegd. Het blijkt een aanstekelijk deuntje te zijn. Men buitelt over elkaar heen om ook een duit in het zakje te doen, zoals de politicoloog Terhalle die Duitsland aanraadt over nucleaire bewapening na te denken. Of  oud-defensieminister Volker Rühe (CDU) die daarentegen weer pleit dat Duitsland zorgt voor de sterkste conventionele strijdkrachten. De baas van de Münchener Veiligheidsconferentie, Wolfgang Issinger, vindt het slimmer als de EU eerst de eenstemmigheid afschaft en met gekwalificeerde meerderheden over buitenlandse vraagstukken beslist. Verder vindt hij een Europeanisering van de Franse nucleaire capaciteit een goed idee. “Wanneer de dure Franse nucleaire capaciteit uitgebreid moet worden, kan men niet verwachten dat de Fransen dat zelf betalen. Daarvoor moeten de andere meebeschermde EU-partners een dienovereenkomstige bijdrage leveren.”

Een leger voor Europa

Pleidooien voor de militarisering van Europa kunnen ook in een vredesboodschap verpakt worden, met de onvermijdelijke verwijzing naar de Europese Unie als waarborg voor een Kantiaanse Eeuwige Vrede. Zo lanceerde een ‘pluralistisch’ gezelschap van SPD- en CDU-politici onder de eerbiedwaardige auspiciën van top-filosoof Jürgen Habermas een oproep ⁵ om te ‘ontwaken’. Een goed half jaar voor de Europese verkiezingen worden we eraan herinnerd dat “wij onze manier van leven willen beschermen en rijkdom voor iedereen creëren. We willen dat Europa de democratie, mensenrechten en wereldwijde solidariteit hooghoudt in de strijd voor het behoud van natuurlijke hulpbronnen. Nu moeten we grote, krachtige stappen zetten. Doorgaan van crisis naar crisis, zoals we de laatste tijd hebben gedaan, brengt alles in gevaar wat we hebben bereikt.”

En wat moeten we doen om dit te voorkomen volgens de six leading German thinkers? Dan moet, net als Wolfgang Issinger betoogt, “Europa de integratie van zijn buitenlands en veiligheidsbeleid verdiepen door over te schakelen op stemming bij meerderheid. Europa moet ook werken aan het doel van een gemeenschappelijk Europees leger.”

En let even op de ‘logica’ in het volgende stuk tekst: “Op die manier zullen we veel meer militaire macht creëren zonder extra kosten. Omdat we niet langer geneigd zijn om oorlog tegen elkaar in Europa te voeren, hebben we geen nationale legers meer nodig. En aangezien de strijdkrachten van Europa niet tegen iemand zijn gericht, moet de oprichting van een Europees leger worden gecombineerd met initiatieven voor wapenbeheersing en ontwapening.” Dus om te doen aan wapenbeheersing en ontwapening moet je eerst zonder al te veel extra kosten militaire macht creëren.

Dus eerst leveren we de nationale legers in voor een gemeenschappelijk Europees leger. Vervolgens schakelen we over naar stemming bij meerderheid in plaats van dat ieder land moet instemmen wat betekent, dat gezien de stemverdeling in het voordeel van de grote landen (een gekwalificeerde meerderheid), de kleine landen niets meer over hun defensie en veiligheid te vertellen hebben. De grote landen zijn dan vooral Duitsland en Frankrijk. Welkom in de wereld van Jürgen Habermas, ‘links’ filosoof en Friedrich Merz CDU-politicus, voorzitter van de raad van commissarissen van Blackrock en een loepzuivere neoliberaal ⁶.

Links voor ontspanning en vrede

Wat is er mis met politieke en diplomatieke oplossingen gebaseerd op overleg om spanningen en oorlogen te vermijden? Wat is er mis met een vredespolitiek gericht op ontwapening en terugdringing van defensie-uitgaven? Niet met ronkende leuzen en lege verklaringen, maar gewoon stap voor stap gebaseerd op wederzijds vertrouwen en heldere verdragen, waarin partijen elkaar garanties bieden en elkaar ondersteunen.

Spanningen afbouwen in plaats van legers opbouwen moet het uitgangspunt van linkse vredespolitiek zijn. Een Europees leger hoort daar beslist niet bij!

Naschrift (GZ, 21/2/19)

Volgens der Spiegel “verleent Duitsland aan Frankrijk bij gezamenlijke wapenprojecten uitgebreide vrijheid voor de latere verkoop van wapensystemen aan derde landen.” Dit is het resultaat van een geheim akkoord dat de regeringen in Berlijn en Parijs op 14 januari bereikten. “De partijen zullen zich niet verzetten tegen overdracht of export naar derde landen”, aldus het document.

Het gaat om leveringen van de geplande gevechtstanks en straaljagers die de Duitsers en Fransen samen willen ontwikkelen aan ‘moeilijke partners’ zoals Saoedi-Arabië en of Duitsland hiertegen een veto kan uitspreken. In het geheime akkoord is van een veto geen sprake meer. De overeenkomst dient als aanvulling van het Verdrag van Aken.

Het gaat hier om een al lang gekoesterde wens van Duitse bedrijven om onder de relatief strenge Duitse regels voor wapenexporten uit te komen. Dit gebeurt dan onder het mom om tot gezamenlijke regels te komen. Extra navrant is dat het Duitse parlement, de Bundestag, tot een wapenboycot tegen Saoedi-Arabië heeft besloten en Frankrijk rustig doorlevert. Overigens deed de Bundestag dat niet vanwege de verschrikkelijke oorlog in Jemen waar miljoenen onschuldige mensen dreigen te sterven van de honger, maar vanwege de moord op de Saoudische journalist Kasjoggi. De ene moord is de andere niet, zullen we maar zeggen.

Goedkeuring van parlementen is blijkbaar ook niet de bedoeling, gezien het feit dat het akkoord geheim is.

De caricatuur van Merkel is het werk van Donkey Hotey, en geniet een CC 2.0 licentie. Ook de caricatuur van Macron is het werk van Donkey Hotey, en geniet eveneens een CC 2.0 licentie.

1. Peter Wahl, Junge Welt, Trostpflaster für Macron 
2. een verhoging van 43 miljard naar 60 miljard euro
3. “eine Kultur von Kriegsfähigkeit”
4.   Jürgen Wagner, Deutschlands (neue) Großmachtambitionen,  IMI-online  
5. Time to wake up – We are deeply concerned about the future of Europe and Germany,  Handelsblatt 25 oktober 2018.
6. Blackrock is een financieel reuzenconcern waarvan onlangs nog de burelen in München doorzocht zijn op zoek naar bewijs voor deelname aan de cum-cum en cum-ex belastingzwendel.